Winterse signalen (deel 4): Winter zet opmars verder!

Het is bijna Kerstmis maar een winters cadeau zit er nog niet meteen in. Na een zachte periode evolueren we wel naar frisser hogedrukweer in de Benelux, maar van structurele vrieskou is voorlopig nog geen sprake. Toch is het duidelijk dat heel wat winterse signalen op groen staan of groen zullen worden. De kans op winterweer richting het begin van 2019 en tijdens januari wordt dus aanzienlijk groter. De hoop op winterweer stijgt!

• Volg ons ook via Facebook op NoodweerBenelux.
• Op zoek naar mooie weerfoto’s? We zijn ook actief op Instagram.
• Bekijk ons videoweerbericht via het Youtubekanaal

Hogedrukgebied is dominant

Tot nu toe moeten we in de Benelux tevreden zijn met slechts kleine prikjes van de winter (20-26 november en 11-16 december). Als we dit buiten beschouwing laten, was het meestal ruim te zacht met een overheersende invloed van de Atlantische Oceaan. Dat leverde geen koud weer op, maar wel neerslag van betekenis. Na maanden van droogte werd dat wel tijd voor de natuur..

Dat wisselvallige weer geraken we na vandaag wel kwijt. Een hogedrukgebied gaat zich ontwikkelen boven West-Europa waardoor Atlantische regenzones niet meer tot in de Benelux geraken. Hoe het weer precies zal evolueren komende dagen lezen jullie aan het einde van deze blog. Laten we maar eerst eens gaan kijken naar de winterse signalen! Welke staan op groen, welke kunnen beter?

Winterliefhebbers zijn altijd geneigd om positieve weerkaarten meer te geloven dan andere. Uiteraard leidt dit dan vaak tot tegenvallers. Een tip is om zo objectief mogelijk naar de kaarten te kijken en zich niet te focussen op de lange termijn weerkaarten, die veranderen immers meestal nog helemaal.

Onderstaande grafiek toont de betrouwbaarheid van 3-5-7-10 daagse verwachtingen van het ECMWF. Hoewel de betrouwbaarheid sinds 2000 sterk verhoogd is, blijft die slechts 50% betrouwbaar voor de 10-daagse verwachting.

Sneeuwdek Eurazië en Noord-Amerika

Het sneeuwdek in Eurazië is afgelopen dagen weer sterk toegenomen, waardoor de omvang nu boven het gemiddelde ligt. De anomaliekaart toont voornamelijk de extra sneeuwuitbreiding in de Balkan. Aan andere kant van de Atlantische Oceaan (Noord-Amerika) is het sneeuwdek afgelopen dagen geslonken en is er nu duidelijk een negatieve afwijking aanwezig in de zuidelijke gebieden. Dat wil zeggen dat de sneeuw minder dan normaal uitgebreid is naar het zuiden voor deze tijd van het jaar.

Na een bijzonder sneeuwrijke novembermaand in Noord-Amerika verloopt december dus niet goed voor de sneeuw. De omvang is duidelijk afgenomen. Dat in tegenstelling tot Eurazië waar het sneeuwdek afgelopen dagen een tussensprint heeft ingezet. Dat is alvast een positief winters signaal,. Hoe meer sneeuw in het oosten, hoe sterker de hoge druk zich daar kan vestigen en hoe intenser het koude-bastion wordt. Als de wind dan eenmaal naar het noordoosten draait in de Benelux, stroomt die koude lucht richting onze landen en warmt deze amper op boven het sneeuwdek. Hoe meer sneeuw ginder, hoe beter!

Een imposant sneeuwdek momenteel in Oost-Europa en Noord-Europa. Rusland is ook helemaal wit gekleurd.

Het actuele sneeuwdek situeert zich voornamelijk in Noord en Oost-Europa, met daar vaak hoeveelheden boven de 30 cm. Ook in de Alpen ligt een behoorlijk sneeuwdek, al is dat daar de afgelopen dagen wel goed weg geregend en ook gesmolten op lagere hoogte.

Stratosferische Polar Vortex, verplaatsing SSW en/of split?

De troposferische PV is namelijk al een tijdje verstoord. Waar we vanaf oktober de straalstroom moeten zien toenemen, is dat nu niet het geval. Er bleven zich de hele tijd blokkades opwerpen, waardoor de straalstroom geen vat kreeg (vandaar ook het weinig aantal dagen neerslag in de herfst). Eind november kregen we dan nog een Scandihoog!

De laatste tijd zien we de straalstroom toch wat actiever worden bij ons, maar een echt strakke westcirculatie lijkt niet van van toepassing. Onderstaande kaart toont de straalstroom op 24 december. Verschillende sterke stukken zijn aanwezig, maar van een westcirculatie is echter geen sprake.

