Bekende winden in Europa
Wind is de beweging van lucht. Tijdens de herfst is er vaak meer wind dan in de zomer, maar hoe ontstaat wind precies? Bovendien kennen we in Europa enkele bekende winden. Denk hierbij aan de Mistral, de Bise, Föhn… Waar komen ze vandaan en wat betekenen ze?
Meest bekende winden in Europa
Wind is een element van het weer waar iedereen op Aarde mee te maken heeft. Hier en daar wat harder of wat zachter maar overal nu en dan aanwezig. In feite is wind niets meer dan een luchtstroming die ontstaat door drukverschillen. Je zou de atmosfeer als een groot communicerend vat kunnen zien. Lucht verplaatst zich van hoge druk naar lage druk.
- Meer leren over de wind en het weer? Bestel dit handig boek ✅
De richting van de wind is echter niet altijd van hoge druk naar lage druk aangezien deze wordt beïnvloed door de draaiing van de aarde (Coriolis) en door wrijving met het aardoppervlak of botsing met het reliëf. In dit artikel gaan we wat dieper ingaan op die laatste twee. In Europa hebben we enkele bekende winden die op typische locaties ontstaan, vaak in de buurt van gebergtes zoals de Alpen.
Bekende winden
De meeste bekende winden in Europa komen voor in de buurt van de Alpen. Dat is normaal aangezien het het gebergte fungeert als een barrière, een geleider, een activator… Bij de andere (kleinere) gebergtes vinden dezelfde ontwikkelingen plaats maar op kleinere schaal.
- Föhn
- Mistral
- Bise
- Sirocco
- Bora
- Tramontana
- Lombarde
1. Föhn
Föhn is een van de bekendste winden (op Aarde). De naam is afgeleid van het Gotisch woord voor vuur (fôhn) en het Latijns woord voor warme wind (favonius). Föhn in Europa is het meest voorkomend aan de noord- en zuidkant van de Alpen maar ook elders bij (kleinere) gebergtes komt deze wind voor. Het is zeker geen regiospecifiek verschijnsel.
Föhn is een warme wind die aan de lijzijde van een gebergte waait. Aan de loefzijde wordt lucht gedwongen te stijgen. Hier treedt expansie en afkoeling van lucht op gevolgd door condensatie van waterdamp (adiabatische expansie). Aan de lijzijde kan de lucht terug dalen en treedt er adiabatische compressie op.
Met de aanvoer van condensatiewarmte vanaf de loefzijde, het verminderen van de hoeveelheid vocht door condensatie wordt deze lucht droger en warmer. De Föhn is ontstaan. Vaak is het zo aan de loefzijde koeler en vochtiger weer en aan de lijzijde warmer en droger.
Föhnwind in de Alpen
De meest bekende Föhnsituatie in Europa is bij de Alpen. Wanneer de wind vanaf de zuidkant van de Alpen naar de noordkant waait, treedt er ten zuiden van de Alpenhoofdkam condensatie en afkoeling op terwijl het ten noorden snel opklaart en de temperaturen op korte tijd verschillende graden stijgen. Vaak kruipen de wolken tot op de hoofdkam (Föhnmuur) om dan plots op te lossen.
Lenticulariswolken verschijnen ook vaak aan de lijzijde. Waait de wind van zuid naar noord over de Alpen, dan spreken we over een Südföhn, andersom spreken we over een Nordföhn.
Föhnwind elders in Europa
De Föhn komt niet enkel in de Alpen voor maar is daar (door de hoogte van het gebergte) wel het meest intens. Ook in de Ardennen, Vogezen… kan er Föhn ontstaan. Kijk maar even naar onderstaande situatie in de Vogezen. Net ten oosten van de hoofdkam van de Vogezen is het veel droger en warmer aangezien de meeste regen van het westen komt. In die regio kan dan ook wijn geteeld worden.
Weetjes en handige links:
- Het woord föhn voor een haardroger is van deze wind afgeleid
- Bij de Rocky Mountains wordt de föhnwind Chinook genoemd.
- Alpenföhn volgen? Volg deze website
We onthouden dat Föhn een warme wind is die voor hogere temperaturen en droger weer zorgt aan de lijzijde van een gebergte. Hoewel de term Föhn uit de Alpen komt waar deze vaak voorkomt kan deze ook elders in Europa aan de lijzijde van een gebergte ontstaan.
2. Mistral
De Mistral is een krachtige noordelijke wind in het oosten van Frankrijk. Deze wind ontstaat voornamelijk in de winter/lente wanneer zich een lagedrukgebied ontwikkelt ten zuiden van de Alpen. De lucht wordt dan vanaf het noorden aangezogen tegen de Alpen, botst tegen de bergen, volgt de Alpenhoofdkam naar het zuidwesten en wordt dan geperst door de Rhônevallei tussen het Centraal-Massief en de Alpen.
De wind waait tot wel 3000 meter hoog wat vaak enorme windstoten oplevert op bijvoorbeeld de Mont Ventoux waar al windsnelheden zijn gemeten tot 300 km/uur. Hoe groter het drukverschil tussen de noord- en zuidkant van de Alpen, hoe sterker deze wind waait.
Weetjes en handige links:
- Vincent van Gogh klaagt in zijn brieven regelmatig over de Mistral die hem het schilderen buiten soms dagenlang onmogelijk maakte
- De Mistral zorgt op de Middellandse Zee soms voor golven tot 10 meter hoog
- Mistral volgen? Bekijk deze weersite
3. Bise
De Bise is een noordoostelijke ijzige wind die typisch waait in het middenland van Zwitserland. De Bise wordt veroorzaakt door koude polaire lucht die op de noordkant van de Alpen botst en dan naar het westen geperst wordt tussen de Alpen en de Jura. In de meeste gevallen is de Bise het meest intens over de westkant van het meer van Genève.
De Bise ontstaat met hetzelfde druksysteem als de Mistral met lagedruk ten zuiden van de Alpen en hoge(re) druk ten noorden van de Alpen. De krachtige polaire wind over het meer van Genève zorgt vaak voor stormachtig weer op het meer met zeer hoge golven. Wanneer deze over de oevers slaan kan dit prachtige ijssculpturen opleveren.
Handige links:
- Bise volgen? Bekijk deze weersite
4. Sirocco
De Sirocco is opnieuw een warme wind. Deze wind voert hete en droge lucht uit de Sahara naar het noorden en waait dus typisch over de Middellandse Zee richting de Mediterraanse landen. De Sirocco ontstaat aan de oostkant van een depressie die zich over de Middellandse Zee naar het oosten verplaatst. De hete Sahara lucht wordt als het ware aangezogen en naar het noorden gedwongen.
Vaak zorgt deze wind voor de aanvoer van Saharazand en stof, recht uit de woestijn wat meestal ook te zien is op satellietbeelden. Soms komt dit stof/zand ver genoeg en krijgen ook wij in België en Nederland te maken met de invloed van de Sirocco. Hoewel de wind dus overal aan de Middellandse Zee kan ontstaan komt deze meest aan land in het zuiden van Italië.
Weetjes:
- De Sirocco komt het vaakst voor in het voorjaar, maar kan het hele jaar door optreden.
- Veel landen hebben een eigen naam gegeven aan de Sirocco: Chergui (Algerije), Chili (Tunesië), Ghibli (Libië), Khamsin (Egypte), Sharkiye (Jordanië), Shamal (Irak) en Sharav(Israël). De Spanjaarden preken over de leveche, op de Canarische Eilanden waait de calima, maar Italiaanse, Griekse en Franse (Corsica) weerberichten hebben het over de Sirocco.
5. Bora
De Bora is een droge en koude wind uit het noordoosten die waait over de Adriatische Zee en de kustgebieden tussen Trieste en Dubrovnik. De Bora ontstaat boven het hoogplateau van de Balkan wanneer een hogedrukgebied zich in die regio bevindt en lage druk over de zuidelijke Adriatische Zee. De wind waait in die situatie over de Dinarische Alpen en versnelt door het zogenaamde valeffect.
- Wat als de wind plots explosief gaat toenemen en roteren? Dan spreken we over een tornado. Meer informatie in dit boek 📖
De Bora is in principe dus een valwind kan snelheden bereiken tot 220 km/uur. De Borawind is het meest intens tijdens de nacht. Ook meer richting het zuiden (Montenegro bijvoorbeeld) of naar het oosten (Turkijke/Griekenland) bestaan er variaties op de Bora die op hetzelfde principe berust zijn.
Weetjes:
- De naam Bora verwijst naar Boreas, de Griekse god van de noordenwind.
- Bora komt uit het Italiaans en in het Kroatisch en Sloveens heet de wind Bura respectievelijk Burja.
6. Tramontana
De Tramontana is een droge, koude en sterke wind die vanaf het noordwesten waait in de Franse regio Occitanië, de Spaanse regio Alt Emporda en op Minorca. De naam komt van het Latijnse transmontanus wat overkant van de bergen betekent. De wind vanaf het noordwesten wordt geperst tussen de Pyreneeën en het Centraal-Massief. Windvlagen tot 150 km/uur zijn geen uitzondering bij deze wind.
Weetjes:
- Meestal wordt een periode met een sterke Tramontana gevolgd door een weersverbetering
7. Lombarde
De Lombarde is een oostelijke/noordoostelijke wind die waait langsheen de grens tussen Italië en Frankrijk. De lucht komt uit de regio Lombardije wat hem ook de naam bezorgde. Meestal zorgt deze wind voor droog en rustig weer maar tijdens de winter kan het met deze wind koud en stormachtig worden in de bergen. De Lombarde steekt op bij lage druk ten zuidwesten van de Alpen en hoge druk ten noorden van de Alpen.
Sommige linkjes bevatten affiliate
