21 oktober 2019 - 7 min. lezen
1 reacties 1

Van maandag 21 oktober tot en met donderdag 24 oktober is het weer tijd voor de jaarlijkse meteorenregen van de Orioniden. In deze blog tracht Michiel Bonte deze astronomische gebeurtenis te verduidelijken, alsook de waarnemingskansen in te schatten voor de Benelux.

Kenmerken van de Orioniden

  • De meteoren van deze zwerm zijn snel, met een gemiddelde snelheid van 66 km/s! Omgerekend, een gemiddelde snelheid van 237.600 km/uur!
  • Deze meteoren hebben nalichtende sporen.
  • Gemiddeld kunnen wij, vanuit de Benelux, circa 9 vallende sterren per uur waarnemen die afkomstig zijn van deze zwerm. Indien wij ons daarentegen zouden verplaatsen naar de plek waar de radiant van het sterrenbeeld Orion momenteel in het zenit staat, dan zouden er circa 22 meteoren per uur van deze zwerm waar te nemen zijn.
  • In totaal zijn er actueel, afkomstig van de meteoren van de Orioniden, van andere zwermen en de sporadische meteoren, circa 20-26 per uur waar te nemen, bij een donkere en heldere hemel weliswaar.
Ziet u dit graag? Kijk de volgende nachten dan zeker buiten! (New Scientist)

Sporadische meteoren zijn meteoren die niet gebonden zijn aan een bepaalde meteorenzwerm. Ze zijn afkomstig van kleinere meteoroïden, kleinere brokstukken dan de meteoren die afkomstig zijn uit grote meteoroïde zwermen. Het aantal waar te nemen sporadische meteoren varieert daarenboven ook nog tijdens het jaar.

  • Gefascineerd door meteoren, kometen of andere objecten aan de sterrenhemel? Dan mag deze telescoop niet ontbreken

Het maximum van de Orioniden vindt dit jaar plaats op dinsdag 22 oktober 2019 rond 15 uur, maar aangezien wij op onze breedtegraad de meeste meteoren ontlopen, zijn bij ons de meeste meteoren van deze zwerm zichtbaar op woensdagochtend 23 oktober rond 6 uur.

Orioniden in beeld. (Hemelwaarnemen.com)

Waarnemingskansen dit jaar

We bespreken hieronder de factoren die het sterrenkijken kunnen beïnvloeden in de nacht van het maximum.

De maan

Volle maan 13 oktober 2019
Laatste kwartier 21 oktober 2019
Nieuwe maan 28 oktober 2019
Eerste kwartier 4 november 2019

Tijdens de nacht van het maximum (nacht van 22 op 23 oktober) zal de maan nog voor ongeveer 32% verlicht zijn, dit kan eventueel optreden als storingsfactor, waardoor de minst heldere meteoren hierdoor niet waarneembaar zullen zijn. Wel is duidelijk dat de maan nu een veel mindere spelbreker zal zijn dan tijdens de Perseïden in augustus, want toen was de maan zo goed als vol.

  • Op zoek naar wat er nog meer te zien is aan de sterrenhemel? Dit praktijkboek sterrenkunde is een must-have voor de liefhebber

Bewolking

Verwachting voor dinsdag op woensdag:

Weersverwachting in de nacht naar woensdag (wetteronline.de)

De laatste verwachting ziet er niet zo rooskleurig uit. Weermodellen verwachten tijdens de nacht van dinsdag op woensdag een langgerekte band met lage bewolking en wat lichte regen/motregen over een groot deel van de Benelux. Wie zijn kansen wil verhogen kan naar het uiterste oosten van België of naar de Ardennen trekken, met daar beduidend meer kans op een helder weertype.

Waar zien we de sterrenregen?

De Orioniden zullen, volgens de laatste prognoses (onder voorbehoud dus), het best kunnen worden waargenomen in de Ardennen. Voor Vlaanderen en Nederland zijn de kansen om vallende sterren waar te nemen momenteel laag. Daarnaast zal de maan dit jaar slechts een kleine tot middelmatige storingsfactor zijn. (volg de laatste weersverwachting)

Meteorieten aan de hemel. (Meteoriet.eu)

Oorsprong van de Orioniden

De oorsprong van deze meteoren en zeker de bekendheid ervan moeten we zoeken bij de komeet Halley, onder wetenschappers beter gekend als 1P/Halley. Halley werd vernoemd naar Edmond Halley. Deze wetenschapper was de pionier van de vaststelling dat de vroeger beschreven kometen verschenen volgens een bepaald patroon, waardoor er enkele beschrijvingen van kometen vaak terugkwamen. Hij besloot dat het hier ging over dezelfde kometen en dat deze dus een vast periodiek verloop vertonen.

Waarom is deze komeet zo speciaal?

Halley is de enige, tot nu toe gekende komeet, die met het blote oog zichtbaar is vanop aarde én het is de enige komeet die gemiddeld 2 keer langskomt in een menselijk leven!