Bij de stratosferische PV is het andere koek. Daar was deze wel vrij gezond in het begin van de herfst, (bemerk de hoger dan normale wind) maar dankzij een ontkoppeling tussen troposfeer en stratosfeer hebben we hier niet veel van gemerkt. De laatste tijd krijgt deze echter steeds meer aanvallen te verwerken (WAVE1) en komt zo onder het gemiddelde. We zien dit ook op onderstaande figuur. Telkens als de SPV een aanval krijgt, zien we de gemiddelde wind op 10 hPa een beetje dalen. Komende periode zien we echter een zeer sterke daling.

Meerdere weermodellen zinspelen op een SSW, sommige zelfs op een Major SSW. Dit is een omkering van de ‘zonal winds’, die normaal van west naar oost waaien (vaak samenhangend met een split). Hoe dit echter gevolgen zal hebben op onze komende winter, is nog moeilijk in te schatten…al verhogen de kansen natuurlijk aanzienlijk. Bekijk ook hoe vorig jaar (die blauwe lijn) begin februari een ferme duik maakte. Iedereen herinnert zich nog wel het ijskoude einde van februari en zelfs nog een ijsdag in maart!

Het ziet er dus naar uit dat er wel degelijk een SSW komt. Op een paar dagen stijgt de temperatuur in de stratosfeer met meer dan 50°C, best heftig toch? Die opwarming verlaagt de zonale windsnelheden en heeft zeer waarschijnlijk tot gevolg dat de zonale winden op het noordelijk halfrond in de stratosfeer gemiddeld zullen omdraaien (oost->west).

Of er net als in februari 2018 echt een split komt van de SPV is twijfelachtig. De weermodellen zijn het hier duidelijk nog niet over eens. Voorlopig zinspelen de meeste weermodellen op een verplaatsing (Wave1) van de kern van de Vortex en niet op een split (WAVE2).

Veel lezers vragen zich af wat dit nu teweeg gaat brengen i.v.m het weer aan de oppervlakte en of dit echt winterweer gaat geven. Wel, daar is geen eenduidig antwoord op te geven. In de meeste gevallen vergroot een SSW de kans op winterweer in de Benelux aanzienlijk.

Een SSW verhoogt namelijk de kans op hoge luchtdruk in de noordelijke gebieden (negatieve AO-index), waardoor de straalstroom naar het zuiden geduwd wordt (negatieve NAO-index). Bij een split en een echte omkering van de winden verhoogt de kans op een oostenwind bovendien ook nog. Een negatieve NAO-index en oostenwinden, dat is de ideale combinatie voor winterweer in Europa.

Op basis van de evoluties in de stratosfeer verwachten we dus toenemende hoge druk in het hoge noorden waardoor de AO-index negatief zal worden. Of de drukconfiguraties voor Europa positief zullen vallen, hangt nog af van de precieze ontwikkelingen in zowel de strato- als de troposfeer. Een beeld dat dit mooi weergeeft is de NAO-index. Deze vat de potentiële winterse drukconfiguratie boven West-Europa mooi samen in één cijfer en zou best negatief worden, gezamenlijk met de AO-index.

Voorlopig dus nog geen split, maar wel reeds toenemende kans op hoge druk in het noorden (bijvoorbeeld regio Groenland), waardoor gunstige blokkades zich kunnen vormen. Echter, aan het aantal keer de woorden ‘kans’ en ‘kunnen’ te zien die ik gebruikt heb in deze alinea, is het duidelijk dat niets zeker is. Onderstaande weerkaart is van 3 maart 2018.

Door een sterke SSW, omkering van de zonale winden in de stratosfeer en een sterke koppeling met de troposfeer werd de straalstroom toen zeer sterk naar het zuiden geduwd en draaide de wind in grote delen van het noordelijk halfrond naar het oosten.

We mogen dus wel zeker stellen dat het winters signaal van de stratosfeer op groen staat. Of dat lichtgroen is of donkergroen, dat zullen we de komende dagen moeten afwachten.

Zeewatertemperaturen

Onderstaande kaart toont de anomalie van de zeewatertemperaturen in de hele wereld. De El Nino is zwak, maar nog steeds aanwezig. Zoals verwacht zal de invloed hiervan op het weer (en al zeker in Europa) beperkt blijven. Het tweede gebied dat zeer sterk opvalt, is het zeewater rond Europa, dat over het algemeen allemaal warmer is dan normaal. De Middellandse Zee lijkt (eindelijk) te zijn afgekoeld.

Het tripoolpatroon in de Noordelijke Atlantische Oceaan is wel nog aanwezig, wat meestal bevorderlijk is voor een positieve NAO. Dit is uiteraard geen positief winters signaal, maar gezien de intensiteit van de huidige situatie lijkt deze invloed beperkt.

