Mogelijk nieuw Europees hitterecord gevestigd op Sicilië
Terwijl de zomer ons hier grotendeels kwakkelweer voorschotelt, beleven ze in andere delen van Europa daarentegen extreme hitte-opstoten die op grote schaal zelfs gepaard gaan met bosbranden. Op verschillende plaatsen zijn daardoor ook temperatuurrecords gesneuveld. Net zoals eerder gebeurde in delen van de Verenigde Staten en ook Spanje, Portugal, Siberië, Turkije en Noord-Ierland, was het dit maal de beurt aan Italië. Meer bepaald op Sicilië werden ongezien hete temperaturen geregistreerd. Er werd daarbij zelfs mogelijk een nieuw Europees hitterecord gevestigd, als de WMO de meting valideert en dus goedkeurt. Een samenraapsel van omstandigheden zorgde ervoor dat de temperatuur zo hoog kon klimmen. Maar hoe warm werd het dan precies? Wat is de oorzaak van deze recordhitte in Sicilië? En is er een link met de klimaatverandering?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Verbroken temperatuurrecords: hoe warm werd het?
Ongezien hete temperaturen
Op Sicilië, een eiland in de Middellandse Zee behorende tot Italië, werden op 11 augustus 2021 extreem hoge temperaturen gemeten. Op grote schaal ging men daar op die dag zelfs boven de 40 graden. In deze regio zijn ze nochtans wel wat hitte gewoon door de zuidelijke positie van het eiland, de hoge zonne-intensiteit, en de nabijheid van het Afrikaanse continent. Echter, deze keer werd het wel echt heel heet en gingen er opnieuw temperatuurrecords aan diggelen.
De hoogste temperatuur werd op die dag gemeten in Siracusa, een plaats in het oosten van het Siciliaanse eiland. De maximumtemperatuur bereikte daar uiteindelijk 48,8 graden, en daarmee was het dan ook een 10 tot 12-tal graden warmer dan normaal. Deze gemeten waarde zou zowel voor Italië een nationaal record zijn, maar tevens ook een nieuw Europees hitterecord.
Mogelijk nieuw Europees hitterecord gevestigd op Sicilië
Maar liefst 48,8 graden dus. De vroegere temperatuurrecords die daarbij gesneuveld zijn, waren al vrij oud. Het oude Italiaanse hitterecord stond op naam van het plaatsje Muravera, op Sardinië. Daar werd op 12 augustus 1957 een temperatuur gemeten van 47,2 graden. Ook het oude Europese hitterecord hield al een lange tijd stand, en stond tot nu toe op de datum van 10 juli 1977. Toen werd er in Elevsis (bij Athene in Griekenland) 48,0 graden gemeten.
Om echt te spreken van een officieël nieuw Europees hitterecord moet de WMO (World Meteorological Organization) wel eerst de gemeten temperatuur nog valideren en verifiëren. Pas dan kunnen we echt zeker zijn dat het nieuwe record officieel in acht wordt genomen. Voorlopig ziet het er althans niet naar uit dat er een beperkende factor is die het record eventueel zou kunnen teniet doen.
Oorzaak van de ongezien hoge temperaturen
Synoptische situatie: aanvoer van warme en droge lucht door Sirocco
Hoe komt het nu dat er een met zo een hete temperatuur een mogelijk nieuw Europees hitterecord gevestigd werd op Sicilië? Laten we beginnen bij het begin. Zoals geweten bepalen hoge- en lagedrukgebieden van waar de wind komt en hoe snel deze waait. Boven Sicilië zorgde de positie van hoge- en lagedrukgebieden van de afgelopen dagen voor een aanvoer van warme en droge lucht rechtstreeks vanuit Afrika. Deze typische wind wordt ook wel Sirocco genoemd. Omdat deze wind daarbij ook niet al te stevig waaide, vond een menging met andere luchtlagen niet plaats, en ook dit hielp bij de temperatuurstijging.
Ook op hoogte werd er daardoor bijzonder hete lucht naar deze regio’s aangevoerd. Op 1.5 km boven het aardoppervlak werden bijvoorbeeld temperaturen voorspeld tot een 30-35 graden. Onder zulk een “heat dome” kan men daar, in volle zomer en bij zonnig weer, nog ruim 10-15 graden bijtellen om de temperatuur aan de oppervlakte te bekomen.
Föhneffect: extra opwarmingseffect
Er was echter meer aan de hand. Waarschijnlijk speelde namelijk ook het Föhneffect mee, door de gebergten ten westen van Siracusa. Föhn is een warme wind die aan de lijzijde (windafwaarts) van een gebergte waait. Aan de loefzijde (windopwaarts) wordt lucht gedwongen te stijgen. Hier treedt dan expansie en afkoeling van lucht op gevolgd door condensatie van waterdamp (adiabatische expansie).
Aan de lijzijde kan de lucht terug dalen en treedt er adiabatische compressie op. Met de aanvoer van condensatiewarmte vanaf de loefzijde, het verminderen van de hoeveelheid vocht door condensatie wordt deze lucht droger en warmer. Mogelijk heeft ook dit effect hier bijgedragen aan de extreem hoge temperatuur.
Droogtetoestand: lage hoeveelheid bodemvocht
Naast het effect van de aangevoerde wind, speelde ook de droogte een grote rol in het behalen van de hoge temperaturen. Op deze plaatsen waren de grondwaterstanden dan ook zeer laag. In delen van Italië (onder andere Sicilië) viel er bijvoorbeeld sinds mei amper neerslag. De regio wordt dan ook op sommige plekken als geel, oranje of rood ingekleurd op de Europese droogtekaart. Dit betekent dat er in de regio een ernstige droogte heerst.
De reden waarom droogte de hitte versterkt zit hem in het energiegebruik. Bodemvocht zal ervoor zorgen dat de energie komende van de zon deels gebruikt zal worden voor evapotranspiratie. Die ‘verloren’ energie kan het oppervlak dus niet verder opwarmen. Bovendien koelt verdamping van water de lucht ook af. Wanneer de bodem daarentegen droog is, kan alle inkomende zonnestraling gebruikt worden om het aardoppervlak op te warmen. Er gaat dan geen energie verloren aan evapotranspiratie.
Klimaatverandering: meer temperatuurextremen
Tot slot speelt ook de klimaatverandering een rol. Normaal gezien is het zo dat men een enkele gebeurtenis niet direct kan linken aan klimaatverandering op zich. Hiervoor hebben we namelijk data nodig over een periode van minstens 30 jaar. Het weer (enkele gebeurtenis) is namelijk niet hetzelfde als klimaat (statistiek van het weer over een periode). Wanneer we echter die data bekijken over een periode van 30 jaar, kunnen we wel objectief vaststellen dat de extreme temperaturen steeds hoger worden.
De temperatuurrecords komen de laatste jaren echter steeds vaker en op steeds meer plaatsen voor. Zeker ten opzichte van vorige eeuw zijn deze verschillen duidelijk. In die zin is het wel geplaatst om te zeggen dat deze temperatuurextremen deel uitmaken van de klimaatverandering, zeker wanneer we het in een breder kader bekijken.
Is er nu mogelijk een nieuw Europees hitterecord gevestigd op Sicilië? De gemeten temperatuur laat ons alvast geloven van wel. Een samenspel van verschillende factoren zorgde voor de ideale condities om extreem hoge temperaturen te bekomen. Het is nu wachten op de goedkeuring en validatie door de WMO om het record te officialiseren. Het staat alleszins buiten kijf dat de gemeten temperaturen extreem heet waren en conform de te verwachten evolutie onder de klimaatopwarming…
