Winterse signalen (deel 5): Spannende ontwikkelingen

Met het inzetten van 2019 is het nu stilaan wel tijd voor de winter om zich echt te laten zien. Januari is immers nog altijd een echte wintermaand… In deze blog kijken we naar de signalen en tendensen voor de komende periode om te zien of de winter dichterbij sluipt. Als we een tipje van de sluier oplichten, zien we dat er zeker spannende ontwikkelingen zijn. De beginsituatie voor winterweer is sowieso al veel beter dan vorig jaar begin januari. 

• Volg ons ook via Facebook op NoodweerBenelux.
• Op zoek naar mooie weerfoto’s? We zijn ook actief op Instagram.
• Bekijk ons videoweerbericht via het Youtubekanaal

Uiterst zonnig 2018 eindigde grijs en somber

Het uiterst zonnige 2018 is afgesloten met een aantal dagen zonder zon. Grijs, kil en somber weer met regelmatig lichte regen en hoge temperaturen. Van winterweer was er totaal geen sprake de afgelopen dagen en dat ondanks een noordwestenwind, die toch winterse buien kan brengen in december en januari! Niet dus, in het geval van zachte bovenluchten en veel Noordzeevocht.

In dat geval schuiven er gewoon dikke lage wolkenvelden over de Benelux en heeft de zon geen kans. ’s Nachts vormen deze wolken een deken over het aardoppervlak, waardoor het amper afkoelt. Niet voor niets zijn de dagen tussen Kerstmis en Nieuwjaar de kortste van het jaar.

Zien jullie op onderstaand radarbeeld ergens een opklaring boven de Benelux?

Het weer kwakkelt rustig verder en we moeten toegeven, echt winterweer hebben we deze winter nog niet gekregen… Op de weerkaarten zijn de laatste dagen echter spannende ontwikkelingen te zien die hier wel eens verandering in zouden kunnen brengen. Laat ons maar meteen beginnen met het bekijken en analyseren van de winterse signalen deel 5!

Sneeuwdek Eurazië en Amerika

Op onderstaande kaarten en grafieken is een vrij normale omvang en evolutie van het sneeuwdek op het noordelijk halfrond te zien. Richting West-Europa lijkt er minder sneeuw te liggen, maar met de huidige sneeuwval( in onder andere Polen) zal die anomalie wel verminderen. In Zuid-Oost Europa ligt er duidelijk meer sneeuw (in omvang toch alvast) dan normaal. Dit is typisch voor de huidige drukconfiguratie, waarbij de Balkan regelmatig koude lucht uit het noordoosten krijgt. In weertermen wordt dit dan ‘een Balkanveeg’ genoemd.

De uitbreiding van het sneeuwdek situeert zich ongeveer rond het gemiddelde van de afgelopen 13 jaar, zowel voor Noord-Amerika (na een stevige dip half januari) als voor Eurazië (golvend patroon). Wat betreft het signaal van sneeuwbedekking kan dus gezegd worden dat het noch echt negatief, noch echt positief is…het is normaal. Komende dagen zal het sneeuwdek in Oost-Europa nog verder uitbreiden en aandikken.

Op het radarbeeld van deze middag was het duidelijk op uitgebreide schaal aan het sneeuwen in Europa. Oostenrijk (waar we later in deze blog verder op ingaan) zal de komende dagen nog veel extra sneeuw krijgen en ook voor Oost-Europa staat er nog verse sneeuw op het programma.

De 10-daagse cumulatieve sneeuwverwachting laat duidelijk zien dat er in Oost en vooral ook Zuid-Oost Europa veel extra sneeuw verwacht wordt. De hele Balkan en Turkije zal bedekt worden onder een dik pak sneeuw. Dit zal spectaculaire beelden opleveren.

Polar Vortex en Sudden Stratospheric Warming

De aangekondigde SSW (Sudden Stratospheric Warming) heeft afgelopen dagen plaatsgevonden. Op enkele dagen tijd is de gemiddelde temperatuur in de stratosfeer boven de Noordpool opgewarmd van ongeveer -63°C naar -37°C door ‘een puls’ van warmte.

Dit heeft er toe geleid dat de Polar Vortex: 1)verzwakt is, 2)verplaatst is en 3)gedeeltelijk gesplitst is in afzonderlijke delen (dochters). Hierdoor is de gemiddelde stromingsrichting van deze band niet meer west->oost maar oost->west momenteel.

