Stratosferische poolwervel gaat verzwakken

Wat een kou enkele dagen geleden! De verandering die we in de vorige weerupdate al aankondigden, is er ook gekomen. Het hogedrukgebied boven Oost-Europa dat ons het zeer warme oktoberweer heeft bezorgd, is weggetrokken. Daarvoor in de plaats kwamen lagedrukgebieden met in hun kielzog veel frissere lucht. Zo fris, dat het in delen van België en Luxemburg zelfs tot smeltende sneeuw is gekomen.

Inmiddels is de ergste kou uit de lucht verdwenen, want de stroming is alweer gedraaid naar het zuiden tot zuidwesten. Die zachte zuidwestenwind lijken we voorlopig ook nog wel even vast te houden, wat geen goed nieuws is voor de liefhebbers van vroeg winterweer. Als we echter naar de grootschalige weerprocessen op het noordelijk halfrond van dit moment kijken, dan ziet het er juist buitengewoon interessant uit! Daarbij ligt de focus op de stratosferische poolwervel.

• Extra weerupdates via onze social media: Twitter en Facebook
• Bekijk de laatste weerfoto’s op Instagram van NoodweerBenelux

Luchtdruksituatie komende week

Eerst maar eens beginnen met de weersetting die we nu hebben. Momenteel is er sprake van een uitgesproken zwakke straalstroom op de Atlantische Oceaan voor deze tijd van het jaar. Dat komt met name doordat de depressies veel minder diep zijn dan gebruikelijk. Normaal gesproken worden er in het zeegebied tussen IJsland en Groenland eind oktober al lagedrukgebieden opgetekend van 960 hPa of nog lager. Op dit moment is de laagste kerndruk in het gebied IJsland/Groenland slechts 990 hPa, wat behoorlijk hoog is.

Het geeft aan dat de depressie-activiteit gering is. Daardoor veranderen de weersystemen in Europa de komende dagen niet echt van plek. Het westen en zuidwesten van Europa behouden zeer onbestendig herfstweer, Centraal- en Oost-Europa blijven juist stabiel en droog. Dat komt omdat er een sterk hogedrukgebied boven Rusland ligt, die alle lagedrukgebieden als het ware ‘terugstuurt’ naar het uiterste westen van Europa.

Gevolgen voor ons eigen weer

In de Benelux zitten wij tussen beide systemen in. Soms is de invloed van het oostelijke hoog wat groter, dan weer dringt er een afgezwakt front behorende bij de depressies over de Britse Eilanden en Frankrijk onze contreien binnen. Vooral de komende dagen heeft het Russische hoog de meeste invloed, waardoor de zon goed van de partij is en het droog blijft. Vanaf halverwege volgende week wordt de kans op bewolking en lichte regen weer wat groter. Bekijk hieronder het nieuwste weerbericht!

Wat we wel met zekerheid kunnen stellen is dat het dankzij de zuidweststroming zacht blijft. Enkel de nachten kunnen bij voldoende opklaringen wat kouder verlopen, maar overdag liggen de temperaturen eigenlijk continu rond of boven normaal (de normale maximumtemperatuur is 11°C). Begin volgende week zou het kwik zelfs weer kunnen pieken naar 18°C.

Op de middellange termijn lijkt er maar weinig te veranderen. Het Russische hoog blijft alle depressie-activiteit vanaf de Oceaan tegenhouden. De westcirculatie wordt weliswaar iets sterker en lijkt pogingen te ondernemen om Europa te veroveren, maar dit wordt allemaal tegengehouden door het eerdergenoemde hogedrukgebied. Bovendien blijft de wind aan de voorzijde hiervan uit het zachte zuidwesten waaien. De winterliefhebbers hebben nog maar weinig om vrolijk van te worden. Of gloort er hoop?

Stratosferische poolwervel

Ja, er gloort zeker hoop! Hiervoor moeten we een blik werpen op de situatie in de stratosfeer.

Zoals in een eerder artikel uitgelegd, is de stratosferische poolwervel niet altijd even sterk. Meestal is hij omvangrijk, rondvormig en ligt hij met de kern recht boven de Noordpool. De winden stromen dan overal in de stratosfeer van het noordelijk halfrond van west naar oost. In dat geval is er sprake van een sterke stratosferische poolwervel.