Met zijn ellipsvormige baan rond onze zon, doet de komeet Halley er gemiddeld 75 jaar over om 1 omwenteling via deze baan te maken. Dit classificeert hem dan ook tot een korte periodieke komeet (Deze naam wordt gebruikt voor periodieke kometen met een omwentelingstijd kleiner dan 200 jaar) en door deze relatief korte omlooptijd kunnen wij hem dus gemiddeld 2 keer zien in een mensenleven. In wat volgt gaan we nog een andere uitzondering van de komeet onder de loep nemen.

De oortwolk

Deze wolk is een veronderstelling, het bestaan ervan is nog niet bewezen.
Wetenschappers denken dat de komeet Halley loskwam van de Oortwolk en zo onze zon naderde, circa 2.500 jaar geleden en uiteindelijk in een vaste baan rond onze zon terechtkwam. Maar dit is uiterst uitzonderlijk en helemaal niet zeker! De Oortwolk is een gebied rondom ons zonnestelsel, op een afstand van zo’n 3.000 tot 100.000 Astronomische Eenheden, waar miljarden komeetachtige objecten in rondzweven. (Ter info: 1 A.E.= 1,496*108, héél ver dus).

De meeste kometen die uit deze Oortwolk vandaan komen, hebben een omlooptijd van meer dan 200 jaar. Korte periodieke kometen met een omlooptijd van minder dan 200 jaar (zoals Halley) worden verondersteld vanuit de Kuipergordel vandaan te komen.
De Kuipergordel is een gordel met puin die zich net buiten de baan van Neptunus bevindt. Halley is dus ook op dit vlak uitzonderlijk. Of misschien is hij toch niet zo uitzonderlijk?

De Kuipergordel rond de zon. (spacepage)

Halley is geen uitzondering op de regel, de komeet komt waarschijnlijk wel degelijk uit de Oortwolk, want hij had heel lang geleden een grote omlooptijd (van meer dan 200 jaar). Vervolgens werd deze omlooptijd in de loop der jaren gereduceerd tot ongeveer 75 jaar, mede door de inwerking van de zwaartekracht door de gasreuzen. (zoals Jupiter en Saturnus in ons zonnestelsel). Hier gaan we niet verder op in, want dat zou ons letterlijk en figuurlijk te ver brengen. Voor al wie gaat kijken: veel succes!

ESO/ Laurine Moreau

Waar bevindt de komeet zich nu?

De laatste keer dat Halley zich in de binnenste delen van ons zonnestelsel bevond, was in 1986. Toen stond de komeet in zijn Perihelium, ofwel de dichtste afstand tot de zon in zijn baan. Momenteel is de komeet onderweg naar zijn Aphelium, ofwel dus zijn verste afstand tot de zon. Hij bereikt dit Aphelium, die zich nog iets verder dan de baan van Neptunus bevindt, in 2024 en daarna zet hij terug koers naar de binnenste delen van ons zonnestelsel, waar hij opnieuw zijn Perihelium bereikt in 2061.

Dit alles betekent dus dat wij de komeet met ons blote oog zullen kunnen waarnemen tussen 2060 en 2061! Het zal dan maar juist een zwaarbewolkte herfstnacht/dag zijn …

Deze illustratie toont ons de ellipsvormige baan van komeet Halley rond de zon. Uiterst links het aphelium in 2024, uiterst rechts staat het perihelium, in 2061. (VVS)

De aandachtige lezer merkt misschien direct op dat op de bovenstaande figuur niet alleen de orioniden worden weergegeven, maar ook de η-Aquariden (èta aquarids). Deze meteorenzwerm komt ieder jaar terug eind april – begin mei en heeft ook de komeet Halley als oorsprong!

Halley als oorsprong van de Orioniden & η-Aquariden

Op zijn baan rond de zon, die 75 jaar duurt, verliest Halley constant stofdeeltjes. De ellipsvormige baan van de komeet heeft in tegenstelling tot de Perseïden, niet 1, maar 2 snijpunten met de baan van de aarde rond de zon. Dit zorgt ervoor dat de aarde dus tweemaal per jaar met de stofdeeltjes van de komeet Halley in aanraking komt. De eerste keer eind april/begin mei, deze meteorenregen noemen we de η-Aquariden. De tweede keer nu, midden oktober met de Orioniden als gevolg.

De meteoren ontstaan doordat de stofdeeltjes van Halley in contact komen met onze aardse atmosfeer. Door de enorme snelheid van deze deeltjes en de wrijving die ontstaat wanneer deze de atmosfeer binnendringen, ontbranden zij en zien wij dit vanop aarde als lichtgevende strepen. Vallende sterren dus!  

Michiel

Door Michiel

Master in de toegepaste economische wetenschappen. Geïnteresseerd in de meteorologie, cijfers, data en economie. Met deze insteek ondersteun ik het team in social media, sales en finance.


Verder lezen

Alles bekijken

Weersverwachting Ronde van Vlaanderen 2024

17 uren geleden - 6 min. lezen
13

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen