1 oktober 2020 - 7 min. lezen
8 reacties 8

De maand september is voorbij gevlogen. Afgelopen maand kregen we naast allerlei astronomische verschijnselen ook de eerste grondvorst van de herfst. Daarnaast werd het westen van de Benelux getroffen door een eerste echte najaarsstorm, Odette. In de maand oktober moeten we dan weer twee uur daglicht inleveren. De winter sluipt langzaam dichterbij en de nachten worden steeds langer. Ontdek hieronder wat er allemaal op het astronomisch menu voor oktober staat.

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Oktober 2020

Maanfasen & blauwe maan

De maanfasen in oktober

Op 1 oktober is het volle maan, maar aangezien de maand oktober 31 dagen telt, krijgen we deze maand nog nipt een tweede volle maan te zien op 31 oktober. De tweede volle maan in één kalendermaand, heet in het vakjargon een blauwe maan. Mensen die op 31 oktober op zoek gaan naar een blauwachtige schijn rond de maan zijn er wel aan voor de moeite.

Het tweemaal voorkomen van een volle maan in één maand is wel bijzonder, want hierna is het wachten tot augustus 2023 vooraleer we nog eens een blauwe maan krijgen. Op 10 oktober zien we het laatste kwartier, waarna de maan steeds minder met haar verlichte kant naar de aarde zal staan.

De schaduwzijde van de maan, de nieuwe maan, zien we op 16 oktober. Vervolgens keert het licht langzaamaan terug tot we het eerste kwartier bereiken op 23 oktober. Hierna volgt nog de blauwe maan op 31 oktober.

Wintertijd

Terwijl de zon op 1 oktober nog opkomt om 07:41 en ondergaat om 19:17, zal op 31 oktober de zon opkomen om 07:36 en ondergaan om 17:20. Iedere laatste zondag van oktober gaat de wintertijd in. In de nacht van 24 op 25 oktober wordt de klok om 3 uur teruggedraaid naar 2 uur.

Dit betekent dat we een uurtje langer kunnen slapen, maar dit betekent ook dat het vanaf 25 oktober ‘s morgens een uur vroeger licht is en ‘s avonds een uur vroeger donker. We hebben tegen het einde van deze maand dus twee uur minder daglicht.

25 oktober draaien we de klok één uur terug. We komen dan terug in de standaardtijdszone.

Nachthemel

Donderdag 1 oktober bereikt Mercurius de grootste oostelijke elongatie. Om dit te kunnen begrijpen is het belangrijk om even de moeilijke term ‘elongatie’ onder de loep te nemen. Elongatie verwijst naar de hoekafstand tussen een planeet en onze zon. Een elongatie van 0° betekent dat deze planeet in conjunctie is. Een planeet is in oppositie als de hoekafstand 180° bedraagt. De grootste oostelijke elongatie verwijst naar het punt waar Mercurius het verst van de zon staat. Ze is dankzij de oostelijke positie ten opzichte van de zon na zonsondergang te zien en is een avondster.

Toch zien we Mercurius in deze tijd van het jaar niet of nauwelijks aan de nachtelijke hemel. Om een planeet te kunnen waarnemen is het belangrijk dat de planeet niet te kort voor of na de zon opkomt of onder gaat. Dit hangt dan weer af van de hoek die de ecliptica maakt met de horizon rond dit tijdstip. Bij een kleine hoek staat de planeet naast de zon en bijna niet hoger dan de zon. Bij een grote hoek staat de planeet boven de zon.

  • Wil je de sterrenhemel of de natuur fotograferen? Dan doe je dat beter niet zonder de nodige kennis! Wij helpen je op weg.

In het najaar maakt de ecliptica ‘s avonds een kleine en ‘s ochtends een grote hoek met de horizon. In verstaanbare taal betekent dit dat avondverschijnselen van planeten zoals Mercurius in het najaar slecht zichtbaar zijn aan de hemel. ‘s Morgens zijn ze dan wel goed te zien. Het omgekeerde doet zich voor in het voorjaar.

Op zaterdag 3 oktober staat de maan in het punt van haar baan dat het verst van de aarde verwijderd is: het apogeum. De afstand van de aarde tot de maan bedraagt nu zo’n 406 duizend kilometer.

Maandag 5 oktober kan het dan weer leuk zijn om bij een heldere hemel het sterrenstelsel M31, ook wel de Andromedanevel genoemd, te spotten met het blote oog. Kijkend richting het sterrenbeeld Andromeda zal deze nevel te zien zijn op zo’n 80° als een uitgestrekt wazig object. Dit sterrenstelsel bevat ongeveer dubbel zoveel sterren als onze Melkweg. Het heeft wel dezelfde vorm als ons sterrenstelsel.

