14 juni 2020 - 7 min. lezen 1 reacties

Mei 2020 was globaal de warmste maand ooit sinds de metingen. De afgelopen maanden is het ook zeer warm geweest in de regio rond Siberië. De laatste weken heerst er een ware hittegolf aan de noordpoolcirkel met temperaturen tot 30 graden. Dat heeft grote gevolgen voor het zee-ijs in dit gebied. Al zijn er voorlopig op dat vlak nog geen records verbroken.

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als liefhebber van het weer en klimaat aan het weerforum?Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Hittegolf aan de noordpoolcirkel

De warmste mei ooit

Hoewel mei bij ons vrij normaal verliep qua temperaturen, braken we mondiaal wél een record. De afgelopen maand mei was immers de warmste ooit waargenomen op wereldvlak, dat meldde de Europese weerdienst Copernicus ECMWF. Het was daarbij zo’n 0.63°C warmer dan het langjarige gemiddelde voor de klimatologische periode 1981-2010. Over Europa braken we echter geen records en was het gemiddeld zelfs zo’n 0.3°C koeler dan normaal.

  • Eerste hulp bij klimaatverandering. Begrijp de opwarming van de Aarde beter dankzij dit boek.
hittegolf aan de noordpoolcirkel
Temperatuurafwijkingen van mei 2020 t.o.v. het klimatologische gemiddelde voor 1981-2010.

Aanhoudende warmte boven Siberië

Opvallend waren vooral de uitzonderlijke temperatuurafwijkingen boven Siberië, dat gelegen is aan de rand van de noordpoolcirkel. Daar was het in mei gemiddeld tot wel 10 graden warmer dan normaal! Mei was trouwens niet meteen een uitzondering. De laatste maanden heeft men in dit gebied keer op keer te maken gehad met té warme temperaturen. Sinds januari dit jaar is het elke maand warmer geweest dan gemiddeld in de regio rond Siberië. Dat is toch wel opmerkelijk.

  • Het weer voorspellen is totaal iets anders dan het klimaat in kaart brengen. Dankzij dit boek wordt je een PRO in meteorologie.
hittegolf aan de noordpoolcirkel
Temperatuurafwijkingen tijdens mei voor het Arctische gebied (links) en Antarctica (rechts). Opvallend zijn de zeer hoge temperaturen aan de rand van de noordpoolcirkel, rond Siberië.

Hittegolf rond Siberië

Ook in juni blijft het gebied rond Siberië kreunen onder de vroege warmte. Momenteel heerst er zelfs een hittegolf aan de noordpoolcirkel. Er werd deze week een temperatuur geregistreerd van zo’n 30°C. Daarmee was het in deze regio warmer dan in Spanje! De oorzaak van de hitte is een aanhoudend geblokkeerd atmosferisch patroon met een continue aanvoer van zeer warme lucht richting het noorden.

  • Hittegolf op komst naar de Benelux? Laat je niet vangen en bestel vandaag nog deze kleine of grote airconditioner. Ideaal om de slaapkamer goed fris te houden en goed te slapen.

Zo’n temperaturen zijn tevens vrij uitzonderlijk voor deze periode van het jaar. Gemiddeld is het er nu zo’n 15 graden. In juni zijn uitschieters tot 25 graden niet zo ongewoon, maar de 30°C die deze week werd waargenomen komt uitzonderlijk vroeg op het jaar.

Ook in Europa zit het luchtdrukpatroon geblokkeerd. Een lagedrukgebied ligt rond de golf van Biskaje en een hogedrukgebied is gepositioneerd boven Scandinavië.

Stand van zaken Arctische zee-ijs?

Lagere zee-ijs bedekking rond Siberië

De aanhoudende hittegolf rond Siberië heeft ook een groot effect op de zee-ijsbedekking in deze regio. Vooral in de gebieden rond Siberië, boven de Kara Zee en de Barents Zee lag – als gevolg van de uitzonderlijk hoge temperaturen – de zee-ijs concentratie beduidend lager dan normaal.

Vooral rond de Barents Zee en de Kara Zee lag de zee-ijs concentratie in mei ver onder normaal.
De Noordelijke IJszee en z’n subgebieden.

Ondanks hittegolf aan de noordpoolcirkel geen record-lage zee-ijsbedekking

Ondanks de aanhoudende warme condities aan de rand van de noordpool, was de zee-ijsbedekking niet record-laag in mei 2020. De gemiddelde zee-ijs concentratie was wel beduidend lager (zo’n 8%) dan het langjarige gemiddelde voor 1981-2010. Daarmee komt mei 2020 op een 4e plaats terecht wat betreft de omvang van het arctische zee-ijs.

Daarbij bleven we ruim boven het record van 2016. Toen lag de zee-ijsbedekking ruim 13% onder het gemiddelde. In deze periode van het jaar neemt de arctische zee-ijs concentratie geleidelijk af, om rond september een minimum te bereiken.

Ondertussen is het reeds juni en blijven de temperaturen boven Siberië zeer hoog. De arctische zee-ijsbedekking is momenteel ook de op één na laagste sinds 1979. Begin juli zullen we definitief weten of we in de maand juni wél records breken daaromtrent of niet.

De zee-ijsbedekking in mei 2020 was de vierde laagste sinds de metingen. In 2018, 2019 en 2016 was de noordpool ijs-omvang nog lager in deze periode.

Is er ook invloed van de klimaatopwarming?

Arctische amplificatie zorgt voor snelle opwarming aan de noordpool

Of de klimaatopwarming verantwoordelijk is voor de huidige hittegolf aan de noordpoolcirkel kunnen we niet met zekerheid zeggen op dit moment. Dat het net in deze regio zo warm is de laatste tijd verbaast ons echter niet. Als gevolg van de klimaatverstoring warmt het noordpoolgebied meer dan dubbel zo snel op, vergeleken met de rest van de wereld. Dat komt door de zogenaamde ijs-albedo feedback.

Ijs en sneeuw hebben een witte kleur en reflecteren veel zonlicht (hoog albedo). Als sneeuw en ijs smelten, komt er oceaanwater of land (of ook donkerdere gecompacteerde sneeuw) in de plaats en deze zijn veel donkerder van kleur.

Door hun donkerdere kleur kan er veel meer zonnestraling worden geabsorbeerd en meer warmte-absorptie zorgt ervoor dat de temperatuur kan toenemen. Als het daardoor opnieuw warmer wordt kan er meer ijs afsmelten en treedt er opnieuw meer warmte-absorptie op. Dit is dus een oneindige feedbackloop die zichzelf in stand houdt!

De laatste jaren smelt het zee-ijs geleidelijk af en neemt ook de sneeuw-omvang af rond de noordpool als gevolg van de klimaatopwarming. Hierdoor neemt gemiddeld de warmte-absorptie toe in deze regio – door de hierboven beschreven ijs-albedo feedback- en warmt het noordpoolgebied zeer snel op de laatste jaren. We noemen dit fenomeen ook wel de ‘arctische amplificatie’.

Meer extremen door zwakkere straalstroom?

De laatste jaren zien we ook steeds meer extremen en komen er meer blokkades voor in het atmosferische patroon. Dit fenomeen kunnen we ook deels linken aan het effect van een verzwakkende straalstroom als gevolg van de polaire amplificatie.

Doordat de noordpool sneller opwarmt dan de rest van de wereld, neemt het temperatuurcontrast tussen pool en evenaar af, en daardoor verzwakt ook de straalstroom. Daardoor beweegt deze niet enkel trager, maar meandert (kronkelt) hij ook veel meer.

Hierdoor kunnen zeer warme luchtmassa’s uit het zuiden verder noordelijk doordringen en kunnen de makkelijker temperatuurrecords verbroken worden. Via dit zelfde mechanisme zouden we dus kunnen verklaren waarom er de laatste tijd vaak warmere extremen voorkomen rond Siberië.

Een voorbeeld van een sterk meanderende straalstroom. Zeer warme luchtmassa’s kunnen ver noordelijk reizen en de atmosfeer zit geblokkeerd.

Zee-ijs omvang neemt geleidelijk af

Als gevolg van de klimaatverstoring zien we ook dat gemiddeld de omvang van het arctische zee-ijs sterk is afgenomen sinds de metingen in 1979. Die trend zien we bijna voor alle maanden. Vooral de minimum-omvang in september is zeer sterk afgenomen. Volgens de verwachting van de meeste klimaatmodellen, zal in de toekomst de kans toenemen op een volledig ijsvrije noordpool in september.

In het scenario van 1.5°C opwarming in 2100 zou dat eens om de 100 jaar eens kunnen voorkomen. Als het echter 2°C opwarmt tegen het einde van deze eeuw zou dat zelfs 1 keer op de 10 jaar kunnen zijn! Volgens de huidige trend zouden we op weg zijn naar een opwarming van zo’n 3°C tegen 2100. Dat zou dus betekenen dat de kans op een volledig ijsvrije noordpool in de komende decades alsmaar groter wordt…

Het arctische zee-ijs in mei vertoont een sterk dalende trend sinds 1979.

Sommige linkjes bevatten affiliate

Samuel

Door Samuel

Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven in de specialisatie weer- en klimaat. Ik ben professioneel omgevings- en klimaatexpert en ben actief geweest als klimaatwetenschapper aan de KU Leuven. Al van kinds been af ben ik bijzonder gepassioneerd door weer en klimaat. Binnen NoodweerBenelux ben ik vooral actief als weeranalist en schrijf ik artikels over weer en klimaat.


Verder lezen

Alles bekijken