Uiteraard is de stratosfeer niet de plaats waar het (ons) weer zich afspeelt, dat is de troposfeer. De opwarming en de verzwakking van de Polar Vortex zouden zich beiden dus moeten verplaatsen naar de troposfeer door een koppeling te maken. Pas als dat gebeurt kunnen we de effecten van de Sudden Stratospheric Warming zien op de weerkaarten. Als dat niet gebeurt en de Polar Vortex terug aansterkt, is er dus helemaal geen invloed op ons weer.

Op onderstaande weerkaarten is te zien dat op 2 januari, vandaag dus, de blauwe zone nog hoog zit. De opwarming zit nog volledig in de stratosfeer en is nog helemaal niet gekoppeld met de troposfeer. Geen wonder dus dat de huidige kaarten nog geen signalen vertonen van de SSW. Op de tweede kaart (6 januari) zien we al een betere koppeling. De blauwe zone breidt naar onderen uit (naar de troposfeer). De opwarming lijkt zich dus toch stilaan naar het aardoppervlak te verplaatsen en dat is wat we willen zien!

Dus, de Stratospheric Warming is er gekomen en de PV lijkt voorlopig te gaan splitsen in dochtercellen. In de loop van de tweede week van januari lijkt die opwarming in de stratosfeer zich stilaan te verplaatsen (al kan dat nog veel beter), richting het aardoppervlak, waardoor het effect daarvan op de weerkaarten toch stilaan zichtbaar zou moeten worden. Temeer omdat de weermodellen die koppeling zeer moeilijk kunnen inschatten, maar dit nu met de voorbije SSW, toch beter zou moeten lukken.

Zoals de titel van deze blog al aangeeft zijn dit zeer spannende ontwikkelingen. Temeer omdat een SSW met een koppeling de kansen op structureel winterweer echt vergroot. Afgelopen dagen toonden sommige weermodellen reeds de invloed van de SSW en een koppeling tussen strato- en troposfeer. De hogere temperaturen en drukanomalies verplaatsen zich vanuit de stratosfeer richting het aardoppervlak en dat duurt gemiddeld zo’n 10-20 dagen met een goede koppeling.

Dit resulteert dan in hogere temperaturen en luchtdruk rond de Noordpool (met vaak de vorming van een Poolhoog), waardoor de straalstroom naar het zuiden geduwd wordt en de gemiddelde wind meer het noorden en oosten opzoekt. Het resultaat is een sterk verhoogde kans op winterweer in de Benelux. Het moet echter met nadruk worden vermeld dat als de koppeling tussen strato- en troposfeer er niet komt, of niet genoeg, de kans op winterweer daardoor niet echt vergroot. Daarnaast is het ook zo dat het zeker kan winteren zonder een SSW. Een SSW vergroot de kans op winterweer en daarom is dit winters signaal enorm positief!

Zowel het Europese weermodel (ECMWF) als het verbeterde Amerikaanse (GFSP) kwamen deze ochtend met weerkaarten die duidelijk de invloed van de SSW tonen. Hoge luchtdruk vormt zich rond de Noordpool en de lage drukgebieden verplaatsten zich (ver) weg van de Noordpool. Dit zijn zeer mooie ontwikkelingen die de volgende dagen nog vaak zullen terugkomen en dan eventueel kunnen doorzetten als de koppeling er goed komt.

Met het stijgen van de luchtdruk in het Noordpoolgebied verwachten we uiteraard een dalende AO-index. Een negatieve index geeft namelijk aan dat er veel hoge luchtdruk aanwezig is in die regio. Op de grafiek is de dalende tendens duidelijk te zien, maar met de echte uitwerking van de SSW zou dit nog veel lager kunnen worden.

Zeewatertemperaturen

Onderstaande kaart toont de afwijking van de zeewatertemperaturen over de hele wereld. De zwakke El Niño is nog duidelijk aanwezig en volgens de verwachtingen zal dat ook nog een tijd zo blijven. Het lijkt echt niet te evolueren richting een krachtige El Niño. Op het noordelijk halfrond valt vooral veel positieve afwijking op.

