Gevoelige opwarming in de stratosfeer

Afgelopen weken heeft er zich een gevoelige opwarming voorgedaan in de stratosfeer. Zowel in de regionen van 10 hPa als op 30 hPa. Zoals we reeds weten heeft de opwarming in de stratosfeer een (beperkte) invloed op de weerpatronen in de troposfeer. Herinner jullie de strenge winter van 2012-2013 toen een gevoelige opwarming in de stratosfeer verantwoordelijk bleek te zijn voor een verstoord weerpatroon. De positie van de Polar Vortex kwam toen gunstig te liggen voor winterweer in Europa. Opmerkelijk was ook de zeer zuidelijke straalstroom.

Huidige gezondheid van de stratosfeer

Om de werking van de stratosfeer te begrijpen is het essentieel om een gezond en verstoord patroon te ontdekken. De stratosfeer wordt immers meer en meer gebruikt om de kans op winterweer te bepalen. Of het een goede graadmeter is, valt te betwijfelen. Vaak gaan meteorologen op zoek naar grootschalige ‘systemen’ die later hun effect doorstralen naar de troposfeer, de zone waar met andere woorden het dagelijks weer wordt gemaakt.

De hoogte van de stratosfeer strekt zich uit van de eerste 10 tot 50 km van de aardatmosfeer. Om een goed voorbeeld te geven van deze hoogte: onweersbuien die sterk verticaal ontwikkeld zijn kunnen een hoogte halen van 8 tot lokaal 16 km. De cellen met de hoogste toppen produceren vaak fors onweer, hagelstenen en eventueel ook windverschijnselen. Vliegtuigen vliegen vaak ongeveer op 12 km.

Invloed Polar Vortex op winterweer

De poolwervel of ook wel Polar Vortex genaamd is een grootschalig lagedrukgebied boven de Noordpool. Het systeem zorgt voor een gesloten circulatie waarbij koude luchtmassa’s zich amper tot niet verplaatsen. Daarom is het normaliter daar altijd bijzonder koud gedurende een heel stuk van het weerkundig jaar.

Wat zien meteorologen echter gebeuren de laatste jaren, dat is dat de poolwervel neigt tot het maken van uitstapjes. Hierdoor komen extreem koude luchtmassa’s ook terecht boven het continent met daar dan ook een gemiddelde temperatuur die veel lager ligt dan normaal.

Hogerop is de impact van een flinke opwarming van de poolwervel een stuk eerder te zien op het 10 en 30 hPa-niveau. Het is zelfs zo dat de verdeling van lagedrukgebieden boven de Noordpool afhankelijk is van de gezondheid van de stratosfeer.

Een SSW (Sudden Stratospheric Warming) kan een effect veroorzaken zoals de bovenstaande weerkaart met een gesegmenteerde PV. Daarom dat het zo bijzonder is dat er reeds in oktober 2016 een SSW heeft plaatsgevonden. Het winterseizoen moet namelijk nog beginnen!

Effecten op de winter

Meestal is een opwarming in de stratosfeer pas enkele weken later voelbaar in de weerkaarten. Dat betekent dat wanneer de warming eind oktober heeft plaatsgevonden we eerder moeten kijken naar de tweede helft van november om vreemde weerkaarten te zien ontstaan.

Merk op dat de Polar Vortex ook momenteel flinke klappen krijgt. De enorme opstuw van warmte begin september 2016 kan hier aan de basis liggen. U herinnert zich vast nog allemaal de late 30 graden in september. Die warmte heeft toen haar weg gevonden naar het noordpoolgebied.

Bij een verstoorde poolwervel is het makkelijker om een atypische luchtcirculatie tot in het westen van Europa te krijgen. In de plaats van een zonaal regime met geregeld westenwinden (oh juist, de winter van 2015-2016) is het mogelijk dat we op 10 hPa een omkering van de windrichting meemaken wat een positief effect heeft op de vorming van blokkades.

Indien zo’n blokkade zich kan handhaven boven Scandinavië en/of de Atlantische Oceaan wordt de westelijke luchtstroming netjes de pas afgesneden. De continentale koude uit het oosten van Europa kan dan langzaam maar zeker tot in het westen sijpelen…

• Meer informatie over de impact stratosfeer op ons weer!
• Wat gebeurd er met het weer bij een verstoorde Polar Vortex?

November verloopt kouder met een winterprik?

Op dit moment is het nog te vroeg om te zeggen dat deze opwarming in de stratosfeer een impact gaat hebben op het Europees weerbeeld. Wat we wel met zekerheid kunnen zeggen is dat de Polar Vortex alvast geen zonaal regime (westenwind) aanmoedigt en zelfs een stuk blokkeert. Indien de drukgebieden goed komen te liggen, is de instroom van arctische/polaire lucht uit noordoostelijke hoek altijd een optie.

Tevens verwachten we de komende weken verdere pogingen van de Polar Vortex om zich te herstellen. Mogelijk dat we dus tegen december opnieuw een compacte variant te zien gaan krijgen met een flinke straalstroom en enkele stormen tot gevolg.

Nieuwe opwarming in de stratosfeer?

Het lijkt erop dat de opwarming in de stratosfeer niet beperkt zal blijven tot oktober 2016. De laatste weerkaarten van het Amerikaans weermodel GFS zinspelen op een nieuwe opwarming in het zuidoostelijk kwadrant van de poolwervel. Voorlopig een geringe opwarming en niet te linken aan een nieuwe minor of major warming, maar het is toch opvallend. Zou er een volgende aanval op de Polar Vortex worden ingezet?

Relevante artikelen rond winterweer

• Wat betekent de NAO-index?
• Winterkaarten interpreteren en begrijpen?
• Hoe ontstaan lagedruk- en hogedrukgebieden?
• Waarom heeft sneeuw een witte kleur?

Sommige linkjes bevatten affiliate