Waarom zijn er zoveel bosbranden in Europa?
Europa lijkt wel in brand te staan deze zomer. Vooral het zuiden van Europa wordt geteisterd door hevige bosbranden. Langdurige droogte, hoge temperaturen en vaak ook wind zorgen ervoor dat kleine brandhaarden razendsnel kunnen uitgroeien tot grootschalige bosbranden van tientallen, honderden en duizenden hectare. Maar waarom branden de bossen in Europa deze zomer zo fel? En verwachten we komende jaren meer van dergelijke zomers waarbij de natuur in vuur en vlam staat?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Oorzaak van bosbranden
Bosbranden (in het zuiden van Europa) komen elk jaar voor. Onderzoek toonde aan dat bosbranden in Europa gemiddeld 500000 ha per jaar treffen. Tijdens de zomermaanden valt er langdurig weinig tot geen regen en lopen de temperaturen dagen achter elkaar op tot boven 30°C waardoor de natuur volledig uitdroogt.
De droge vegetatie vormt de ideale brandstof voor brandhaarden. Die kunnen vooral intens worden als er veel (verticale) wind staat. Zo’n verticale wind komt voornamelijk voor bij onstabiele atmosferen met een sterke thermische wind.
- Zelf het weer in je tuin meten? Bestel dan dit weerstation.
Bosbranden komen van nature voor en zijn in principe noodzakelijk voor het uitroeien van ziektes/insectenplagen, het vernieuwen van bossen, en voor het natuurlijk verspreiden van zaden in bepaalde Mediterraanse ecosystemen. De grootschalige bosbranden hebben echter een meer destructief karakter met het verbranden van enorme koolstof voorraden (netto-emissie van CO2), grote economische schade (afbranden toeristische resorts en/of huizen) en slachtoffers.
De meeste bosbranden (~ 95%) in Europa worden (indirect) veroorzaakt door de mens. Natuurlijke oorzaken (een brand die ontstaat door natuurlijke processen) komen in een serieuze minderheid voor (~ 5%) waarvan het grootste aantal veroorzaakt wordt door blikseminslagen.
- Fan van mooie bliksems? Dan is deze poster een must.
De antropogene oorzaken zijn talrijk en complex en verschillen sterk per land/regio. In Spanje, Italië en Polen zijn de meeste bosbranden bewust aangestoken. In alle andere landen worden de bosbrand uitbraken hoofdzakelijk onbewust veroorzaakt (ze starten per ongeluk). Bijvoorbeeld door vonkjes bij elektriciteitsdraden, vonken bij trein remmen, vonken veroorzaakt door motoren/machines, vonken tijdens militaire oefeningen, verhoogde temperaturen bij een glasscherf,…
Andere oorzaken zijn het onbedoeld veroorzaken door mensen door het gebruik van vuur of gloeiende objecten (barbecues, sigaretten, vuur tijdens hiking/picknicking). Door de toenemende mobiliteit van mensen en het verspreiden van toerisme komen deze zaken nu voor op plaatsen waar dat vroeger niet het geval was. Is dit de reden dat er nu meer verspreid bosbranden voorkomen..?
In berggebieden zorgen lokale winden (bijvoorbeeld de Mistral, Sirocco, Föhn) voor een extra stimulans voor de brandhaarden. Daarnaast maken deze winden de evolutie vaak onvoorspelbaar wat de bestrijding bemoeilijkt. Met een sterke wind kan een bosbrand zich verspreiden tot wel 25 km/u.
Waarom dit jaar zoveel branden?
De zomer van het vuur, las ik onlangs op de nieuwssite van VRT. En zo lijkt het inderdaad. Dit jaar lijken er wel uitzonderlijk veel bosbranden actief te zijn in de gebieden langs de Middellandse Zee.
De oorzaak daarvan zijn de (uitzonderlijke) droogte en de aanhoudend “hoger dan normale temperaturen”. De aangevoerde lucht kwam afgelopen weken meermaals van het noorden van Afrika en was daardoor warm en droog. Denk aan het nieuwe Europees record, dat gevestigd werd (op Sicilië).
Warme en droge juli (in het zuidoosten)
Onderstaande kaarten tonen aan dat juli in de gebieden langs de Middellandse Zee (iets) droger verliep dan normaal met vooral in het zuidoosten veel hogere temperaturen. Het bodemvochtgehalte lag daardoor vooral in landen als Italië, Griekenland en Turkije beduidend lager dan normaal. Het is dus niet vreemd dat de eerste bosbranden zich focusten op deze regio’s.
Intensere hitte tijdens augustus
Tijdens de eerste 2 weken van augustus nam de uitzonderlijke warmte in het zuiden van Europa toe en breidde deze zich uit naar het westen. De bosbranden focusten zich daardoor niet meer alleen op het zuidoosten van Europa, maar bijvoorbeeld ook op Spanje, Frankrijk (en minder Portugal).
De Middellandse Zeegebieden worden dan ook gekenmerkt door een positieve anomalie van de temperatuur in augustus (in tegenstelling tot de Benelux en West-Europa als geheel) met dus hogere temperaturen dan normaal. Meer warmte betekent meer evaporatie en een snellere uitdroging van de natuur.
Groter gevaar op bosbranden
Onderstaande kaart toont het actuele brandgevaar. Het is duidelijk dat langs de hele Middellandse Zee een groot tot (zeer) extreem gevaar aanwezig is. De Benelux wordt gekenmerkt door een zeer laag gevaar dit jaar, dankzij de grote hoeveelheden (bodem)vocht.
Als we de hogere temperaturen en grotere droogte van de afgelopen weken samen nemen zien we op onderstaande kaart dat het brandgevaar op de meeste plaatsen langs de Middellandse Zee veel groter is dan normaal. De enkele gebieden met een (zeer) kleine anomalie zijn sowieso jaarlijks al gekarakteriseerd door een “zeer groot brandgevaar”. Het brandgevaar is momenteel dus veel groter dan in een normale zomer.
In de toekomst nog meer bosbranden?
Door de klimaatverandering verdroogt het Middellandse Zeegebied meer en meer. Het gevaar op bosbranden neemt daardoor toe. Maar uiteraard is het niet zo simpel.
Afname van een “verbrande gebied”
Tijdseries startend in 1980 tonen aan dat het areaal met jaarlijkse verbrande oppervlakte licht is afgenomen de laatste 40 jaar, met uitzondering van Portugal. De grafiek toont wel dat er een grote jaarlijkse variabiliteit is die zeer sterk samenhangt met de meteorologische condities. De verbrande oppervlakte in 2017 was bijvoorbeeld de tweede grootste sinds het begin van de metingen (vooral door Portugal) terwijl de verbrande oppervlakte in 2018 het tweede kleinste was sinds het begin van de metingen. Dit toont aan dat het verbeteren van het bestrijden van bosbranden en het verlagen van de hoeveelheid brandbaar materiaal werkt en leidt tot een afname van de verbrande oppervlakte.
Drogere zomers, meer brandgevaar
Zal de hoeveelheid verbrande oppervlakte (blijven) afnemen? Klimaatprojecties tonen aan dat de hoeveelheid zomer neerslag in Zuid-Europa tot wel 70% kan afnemen tegen 2100. Enkel in het noorden van Europa lijken de zomers natter te worden met daar een kleiner risico aan bosbranden.
De verdroging van (Zuid) Europa tijdens de zomer verhoogt het aantal en de grootte van de bosbranden. Bovendien zal het gebied met groot risico sterk uitbreiden naar het noorden. Onder een hoog emissie scenario neemt de “Fire Weather Index” in de Benelux zelfs met 20-30% toe. Vooral in Frankrijk en in het noorden van Spanje kan deze index zelfs met meer dan 40% toenemen. Landen met het grootste risico blijven Portugal, Spanje en Turkije.
Conclusie?
De klimaatprojecties tonen aan dat in alle scenario’s de zomers droger worden in een groot deel van Europa (m.u.v. het noorden van Europa). Dit zal ervoor zorgen dat het brandgevaar
- groter zal worden
- zal uitbreiden naar het noorden
- langer zal duren
Of dit zal leiden tot meer bosbranden? Wellicht wel. Er zijn talrijke oorzaken van bosbranden en deze zijn niet meteen (allemaal) aan te pakken. Beheer in de vorm van schrapen van kreupelhout, het aanleggen van brandgangen etc is cruciaal, maar reduceert het aantal bosbranden beperkt. Of dit zal leiden tot grotere afgebrande gebieden? Wellicht niet. Efficiënt bosbeheer zal cruciaal zijn om het risico op grote branden te beperken. De tendens naar kleinere gebieden van bosbranden is al lang aan de gang wat aantoont dat een goed beheer loont.
Klimaatverandering vergroot het brandgevaar, maar zoals onderzoek aantoonde wordt 95% van de bosbranden door de mens veroorzaakt. Dit zal bepalen of er effectief meer bosbranden zullen veroorzaakt worden. Zie het als de brandstof en het vonkje. Het is de combinatie die bepalend zal zijn.
Sommige linkjes bevatten affiliate