Het Andromeda sterrenstelsel gezien vanuit de ruimte. Vanop aarde zien wij dit als een uitgestrekt wazig object aan de nachtelijke hemel.

Woensdag 14 oktober bevindt Mars zich in oppositie. Dit betekent dat zij op één rechte lijn liggen t.o.v. elkaar. Hierdoor staat de zon recht tegenover Mars. Wanneer de zon ondergaat, wordt Mars zichtbaar en omgekeerd. Met het blote oog is de planeet te vinden in het sterrenbeeld vissen, op ongeveer 40° en is hij gemakkelijk te herkennen als een roodachtige ster.

Op zaterdag 17 oktober staat de maan in het punt van haar baan dat het dichtst bij de aarde ligt: het perigeum. De afstand van de aarde tot de maan bedraagt nu zo’n 357 duizend kilometer.

Woensdag 21 oktober is dan weer ideaal om de vier Galileïsche manen van Jupiter waar te nemen met een krachtige verrekijker (7×50) of een kleine telescoop! Ze staan allen ten westen van de planeet die dan ongeveer 12° boven de horizon staat in het zuidwesten. Op een donkere plek zonder lichtvervuiling kun je van binnen naar buiten Ganymedes, Lo, Europa en Callisto zien.

Op 21 oktober vindt ook het maximum van de meteorenzwerm Orioniden plaats. (hieronder meer hierover)

Op zaterdag 31 oktober staat Venus in het perihelium van haar baan. Dit is de kleinste afstand ten opzichte van de zon. Deze afstand bedraagt nu een slordige 107 miljoen (!) kilometer.

Daarnaast staat ook de planeet Uranus in oppositie. Bij helder weer en op een donkere locatie is de gasplaneet met een verrekijker goed zichtbaar in het sterrenbeeld Ram op zo’n 50° boven de horizon. Met een magnitude van +6 zou de planeet theoretisch gezien nog net zichtbaar moeten zijn met het blote oog, maar omwille van de vele heldere sterren rond Uranus is deze echter niet met het blote oog te zien.

Meteoren

In oktober zijn er behoorlijk wat meteorenzwermen te zien. Beginnen doen we met de Oktober Draconiden die te zien zijn van 6 tot en met 10 oktober. Het maximum valt dit jaar op 8 oktober en dan zijn er ongeveer 10 vallende sterren per uur zichtbaar. De meteoren van deze zwerm zijn traag en helder en zijn observeerbaar nabij het sterrenbeeld Draak.

Daarnaast zijn ook de Zuidelijke Tauriden (STA) nog steeds zichtbaar boven onze contreien. Het maximum valt dit jaar op 10 oktober en dan zijn er ongeveer 5 vallende sterren per uur zichtbaar van deze zwerm. Ook de meteoren van deze zwerm zijn eerder traag en worden vaak herkend als gekleurde vuurballen.

  • Spot de meteoren dankzij een goede telescoop. Wij adviseren dit type die te koop is bij onze blauwe vrienden.

Een andere zwerm, de ε-Geminids, zijn zichtbaar van 14 tot 27 oktober met een piek op 18 oktober. Dan zijn er ongeveer 3 vallende sterren per uur te zien. Ze lijken qua kenmerken goed op de Orioniden, waardoor het moeilijk is om in de praktijk deze twee zwermen van elkaar te onderscheiden.

Dan hebben we deze maand nog een zwakke zwerm, de Leonis Minorids. De meteoren van deze zwerm zijn actief van 19 tot en met 27 oktober en kennen hun hoogtepunt op 24 oktober. Er zijn dan ongeveer 2 vallende sterren per uur zichtbaar van deze zwerm.

Last but not least hebben we nog de meest actieve meteorenzwerm van dit najaar, de Orioniden. Deze zwerm is zichtbaar van 2 oktober tot en met 7 november nabij het sterrenbeeld Orion. Het hoogtepunt valt dit jaar op 21 oktober. Er zijn dan meer dan 20 vallende sterren per uur zichtbaar. De meteoren van deze zwerm zijn afkomstig van stof van de komeet 1P/Halley. De meteoren van deze zwerm zijn helder en erg snel! Ze laten ook lichtende sporen achter.

  • Ontdek wat de sterrenhemel nog meer te bieden heeft. Van meteoren tot sterrenstelsels tot kometen! Een handig weetboek!
Een meteoor afkomstig van de Orioniden zwerm scheert door de nachtelijke hemel.

Sommige linkjes bevatten affiliate

Michiel

Door Michiel

Master in de toegepaste economische wetenschappen. Geïnteresseerd in de meteorologie, cijfers, data en economie. Met deze insteek ondersteun ik het team in social media, sales en finance.


Verder lezen

Alles bekijken

Weersverwachting Ronde van Vlaanderen 2024

7 uren geleden - 6 min. lezen
13

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen