Extreme bosbranden afgelopen zomer laten sporen na in de atmosfeer
Afgelopen zomer kwam het op meerdere plaatsen tot immense en langdurige bosbranden. Dit was onder andere het geval voor de gebieden rond de Middellandse Zee, in de Verenigde Staten en in delen van Siberië. De Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) heeft deze zomer van extreme bosbranden op het noordelijk halfrond nauwlettend gevolgd. De intense bosbranden leidden daarbij tot een grote accumulatie van atmosferische deeltjes en zorgde voor nieuwe records in de CAMS-dataset. De maanden juli en augustus zorgden zelfs voor de hoogste wereldwijde CO2-uitstoot sinds het begin van de metingen eind jaren 1970.
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS)
Laten we beginnen bij het begin. De Copernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS) is een initiatief dat namens de Europese Commissie wordt uitgevoerd door het European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF). Het krijgt daarbij financiering van de EU. Het project houdt de evolutie van atmosferische deeltjes al meerdere jaren nauwlettend in het oog door gebruik te maken van observaties en satelliet data.
Wetenschappers van CAMS gebruiken zo bijvoorbeeld satelliet observaties van actieve branden om de resulterende emissie van atmosferische deeltjes in te schatten. Daarnaast kunnen ze ook de impact van de resulterende luchtvervuiling voorspellen.
Wetenschappers van de CAMS hebben de evolutie van atmosferische deeltjes tijdens de afgelopen zomer, die gekenmerkt werd door ernstige bosbranden, dan ook nauwlettend opgevolgd. Verschillende gebieden op het noordelijk halfrond werden afgelopen zomer getroffen door extreme bosbranden.
Oorzaak van de bosbranden: een samenspel van factoren
De betrokken wetenschappers lieten in dat opzicht weten dat de afgelopen zomer ongebruikelijk was qua aantal bosbranden, de grootte van de getroffen gebieden, hun intensiteit en ook hun persistentie. De bosbranden in sommige gebieden van Siberië brandden bijvoorbeeld sinds juni en begonnen pas eind augustus af te nemen.
Een soortgelijk verhaal voltrok zich in delen van Canada en Californië. Daar hadden ze sinds eind juni te maken met grote bosbranden die zich maar moeilijk lieten uitdoven. Maar wat was nu de oorzaak van de grote en langdurige bosbranden?
Lokale weersomstandigheden
De oorzaak van de felle bosbranden afgelopen zomer lijkt een mix te zijn van lokale weersomstandigheden, de klimaatverandering en een menselijke factor. Allereerst is het belangrijk te vermelden dat de zomer in de getroffen regio’s heet en droog was. Langdurige perioden van droogte kwamen op uitgebreide schaal voor. Bovendien zorgde een strakke wind er geregeld voor dat de bosbranden zich snel konden verplaatsen.
Klimaatverandering
Wat ook opvalt is dat drogere en hetere regionale omstandigheden, veroorzaakt door de opwarming van de aarde, steeds vaker voorkomen en het brandrisico van vegetatie vergroten. Dit leidt tot zeer hevige en zich snel ontwikkelende branden. Terwijl de lokale weersomstandigheden (bijvoorbeeld de wind) een belangrijke rol spelen in het daadwerkelijke brandgedrag, draagt klimaatverandering daarbij wel bij aan het creëren van de ideale omgeving voor natuurbranden.
De verhoogde brandactiviteit waargenomen door CAMS-wetenschappers in de getroffen regio’s komt dan ook overeen met verhoogde temperaturen en verminderde bodemvochtigheid (door langdurige droogte) in diezelfde gebieden afgelopen zomer.
Menselijke factor
Heel vaak is er echter ook een menselijke trigger. Dit zijn bijvoorbeeld door de mens veroorzaakte veranderingen, zoals ontbossing en verstedelijking. Zo hebben stedelijke gebieden bijvoorbeeld enorme watervoorraden nodig, vaak afkomstig uit deze bosgebieden. Ten slotte worden sommige branden rechtstreeks (al dan niet moedwillig) veroorzaakt door menselijke activiteit, zoals het weggooien van een nog brandende sigaret.
Overzicht van de getroffen regio’s
Middellandse Zeegebied
Ter vervollediging sommen we even de meest belangrijke cijfers per getroffen regio op. In het Middellandse Zeegebied, bijvoorbeeld, leden ze in juli en augustus stevig onder de gevolgen van de hevige bosbranden. Rookpluimen waren daarbij duidelijk zichtbaar op satellietbeelden. Verschillende evacuaties waren noodzakelijk, er vielen menselijke slachtoffers, en honderdduizenden hectare bos gingen op in as.
De brandintensiteit bereikte zo voor Turkije bijvoorbeeld het hoogste niveau sinds het begin van de metingen. Na de branden in Turkije werden andere landen in de regio getroffen door verwoestende bosbranden. Dit was onder andere het geval voor Griekenland, Italië, Albanië, Noord-Macedonië, Algerije en Tunesië.
In augustus troffen ook branden het Iberisch schiereiland, waarbij grote delen van Spanje en Portugal getroffen werden. Dit was bijvoorbeeld het geval voor een gebied bij Navalacruz, ten westen van Madrid. Ten oosten van Algiers in Algerije werden ook omvangrijke bosbranden geregistreerd. Dit resulteerde dan ook in hoge concentraties van vervuilende fijnstof en andere atmosferische deeltjes, zowel aan de oppervlakte als hogerop in de atmosfeer.
Siberië
Iets meer naar het noorden toe, in Siberië, hadden ze ook te maken met buitengewone bosbranden. Alhoewel sommige regio’s in het noordoosten van Siberië elke zomer typisch wat bosbranden ervaart, was de zomer van 2021 wel heel ongebruikelijk. Niet alleen qua omvang, maar ook qua duurtijd van zeer de intense branden werden nieuwe records gevestigd.
De resulterende emissie van fijn stof en andere atmosferische deeltjes waren dan ook buiten proportie. Op 3 augustus werd daarbij zelfs een nieuw emissierecord gevestigd. Rookpluimen bedekten duizenden vierkante meters land. Andere getroffen gebieden in Siberië zijn de autonome oblast Chukotka (inclusief delen van de poolcirkel) en de oblast Irkoetsk.
Noord-Amerika
Ook aan de andere kant van de oceaan, op het Noord-Amerikaanse continent, was de zomer in sommige regio’s droog en heet. In juli en augustus woedden er zo ook grootschalige bosbranden in de westelijke regio’s van Noord-Amerika. Dit had gevolgen voor verschillende Canadese provincies, de Pacific Northwest en Californië.
De zogenaamde Dixie Fire die over Noord-Californië woedde, was afgelopen zomer één van de grootste die ooit in de geschiedenis van de staat is opgetekend. De vervuiling van de aanhoudende en intense brandactiviteit had gevolgen voor de luchtkwaliteit voor duizenden mensen in de regio en verschillende evacuaties waren noodzakelijk.
De balans van een zomer vol bosbranden op het noordelijk halfrond
Nu ons geheugen opgefrist is kunnen we de balans opmaken. De extreme bosbranden van de afgelopen zomer hebben dan ook hun sporen nagelaten in de atmosfeer. Een opsomming van de belangrijkste feiten leert ons het volgende:
- Droge omstandigheden en hittegolven in de Middellandse Zee droegen bij de sterkte en omvang van de natuurbranden. Er waren veel intense en zich snel ontwikkelende branden, die grote rookvervuiling veroorzaakten.
- Juli was wereldwijd een recordmaand qua emissie, met 1258,8 megaton vrijgekomen CO2 en fijne stofdeeltjes. Meer dan de helft daarvan kwam uit Noord-Amerika en Siberië.
- Volgens CAMS-gegevens was augustus ook een recordmaand voor branden, waarbij wereldwijd naar schatting 1384,6 megaton CO2 in de atmosfeer vrijkwam.
- Door de bosbranden in het Noordpoolgebied is tussen juni en augustus 2021 zo’n 66 megaton CO2 en fijne stofdeeltjes vrijgekomen.
- De geschatte CO2-uitstoot van bosbranden in Rusland als geheel van juni tot augustus bedroeg 970 megaton, waarbij de noordoostelijke gebieden goed waren voor 806 megaton.
- De verminderde luchtkwaliteit bleef niet beperkt tot de getroffen regio’s: rookpluimen van bosbranden in Siberië en Noord-Amerika trokken namelijk ook over de Atlantische Oceaan. Een duidelijke rookpluim trok eind augustus bijvoorbeeld over de Noord-Atlantische Oceaan en bereikte de westelijke delen van de Britse eilanden voordat hij de rest van Europa overstak. Ook hier werd een verminderde luchtkwaliteit vastgesteld.
Met de klimaatverandering, die zich steeds vaker en duidelijker laat zien, ziet het er alvast niet goed uit voor de komende jaren. Het is nu aan de mens om hiermee proberen om te gaan en een manier te vinden om zich te beschermen tegen dit natuurgeweld. En dat geldt trouwens niet alleen voor de gebieden die in dit artikel werden besproken. Ook in de Benelux neemt deze dreiging geleidelijk verder toe.
