Inversie, wat doet dat met ons weer?
U heeft er vast wel eens van gehoord via de weerman of weervrouw… de term inversie of inversielaag. Het is best een interessant fenomeen in de weerkunde dat we nog niet uitgebreid besproken hebben. Regelmatig hebben we er mee te maken en qua weersverwachting maakt een inversie het er voor de weerkundigen niet gemakkelijker op. De plaatselijke verschillen zijn soms enorm. Zowel qua weerbeeld als temperatuur. Een inversielaag zorgt vaak ook voor extreme schommelingen in de temperatuur. In dit artikel gaan we het begrip inversie dan ook eens nader verklaren.
Wat is een inversie?
Een inversie is een temperatuuromkering in de hogere luchtlagen. Normaal gesproken daalt de temperatuur ongeveer 1 graad per 1000 meter in de atmosfeer, maar bij een inversie stijgt de temperatuur juist. Het is dus de omgekeerde wereld van wat er normaal gebeurt. Een inversie heeft grote invloed op het temperatuurverloop, ons weerbeeld en de luchtkwaliteit.
Doordat koude lucht een hogere dichtheid heeft, heeft deze de neiging om te dalen terwijl warme lucht de neiging heeft om te stijgen. Als koude lucht aan de grond wordt opgewarmd, stijgt deze op en koelt op grotere hoogte weer af. In sommige situaties krijgt de koude, zwaardere lucht de kans niet om op te warmen en blijft op geringere hoogte hangen.
Zon of wolken tijdens een inversie?
Een gevolg van inversie is een hardnekkig wolkendek. Soms ligt de wolkenbasis zo laag dat we dagenlang te maken hebben met mist en of laaghangende bewolking. Terwijl het op de ene plek juist zonnig en warm is, kan het elders zeer somber en koud zijn. Vooral later in de herfst en in de winter komt dit vaker voor. Hierdoor treden in een klein gebied plaatselijke grote verschillen op.
- Bekijk de actuele temperatuur in de Benelux
Een inversielaag kan zichtbaar worden bij een rookpluim uit een schoorsteen. Doordat de warme lucht uit de rookpluim een relatief warmere luchtlaag tegenkomt, stijgt de rookpluim niet verder en verspreidt de rook zich horizontaal. Men ziet dan een verticale rookkolom, die zich plotseling op een bepaalde hoogte horizontaal uitbreidt, alsof de pluim bij een glazen plafond is aangeland.
Smog treedt daardoor met name op gedurende een inversie. Onder de inversielaag is er namelijk nauwelijks wind. Industrie en het verkeer zorgen voor nog meer verontreiniging die niet door de inversielaag heen kunnen. Het is een soort deksel op de pan.
Een inversielaag treedt afhankelijk van de situatie op verschillende hoogtes op. Deze schommelt tussen de 500 meter en 4000 meter hoogte. Zo kan het dus voorkomen dat bij een lage inversielaag de Belgische Ardennen boven de wolken uitsteken. Naast een prachtig gezicht op de bovenkant van de wolken levert dit een schitterend zonnig weerbeeld op.
Temperatuurverloop tijdens een inversie
We vertelden al dat tijdens een inversie de temperatuur op hoogte stijgt in plaats van daalt. Dat maakt de verwachting van het temperatuurverloop op waarnemingshoogte in sommige gevallen complex. Zo kan het in een heldere nacht met weinig wind, ondanks de warme lucht in de hogere luchtlagen (soms meer dan 10 graden op 1500 meter hoogte) fors afkoelen.
Dit komt voornamelijk voor in de herfst, winter en het vroege voorjaar. Lichte (nacht)vorst is geen uitzondering en als het helder blijft loopt het kwik vlotjes op. In deze situatie werd er op 3 november 2015 een warmterecord (dagrecord) verbroken in Maastricht met 20,9 graden. Op diezelfde dag vroor het in de vroege ochtend in Twente -2 graden.
Op andere plekken kan afhankelijk van de weersituatie bewolking juist hardnekkig zijn. Hierin vormt zich een koude plaklaag. De temperatuur die door nachtelijke uitstraling flink gekelderd was, loopt nauwelijks meer op. De zon is, met uitzondering van de zomermaanden, niet meer in staat om het wolkendek open te breken. Zo kan het tijdens een inversielaag dagenlang koud blijven. Zeker als de mist niet meer oplost.
In sommige winters zorgt een inversie juist voor een koude winterse periode. Soms blijft het kwik hierbij de hele dag onder het vriespunt. Mist zorgt dan voor een mooi berijpt landschap. Gaat de wolkenbasis wat stijgen, dan kan het tot uitsneeuwende mist komen, wat het winters plaatje helemaal compleet maakt. Hierdoor lost de mist plaatselijk op en is het opeens strakblauw.
Luchtverontreiniging
Het nadeel van een inversielaag is dat de luchtkwaliteit sterk achteruit gaat. Door weinig wind en het zogenaamde “deksel op de pan” kan de uitstoot van schadelijke stoffen niet weg en blijft als een deken onder de inversielaag hangen. Smog is hierdoor het gevolg. We kennen een zomersmog en een wintersmog. Beide zijn schadelijk voor de mens. Naast slecht zicht en ongezonde lucht kan ook het ademhalen moeilijker worden.
- Wist je dat een luchtwasser of luchtreiniger kan helpen?
Mensen met astma en mensen die fysieke inspanningen plegen zijn hier met name gevoelig voor. In sommige gebieden kan de overheid bepalen om de maximum snelheid van het autoverkeer te verlagen. Hierdoor vermindert de uitstoot van schadelijke stoffen. Vooral in België wordt dit wel eens toegepast.
Hoe herken je een inversie?
Een inversie ontstaat in bijna alle gevallen onder een hogedrukgebied. Vaak is dit in de kern of vlakbij de kern. Hier zijn de luchtverplaatsingen (wind) het minst aanwezig. Zeker wanneer het hogedrukgebied nauwelijks van haar plaats verandert kan er dagenlang een inversielaag optreden.
Bronnen: Wikipedia