Vooral nabij Alaska (stimuleert meestal koude winters in het oosten van de VS) en rond Scandinavië en de Barentszee (stimuleert meer hoge druk in Rusland en bijgevolg een zwakkere PV). De Noord-Atlantische Oceaan is iets kouder dan normaal (dit patroon is al lange tijd aanwezig) wat over het algemeen lage druk nabij IJsland stimuleert.

Ingezoomd op Europa is het duidelijk dat de zeewatertemperaturen beduidend hoger zijn dan normaal. Zo is de Noordzee op sommige plaatsen 2-3°C warmer dan normaal tijdens begin januari. Zoals al vaak aangehaald, kan dat bij de juiste drukconfiguraties interessante situaties opleveren (sneeuwbuien, winterse buien,…) maar kan het net zo goed voor verhoogde kans op mist, lage bewolking en minder afkoeling zorgen.

MJO

De MJO (Madden Julian Oscillation) is een wederkerende weerconfiguratie nabij de Evenaar die ‘temperatuur-neerslag-patronen’ naar het oosten voortbeweegt over de gehele aarde. Het patroon wordt ingedeeld in 8 fases, die volgens onderzoek allemaal een verschillende invloed hebben op drukconfiguraties over de hele wereld. In lange termijn voorspellingen wordt de MJO steeds vaker gebruikt.

Waarom dus niet even kijken naar deze factor in het verhaal van de winterse signalen. Willen jullie meer te weten komen over deze parameter?  Lees dan meer via dit artikel en dit artikel.

De MJO ondergaat momenteel de overgang tussen fase 5 en 6 en zou dan komende 10 dagen vertoeven in een zwakke 6-7-8 fase. Dit bevordert algemeen (zoals te lezen in bovenstaande linkjes) hoge luchtdruk ten noordwesten van de Benelux, waardoor dit zeker een positieve ontwikkeling is. De amplitude (hoe hoog de index in een bepaalde fase zit) blijft echter laag waardoor de invloed van de MJO hoogstwaarschijnlijk eerder beperkt is op ons weer.

De GFS voorspelling van de MJO heeft een duidelijk hogere amplitude in fase 7 en zou nadien de MJO ook terug laten evolueren richting fase 6. Voorlopig lijkt ECMWF echter het voordeel van de twijfel te krijgen op basis van hun prestaties in het verleden.

Wat zegt de weerpluim?

Voorlopig is het duidelijk dat er nog geen winterweer op het programma staat. Een hogedrukgebied blijft standvastig rondtollen bij de UK, waardoor we voortdurend met een vochtige, noordwestelijke stroming te maken krijgen. Dit geeft ons geen winterweer maar wel terug veel Noordzeevocht en lage wolkenvelden, waardoor de zon het heel moeilijk heeft om te schijnen. In deze tijd van het jaar is de kracht van de zon te beperkt om zich een weg te banen door het lage wolkendek.

Pas na het weekend wordt het interessanter op de weerkaarten, maar tegelijk ook onzeker. Er lijken wel stilaan meer koudere opties te komen. Het is wachten tot de drukgebieden juist vallen om de echte winterkou tot in de Benelux te brengen, maar met de huidige ontwikkelingen heb ik er een goed oog in dat dat de komende periode wel gaat gebeuren en dat de weerpluimen gunstig evolueren!

Tot slot nog even de laatste kaarten van het GFSP-model erbij halen. Hierop is duidelijk te zien dat de druk rond de Noordpool merkbaar stijgt de komende periode.

Wie nu al winterweer met sneeuw en vriestemperaturen wil ervaren, kan best het Oosten en Zuid-Oosten van Europa opzoeken. Daar wordt een pak sneeuw verwacht de komende dagen en dat zal niet meteen verdwijnen. Dichterbij huis kan er wel eens een vlok te zien zijn in de Ardennen (morgen of overmorgen) of in het Sauerland (komende dagen), maar veel zal dat niet zijn.

Voor een echte sneeuwdump zijn de Oostelijke Alpen de ideale bestemming. Daar wordt tot en met zondag lokaal 1 meter verse sneeuw verwacht! Aangezien de oostelijke Alpen net in de noordelijke aanvoer van koude lucht liggen sneeuwt het tot in alle dalen. Wees wel voorzichtig als u die kanten opgaat, want met de krachtige noordenwind erbij zal het lawinegevaar erg hoog zijn.