Wat is de kans op vorst en ijsdagen met Kerstmis?
In ons gematigde zeeklimaat, en zeker binnen de context van de opwarming van de Aarde, lijkt de kans op een koude en/of witte kerst steeds zeldzamer te worden. Sinds 1901 zijn er maar 8 jaren met een witte kerst geweest in De Bilt, terwijl dit in Ukkel 11 keer gebeurde. De laatste echt winterse 25 december dateert alweer van 11 jaar geleden in 2010, toen de Benelux bedekt werd onder een mooi sneeuwtapijt. De kansen op winterweer tijdens de kerstperiode zijn dan ook niet elk jaar aanwezig. Maar hoe groot is de kans op winters weer met vorst en ijsdagen op Kerstmis dan? En is die kans kleiner geworden doorheen de 20e en 21e eeuw? In onderstaande blog gaan we na hoe deze kansen veranderd zijn door de jaren heen.
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Koudste en warmste Kerst in de Benelux
Om bovenstaande vraag te beantwoorden gebruiken we data voor Ukkel en De Bilt tussen 1901 en 2019 (en gecorrigeerd voor de open thermometerhut tot en met 1983). We beginnen met een kort overzicht van de warmste en koudste Kerst sinds 1901.
De zachtste kerstdag werd in Ukkel waargenomen in 1997, toen het kwik steeg tot 14,0 graden. De koudste Kerst was dan weer im 1938, toen het kwik niet boven -5,3 graden geraakte tijdens de dag. De laagste minimumtemperatuur werd ook dat jaar gemeten en bedroeg -10,3 graden. De Kerst van 1938 was dan ook een bijzonder koude. Gemiddeld gezien over de periode 1901-2020 is het in Ukkel 5,5 graden op kerstdag, met als gemiddelde minima van 1,4 graden.
In De Bilt viel de zachtste Kerst in 2015, toen er 14,0 graden werd gemeten. De koudste Kerst viel in 1961, toen de maxima niet hoger geraakten dan -3,9 graden. De laagste minimumtemperatuur bedraagt -11,4 graden en werd gemeten in 1964. Gemiddeld gezien varieert het kwik op kerstdag tussen 0,6 en 5,8 graden in De Bilt. Deze temperaturen doen reeds uitschijnen dat nachtvorst gemiddeld gezien net niet gehaald wordt met Kerstmis…
- Last van ijs op de autoruiten? Met deze ijskrabber is uw auto binnen een mum van tijd weer ijsvrij.
Statistiek met overschrijdingskansen
We kunnen de data echter ook op een andere manier gebruiken. Hiermee kunnen we namelijk ook een overschrijdingskans berekenen voor bepaalde temperaturen op kerstdag. Met andere woorden, we zochten de kans dat een bepaalde maximum- en minimumtemperatuur wordt overschreden. We hebben deze kans geplot die als volgt geïnterpreteerd kan worden.
De kans dat de maximumtemperatuur op kerstdag -5°C (horizontale as) overschrijdt is nagenoeg 100% (verticale as). Kerstdagen waarop de maximale temperatuur hieronder blijft komen dan ook (zo goed als) niet voor. De kans dat het op kerstdag warmer wordt dan 5 à 6°C is ongeveer 50% voor zowel Ukkel (bovenste box) als De Bilt (onderste box).
De kans dat de temperatuur 0°C is nog groter, namelijk 89% voor Ukkel en 91% voor De Bilt. Een ijsdag met Kerstmis heeft dus een kans van ongeveer 11% voor Ukkel en 9% voor De Bilt wanneer we de hele periode tussen 1901 en 2020 beschouwen. Van de kerstdagen tussen 1901 en 2020 waren er dan ook maar enkele waarop de temperatuur de hele dag onder 0°C bleef (13 in Ukkel, 10 in De Bilt). Nog lagere maxima zijn dus nog uitzonderlijker.
- Zelf de temperatuur rond uw woning meten? Dat kan met dit weerstation.
Een gelijkaardige analyse kunnen we maken voor de minimumtemperatuur op kerstdag. De kans dat de minimale temperatuur op kerstdag boven -10°C (horizontale as) blijft is nagenoeg 100% (verticale as). Kerstdagen waarop de minima hieronder blijven komen dan ook (zo goed als) niet voor. De kans dat het tijdens de kerstnacht warmer wordt dan 1 à 2°C is ongeveer 50% voor zowel Ukkel (bovenste box) als De Bilt (onderste box). Meer precies ligt de kans op nachtvorst op Kerstmis rond zo’n 39% voor Ukkel en 43% voor De Bilt.