Maar regelmatig slaan er warme ‘golven’ vanuit de troposfeer door naar de stratosfeer, waardoor de temperatuur in de stratosfeer ineens sterk oploopt midden in het winterhalfjaar. Dit noemen we een Sudden Stratospheric Warming (SSW). Uiteindelijk kan het zelfs leiden tot een uiteengeslagen Polar Vortex, die niet cirkelvormig is en ook niet meer met de kern boven de Noordpool ligt. Dan is de stratosferische poolwervel verzwakt.

Zoals we op bovenstaande afbeelding kunnen zien, is de stratosferische poolwervel op dit moment vrij sterk. De kern ligt netjes boven de Noordpool en het systeem ligt in een ronde vorm om het noordelijk halfrond heen. Ook lopen de winden overal tegen de wijzers van de klok in. Wij kunnen dan ook spreken van een normale setting op dit moment in het jaar.

Kijken we naar de situatie in de stratosfeer voor aankomende vrijdag, dan zien we iets totaal anders. Boven de Beringzee is een gebied met hogedruk (winden draaien daar ineens van oost naar west) ontstaan. De lagedrukkern heeft zich verplaatst naar het noordwesten van Rusland is bovendien niet meer mooi rondvormig. Het gaat te ver om nu al te spreken van een SSW, daarvoor moet de opwarming veel sterker zijn. Maar het is wel duidelijk dat we hier te maken hebben met een ‘golf’, die de stratosfeer aantast. Een setting die voor november vrij zeldzaam is aangezien de poolwervel eigenlijk moet aansterken.

Downwelling in de troposfeer

Vanuit winters oogpunt is dit zeer hoopvol. Een opwarming/verzwakking van de stratosferische poolwervel werkt immers in veel gevallen door naar de troposfeer. Het duurt meestal circa 2 tot 3 weken voor het zover is, maar als het eenmaal gebeurt kan de Polar Vortex ook in de troposfeer drastisch verzwakken. Dit heeft dan weer haar invloed op de straalstroom die het Europees weerbeeld bepaalt. Bij een verzwakte straalstroom wordt de kans op blokkades veel groter. En indien deze blokkades goed komen te liggen (noordelijk genoeg, boven Groenland of Scandinavië) dan is winterweer zeer nabij.

Sneeuwbedekking (SAI-index)

Een andere parameter die ook een toenemende winterse trend vertoont, is de sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond. Waar de gebieden met negatieve afwijkingen twee weken geleden nog in de meerderheid waren, is dat nu anders. De gebieden met positieve afwijkingen (meer sneeuw dan normaal) zijn momenteel juist in de meerderheid.

Het is vooral mooi om te zien dat Europees Rusland, toch ons voorname brongebied, een flink positieve afwijking heeft gekregen. Hoe meer sneeuw er in ons brongebied ligt, des te groter de kans op sterke hogedrukgebieden die de straalstroom verzwakken. Typisch winterse hogedrukgebieden als het Scandinavische hoog of de Russische Beer gedijen optimaal bij een grote sneeuwbedekking (studie van Judah Cohen, cfr. SAI-index)

Winterse parameters samengevat

Het moge duidelijk zijn: steeds meer winterse seinen (stratosfeer, sneeuwbedekking noordelijk halfrond) komen op groen te staan. Voor de winterliefhebbers is het positief om te zien dat dit nu al gebeurt. We hebben slechtere uitgangsposities meegemaakt wat betreft de nieuwste winterverwachting.

Weerpluimen

In de ensembles van ECMWF en GFS zijn deze winterse tendensen nog niet terug te vinden. Dit is ook logisch, want het heeft tijd nodig voordat de parameters doorwerken in de weerkaart. We zullen voorlopig dus nog even moeten wachten voordat we kunnen zeggen dat de stratosfeer en de sneeuwbedekking ‘gelijk hebben gekregen’. Maar het is zeker interessant om de komende tijd te blijven volgen. Discussieer zeker mee onderaan dit artikel door even een gratis account aan te maken.