Arctisch zee-ijs herstelt zich uitzonderlijk traag
De opeenvolging van meerdere maanden met recordhoge temperaturen heeft ervoor gezorgd dat het zee-ijs op de Noordpool momenteel record klein is voor de tijd van het jaar. Het Arctische zee-ijs herstelt zich op dit moment dan ook uitzonderlijk traag en dat blijft niet zonder gevolgen. Niet alleen voor de opwarming van de Aarde, maar ook voor het hele ecosysteem in dat gebied. Hoe erg is het gesteld? Wat veroorzaakt deze trage hergroei? En heeft dit ook invloed op het weer bij ons?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Het Arctisch zee-ijs: huidige stand van zaken
Waar bevindt zich het Arctisch zee-ijs en wat is de omvang?
Het Arctisch zee-ijs is het zee-ijs dat de noordelijke zeeën rondom de Noordpool bedekt. Onder normale omstandigheden (voor het 1981-2010 klimaat) zou dit zee-ijs een oppervlakte van zo’n 6 miljoen vierkante kilometer moeten omvangen. Zo zouden grote stukken oceaan tussen Groenland, Canada en Siberië bedekt moeten zijn met ijs. De omvang van dit jaar is hieronder weergegeven tegenover het gemiddelde.
Het Arctisch zee-ijs is een belangrijke factor in de klimaatverandering. Het witte ijs kaatst immers veel zonlicht terug de ruimte in, waardoor er minder wordt geabsorbeerd. Wanneer het ijs verdwijnt, en het blauwe/zwarte oceaanwater zichtbaar wordt, verandert dit echter compleet. In plaats van het meeste zonlicht te reflecteren, wordt nu de meeste energie geabsorbeerd. Dit verandert dus de stralingsbalans, met meer opwarming als gevolg.
Dalende trend wat betreft omvang zee-ijs
De afgelopen jaren hebben we echter een duidelijk dalende trend gezien in de omvang en het volume van dit zee-ijs. De minimale omvang die er elk jaar overblijft op het einde van de zomer wordt dus gestaag kleiner. Het recordjaar was 2012, toen we in september de laagste hoeveelheid zee-ijs ooit gezien hebben (3.39 miljoen vierkante kilometer). Dit jaar, in 2020, was de dip in september niet zo extreem als die van 2012 (3.74 miljoen vierkante kilometer), maar nog steeds de op 1 na laagste omvang ooit. De langjarige trend blijft ook duidelijk negatief.
Hoe herstelt het Arctisch zee-ijs zich deze herfst?
Tijdens de herfst- en winterperiode herstelt het zee-ijs zich normaal gezien en begint het aan een hergroei. Typisch ligt het omslagpunt halverwege de maand september. Als we echter kijken naar de huidige datum, zijnde eind oktober of begin november, is de uitgestrektheid van het zee-ijs nu (voor dit moment op het jaar) wel kleiner dan het recordjaar van 2012. De hergroei van het Arctische zee-ijs tijdens de herfstperiode kwam nog nooit zo traag op gang als dit jaar. Het Arctisch zee-ijs herstelt zich dus uitzonderlijk traag.
Oorzaken van de trage hergroei van het Arctisch zee-ijs
Uitzonderlijk warme luchttemperaturen in september en oktober
Oorzaak van de trage hergroei is een combinatie van factoren. Allereerst zijn er de uitzonderlijk hoge luchttemperaturen die het Arctische gebied teisteren, en dan vooral deze van september en oktober. Rondom de Noordpool waren deze maanden namelijk ongeveer 3 tot 4 graden te warm.
Vooral de gebieden rond Siberië waren uitzonderlijk warm met in sommige gebieden temperaturen tot meer dan 5 graden boven het langjarig gemiddelde van 1981-2010. Oorzaak was de persistente combinatie van een lagedrukgebied boven Scandinavië en een hogedrukgebied boven het oosten van Siberië, waarmee met zuidelijke winden warme lucht vanuit continentaal Azië werd aangevoerd.
Ook tijdens de maand oktober kwam er geen verbetering. Gemiddeld over de Arctische Oceaan gezien blijven de temperaturen een 3-tal graden te hoog. De opeenvolging van deze uitzonderlijke warme september- en oktobermaanden heeft dan ook een negatieve impact op de hergroei. Het zee-ijs krijgt niet de kans om zich voldoende te herstellen en blijft daardoor momenteel op een recordlage waarde steken.
Hoge zeewatertemperaturen door hete zomer
Niet alleen tijdens september en oktober was het warm. Bij uitbreiding de hele zomerperiode was duidelijk warmer dan normaal in het Noordpoolgebied. In juni werd zelfs nog voor de eerste keer ooit 38 graden gemeten binnen de poolcirkel. In totaal was de zomer in Siberië gemiddeld een 3-tal graden warmer dan het gemiddelde uit 1981-2010. Er waren echter plaatsen met nog hogere temperatuurafwijkingen.
De warmere temperaturen tijdens de zomer hebben ervoor gezorgd dat het zeewater rondom de Noordpool zich flink heeft kunnen opwarmen. Zeewater is in staat om die warmte voor langere tijd vast te houden. De zeewatertemperaturen zijn in vele gebieden dan ook hoger dan normaal, op sommige plaatsen zelfs met een anomalie hoger dan 5 graden. Dit bemoeilijkt de hergroei van het zee-ijs in deze gebieden.
Hoge windsnelheid speelt ook een rol
Een derde en laatste mogelijk verklarende factor is de wind. Op dit moment staat er behoorlijk wat wind, waardoor er op de oceaan gemakkelijk golven ontstaan. Jong en dun zee-ijs wordt hierdoor weer gemakkelijk opengebroken, waardoor nieuwe aangroei moeilijk is.
Is er verbetering op komst?
Hoe zit het voor de komende dagen?
Wel, hier kunnen we vrij kort zijn: nee. Ook de komende periode blijft het duidelijk te warm boven het Noordpoolgebied. Onder invloed van zuidelijke luchtstromingen wordt warme lucht steeds noordwaarts getransporteerd, met duidelijk te hoge temperaturen als gevolg. De anomalieën swingen op een aantal plaatsen de pan uit, met blijvend moeilijke omstandigheden voor de hergroei van het zee-ijs.
Wat zeggen projecties voor de toekomst?
In een nieuwe paper werden 12 klimaatmodellen gebruikt om de omvang van Arctisch zee-ijs te projecteren onder twee verschillende emissiescenario’s (het gematigde scenario, RCP4.5 en het pessimistische scenario, RCP8.5). Volgens het gematigde scenario kwamen de 12 klimaatmodellen uit op 2054 als de waarschijnlijke eerste ijsvrije poolzomer (met range tussen 2023 en 2100). Volgens het scenario met hoge emissies suggereerden de modellen dat dit in 2042 (met range tussen 2023 en 2065) zou kunnen gebeuren.
De dalende trend zal zich dus waarschijnlijk verder zetten in de komende decennia, en uiteindelijk resulteren in ijsvrije zomers rondom het Arctische gebied. Wanneer dit gebeurt, hangt dus af van hoe de temperatuur de komende decennia zich zal gedragen.
Heeft het zee-ijs invloed op ons weer?
Tegenwoordig wordt er verder onderzoek gedaan naar de link tussen de omvang van het zee-ijs rond de Noordpool en de kans op koudere winters in Eurazië. Hieruit blijkt dat Arctisch zee-ijs namelijk een invloed kan hebben op de weerpatronen op het Noordelijk halfrond, al is daarvoor nog meer en grondiger onderzoek nodig. De meningen zijn er dan ook nog over verdeeld.
Het algemene idee achter dit alles is dat de oppervlakte aan open oceaanwater toeneemt. Dit ijsvrije water kan sneller opwarmen bij blootstelling aan de zon, met als gevolg dat de algemene Arctische temperaturen warmer worden. Hierdoor wordt mogelijk het temperatuurverschil tussen de noordelijke en zuidelijke regio’s verkleind en de straalstroom verzwakt, zodat deze meer zou gaan meanderen.
Wetenschappers beschouwen het ijsverlies rondom de Noordpool daardoor wel als één van de verschillende indicatoren die gebruikt worden in seizoensverwachtingen voor het Europese winterseizoen. Uiteraard is het uiteindelijke dominante weerpatroon het resultaat van veel verschillende mondiale factoren, dus we kunnen geen koude winter in Europa voorspellen op basis van alleen het Arctische zee-ijs in de zomer. De processen die hier spelen zijn te complex en te grootschalig om gedetailleerde analyses te maken.
Conclusie
Het smeltseizoen van het Arctische zee-ijs duurt meestal van maart tot september. Na het bereiken van de minimale omvang in september, begint het zee-ijs in oktober weer aan te groeien. Maar dit jaar is de groei veel trager dan vorige jaren, met op sommige plaatsen bijna geen groei. Het Arctische zee-ijs herstelt zich dus uitzonderlijk traag. De oorzaak hiervan is een combinatie van factoren. Zowel hoge luchttemperaturen, hoge zeewatertemperaturen en hoge windsnelheden spelen hierbij een rol.
Ook de komende weken ziet het er niet goed uit voor het zee-ijs, met blijvend te warme temperaturen. De record lage omvang voor de tijd van het jaar past in de dalende trend die het zee-ijs in de regio al geruime tijd ondergaat. Projecties duiden tevens op een eerste ijsvrije zomer binnen enkele decennia.
Of dit alles betekent dat we ook deze winter een record lage omvang van het zee-ijs zullen krijgen, met misschien verhoogde kansen op een koudere winter bij ons, is momenteel nog koffiedik kijken.