Rekening houdend met het veranderende klimaat
Stijgende trend in de temperatuur
We hebben hierboven echter iets niet in rekening gebracht: het veranderende klimaat. Het is namelijk zo dat, indien we iets willen zeggen over hoe vaak vorst voorkomt op Kerstmis, data uit 1901 niet representatief meer zijn. Om een precieze analyse te maken, moeten we hier dus rekening mee houden. Dit wordt duidelijk in de onderstaande figuur. Er is een namelijk een stijgende trend zichtbaar wat betreft de gemiddelde temperaturen tijdens de decembermaand. Denk maar aan de decembermaand van 2015, die extreem zacht was en volgens het KNMI zelfs de zachtste in 3 eeuwen.
- Wat kunnen we doen ter voorbereiding op het opwarmende klimaat? Ontdek het met dit boek.
Komen vorst met kerst minder vaker voor dan vroeger?
We zien een heel duidelijk beeld als we kijken naar de minimumtemperaturen. Voor het klimaat van 1901-1930 bedroeg de overschrijdingskans van 0 graden voor Ukkel (bovenste box) zo’n 45%, terwijl dit in het huidige klimaat 77% kans maakt. Met andere woorden, de kans dat de minimale temperatuur hoger is dan 0 graden is nu veel groter. De kans op nachtvorst op Kerst was voor Ukkel dus 55% in het vroegere klimaat en 23% in het huidige klimaat. Dit betekent dat er in 1901-1930 eens om de 1 à 2 jaar een Kerst was met nachtvorst, terwijl dit nu eens om de 4 à 5 jaar is. De gemiddelde minimum temperatuur steeg van 0,9 graden in 1901-1930 tot 2,7 graden in 1991-2020.
Voor De Bilt (onderste box) was dat vroeger (1901-1930) ongeveer 56% en nu (1991-2020) zo’n 33%. In herhalingsperioden betekent dit dat er nu eens om de 3 jaar een Kerst is met nachtvorst in De Bilt, terwijl dat vroeger eens om de 1 à 2 jaar was. De gemiddelde minimum temperatuur steeg van 0,1 graden in 1901-1930 tot 1,9 graden in 1991-2020. De kansen op nachtvorst zijn dus duidelijk afgenomen!
Wat betreft de kans op ijsdagen is de trend iets minder duidelijk, omdat die kans sowieso al heel klein was. Voor het vroegere klimaat was de kans ongeveer 7% terwijl dit nu zo’n 5% is voor zowel Ukkel als De Bilt. De kans op een ijsdag met Kerst is dus iets afgenomen, maar was al laag in het vroegere klimaat.
Wanneer we kijken naar de gemiddelde maximumtemperatuur op Kerst is er wel een duidelijke trend. Die bedroeg in 1901-1930 zo’n 5,7 graden in Ukkel en voor het huidige klimaat is dat 6,4 graden. In De Bilt is de stijging nog duidelijker: daar gingen ze van gemiddeld 5,2 graden naar 7,0 graden. De kansen op hogere temperaturen met Kerst zijn dus duidelijk toegenomen!
Conclusie
Wat is de kans op vorst en ijsdagen met Kerstmis nu? Zoals hierboven duidelijk werd, zijn er verschillende manieren om uit te drukken hoe sterk de kans op vorst- en ijsdagen veranderd is. We moeten dan wel rekening houden met het veranderende klimaat. Wat blijkt uit alle analyses is dat de kans op vorst- en ijsdagen duidelijk afgenomen is in de tijd. Wanneer we een vergelijking maken met het klimaat aan het begin van de 20e eeuw, zien we duidelijk een verschuiving in de temperaturen. Zowel voor de minimum- als maximumtemperaturen geldt dat de kans op hogere waarden duidelijk toegenomen is. Dit ligt in lijn met de verdere opwarming van de Aarde, en het is de verwachting dat zachtere temperaturen nog vaker zullen voorkomen dan nu reeds het geval is de komende decennia…
Sommige linkjes bevatten affiliate
