5 september 2019 - 6 min. lezen 4 reacties

Gletsjers zijn één van onze belangrijkste klimaatindicatoren. Deze ijsmassa’s reageren op temperatuurschommelingen van enkele jaren tot enkele decades. Hun gedrag kan ons daarom veel leren betreffende klimaatschommelingen/veranderingen in regio’s waar weerstations schaars zijn. Voor mijn onderzoek aan de VUB ben ik afgelopen augustus 25 dagen naar Kyrgyzstan gegaan om daar de ijsdikte van verschillende gletsjers op te meten. Gletsjers in Kyrgyzstan zijn cruciaal voor de watervoorziening voor miljoenen mensen. Het is daarom zeer belangrijk om meer te weten te komen over deze ‘eeuwige?’ ijsmassa’s in dit land. Dit is mijn verhaal.

Ashuu-Tor gletsjers in de Terskey Alatoo

Belgen in Kyrgyzstan, waarom?

Een vraag die ik vaak krijg is: “Waarom doen juist jullie onderzoek in Kyrgyzstan?” Wel het antwoord is simpel: “Connecties”. Via via zijn we in contact gekomen met de lokale mensen die de gletsjers in Kyrgyzstan trachten te monitoren. Echter, soms hebben ze het materiaal maar zijn ze niet volledig in staat de metingen uit te voeren, soms hebben ze geen materiaal en vragen ze onze hulp, ook kunnen wij hen helpen met de interpretatie van hun metingen. Met onze expertise in Brussel kunnen wij hun monitoring-programma mee in goede banen leiden.

Presentatie in Bishkek, de hoofdstad van Kyrgyzstan.

Waarom gletsjeronderzoek in Kyrgyzstan?

Kyrgyzstan klinkt veraf en voor veel mensen zelfs een tikkeltje gevaarlijk. Daar heeft het achtervoegsel ‘stan’ waarschijnlijk iets mee te maken. Echter, het is één van de meest toegankelijke landen van Centraal-Azië, waar gletsjers van cruciaal belang zijn. Gletsjers zijn in Kyrgyzstan namelijk enorm belangrijk voor de watervoorziening tijdens de droge zomers. Zo voorzien ze smeltwater voor het huishouden, de landbouw, de industrie en in de toekomst (hopelijk) ook de waterenergie, wanneer andere waterbronnen zoals neerslag of sneeuwsmelt, afwezig zijn.

Dit is vooral in het laagland tussen de bergketens het geval tijdens de zomer met dagelijks temperaturen tot 30-40°C en geen of amper neerslag. Miljoenen mensen hangen af van het smeltwater en zonder gletsjers zou het gebied elke zomer in een droge woestijn veranderen (als dat nu al niet zover is tussen de rivieren).

Bovendien beheert Kyrgyzstan gedeeltelijk de watervoorziening voor omliggende landen als Tajikistan en Oezbekistan die zelf minder gletsjers en dus minder zomers smeltwater hebben. Dit alles leidt regelmatig tot politieke spanningen, die in de toekomst groter kunnen worden. Geen wonder dus dat Kyrgyzstan op alle vlakken geïnteresseerd is in de staat en de toekomst van ‘hun’ gletsjers.

Smeltwater van de gletsjers.

Gletsjers in Kyrgyzstan

Kyrgyzstan is een land met één van de grootste gemiddelde hoogte ter wereld. Boven de 3000 meter komen er in verschillende bergketens van de Tien Shan (grootschalig gebergte ten noorden van de Himalaya) gletsjers voor. Dit is bijvoorbeeld het geval in het Ak-Shiirak massief, de Terskey Alatoo, het Ala-Archa park,…

Gletsjers zijn hier, zoals elders in de wereld, ontstaan door een accumulatie van sneeuw op die plaatsen waar er meer sneeuw viel dan er wegsmolt. Echter, in tegenstelling tot de Alpen waar quasi elke gletsjer ondertussen wel bekeken is door een onderzoeksgroep, blijft Kyrgyzstan een ‘blinde vlek’ binnen de glaciologie. De ijsdikte van slechts 4 gletsjers werd in detail gemeten en de massa-balans (evenwicht tussen smelt en aangroei) van slechts een handvol gletsjers werd/wordt gemonitord.

Daarenboven zijn veel monitoring-programma’s tijdens de val van de Sovjet Unie onderbroken, waardoor er geen enkele gletsjers over een volledige periode sinds 1950 bekeken is.

De Arabel Vallei in Kyrgyzstan.