Ingezoomd op Noordwest-Europa, is het duidelijk dat de Noordzee significant warmer is dan normaal. We komen net uit een zeer zachte periode met een  zuidwestenwind wat dit uiteraard verklaart. Het ‘kanaal’ is tot 2 graden warmer dan normaal voor deze tijd van het jaar. Bemerk wel de sterke afkoeling van de Baltische Zee en de Botnische Golf, waar het zee-ijs zich begint te ontwikkelen.

Dat is iets eerder dan verwacht en zeker positief voor ons winterverhaal. De hogere temperaturen van de Noordzee uiteraard niet echt, al kan dat natuurlijk wel sneeuwbuien opleveren in de kuststreek, zodra polaire lucht vanaf het noorden de weg vindt naar de Benelux…

Madden Julian Oscillation (MJO)

De MJO (Madden Julian Oscillation) is een wederkerende weerconfiguratie nabij de Evenaar die ‘temperatuur-neerslag-patronen’ naar het oosten voortbeweegt over de hele aarde. Het patroon wordt ingedeeld in 8 fases, die volgens onderzoek allemaal een verschillende invloed hebben op drukconfiguraties over de hele wereld. In lange termijn voorspellingen wordt de MJO steeds vaker gebruikt. Waarom dus niet even kijken naar deze factor in het verhaal van de winterse signalen.

Voor de Benelux is een fase 4-5 slecht voor winterweer. Dit bevordert namelijk hoge druk boven Zuid-Europa en lage druk op de Noord-Atlantische Oceaan, waardoor de Benelux klassiek een ZW-circulatie krijgt met zacht weer. Nee, voor winterweer in de Benelux hopen we op een fase 6-7-8 en liefst met grote amplitude want dan ontwikkelt er zich meestal hoge druk ten noorden van de Benelux. Onderstaande kaartjes tonen de gevolgen van een MJO fase op de luchtdruk (anomalies).

Wat zien we nu op de prognosegrafiek van ECMWF?  Een tendens richting fase 6-7-8 de komende 10 dagen. Dit is uiteraard een zeer gunstige evolutie, zeker als je ziet dat we uit een fase 4 en 5 komen. Voor winterweer is het ideale scenario een fase 6-7-8… zo ver mogelijk van de middelste cirkel. Er is dus nog wel veel verbetering nodig maar de trend is gunstig. Alweer een positief signaal van koning winter!

Weersverwachting tussen Kerst en Nieuw

Na een natte en zachte periode evolueert het weer de komende dagen naar een drogere en frissere variant in de Benelux. Een krachtig hogedrukgebied bouwt zich op boven West-Europa waardoor intense neerslagzones op ruime afstand blijven. Tegelijk zwakt de wind enorm af.

Het resultaat is een stevige afkoeling tijdens heldere nachten (ondanks de zachte bovenluchten) maar ook kans op kille, grijze dagen. Het aanwezige vocht (al zeker als het een Noordzeewind lijkt te worden) raakt namelijk niet weg onder de subsidentie-inversie van het hogedrukgebied en verschuift amper door de zwakke wind.

Dit alles verklaart ook de grote onzekerheid van de weersverwachting. Het hogedrukgebied komt er, maar de precieze positie van de kern en de lijnen van gelijke druk (isobaren) zullen bepalen of we droge continentale lucht krijgen (zuiden of zuidoostenwind) met meer zon en koudere nachten, dan wel vochtige Noordzeelucht (noordwestenwind) met grijze dagen en een beperkt temperatuurverschil tussen dag en nacht.

Wat wel vaststaat is dat het afkoelt en dat de wind bijna helemaal wegvalt. Maar of het tussen Kerstmis en Nieuwjaar een paar keer tot nachtvorst komt, is nog even afwachten.

Tot slot wil ik nog even vermelden dat met het voorspelde weertype (frisser, weinig wind en mogelijk de hele dag grijs) de alternatieve energie amper iets zal opleveren. We houden dus best de weerkaarten goed in de gaten met in gedachte: de energievoorraad! Bovendien is het gebrek aan wind, de lage wolkenvelden en de uitstoot van houtkachels een zeer slechte combinatie voor de luchtkwaliteit. Ook die kaarten verdienen dus best onze aandacht!

Onderstaande grafiek toont de enorme (subsidentie + advectie) inversie tussen het oppervlak en +-1500 meter die er deze week voortdurend zal zijn. Houd dus rekening met veel lage wolkenvelden en ongezonde lucht!

Zo, dat was het voor vandaag. De winterse signalen staan bijna allemaal op groen voor een evolutie naar winters weer in januari. Laat ons hopen dat ze deze keer allemaal goed tot uiting komen! Ik heb er alvast een positief gevoel over.