Onderzoek in Kyrgyzstan

Door onze connecties en onze expertise zijn we zo in Kyrgyzstan terecht gekomen om met onze apparatuur de ijsdikte van verschillende gletsjers te meten met een radarsysteem, de oppervlakte te meten met een drone en de lokale onderzoekers te helpen met de interpretatie van hun metingen. In 2016 ging een team van de VUB voor de eerste keer ter plaatse om te kijken wat we in Kyrgyzstan konden doen.

In 2017 gingen we vervolgens met een team naar het land om de ijsdikte van de Bordu en Kara-Batkak gletsjer te meten. Afgelopen augustus ging ik vervolgens mee met een team om de ijsdikte van Ashuu-Tor en Golubina te meten, alsook enkele gletsjers te monitoren met een drone. Dit is immers het onderwerp van mijn doctoraatsonderzoek.

Bordu gletsjer in Kyrgyzstan

Mijn onderzoek en metingen

Tijdens augustus 2019 ben ik samen met 2 Belgen, een Russisch onderzoeker en enkele lokale onderzoekers (sherpa’s?) 25 dagen naar Kyrgyzstan gegaan om met een radarsysteem de ijsdikte van 2 gletsjers op te meten. Concreet komt dit neer op het uitvoeren van puntmetingen op de gletsjer (elke 30 meter) met een radar.

Die zendt een signaal uit dat enerzijds door de lucht gaat en anderzijds door het ijs gaat en op de bodem van de gletsjer weerkaatst wordt. Door het tijdsverschil op te meten tussen de directe golf (die door de lucht gaat) en de weerkaatste golf kunnen we zo de ijsdikte bepalen, aangezien we de snelheid weten waarmee de golf zich door het ijs verplaatst. Met de drone vlogen we over de gletsjer en namen we op ongeveer 200 meter hoogte elke 4 seconden een foto.

Door de overlappende foto’s dan aan elkaar te koppelen kunnen we de positie van de stenen, gletsjerspleten, gaten en sneeuwduinen in 3D reconstrueren, wat ons toelaat de verdunning te bepalen indien dergelijk hoogtemodel over meerdere jaren beschikbaar is.

Het gebruiken van drones om gletsjers op te meten.

Tijdens de eerste 10 dagen was het prachtig weer op de gletsjer met elke dag een strakblauwe lucht en relatief hoge temperaturen. Tijdens de tweede periode hadden we echter minder geluk, al is dat relatief voor een winterliefhebber. We kregen namelijk te maken met een vroege winterinval met 40 cm sneeuw vanaf 3500 meter. Wetende dat ons basiskamp (tent) op 3800 meter lag, was dat dus niet niks. Bovendien vroor het de daaropvolgende nacht 20°C door een volledige uitstraling boven het sneeuwdek.

40 cm verse sneeuw op 1 nacht, het was prachtig maar koud!

Wat gebeurt er met de resultaten?

Komende jaren zal ik met mijn onderzoek alle metingen verzamelen, interpreteren en een database opstellen die de actuele staat van de gletsjers in Kyrgyzstan beter in kaart zal brengen. Komende zomers zal ik daarom opnieuw naar Kyrgyzstan trekken om meerdere gletsjers op te meten. Daarnaast is het de bedoeling om een projectie te maken hoe de gletsjers in Kyrgyzstan zullen evolueren tot en met 2100 onder verschillende klimaatscenario’s.

Onze resultaten zullen uiteraard gecommuniceerd worden in wetenschappelijke artikels en meegedeeld worden aan lokale mensen, die zo beter zullen kunnen inschatten hoeveel ijs er is en hoe dit zal evolueren. Met deze info zal het voor hen gemakkelijker zijn, en worden, om plannen te maken voor de toekomst betreffende de watervoorziening. De puzzel is niet gemakkelijk te maken, maar stilaan liggen de eerste stukjes juist!

De Golubina gletsjer in Kyrgyzstan.

Wordt komende jaren vervolgd …

Het beste vervoermiddel!
Het front van de Golubin gletsjer.
Golubin gletsjers
Boven op Golubin
Het accumulatiegebied van Golubin

Lander

Door Lander

Postdoc glaciologie/klimatologie aan de ETH Zürich en VUB. Ik woon deeltijds in Zwitserland/België. Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven / VUB in de specialisatie weer- en klimaat. Sinds jongs af aan gepassioneerd door weer en klimaat focus ik mij binnen het team op het schrijven van weerberichten, blogs en het ontwikkelen van onze weerkaarten.


Verder lezen

Alles bekijken
10

Natte lente na een El Niño-winter

3 dagen geleden - 7 min. lezen

Winters slotoffensief in de Alpen

4 dagen geleden - 4 min. lezen