28 mei 2020 - 6 min. lezen
1 reacties 1

We beleven een historische droogteperiode op dit moment. De natuur snakt naar water en men treft volop maatregelen om waterverspilling te beperken. Daarnaast heeft de droogte nog andere opmerkelijke bijwerkingen. Winderosie, een vrij atypisch fenomeen voor onze contreien, steekt opnieuw de kop op.

Deelnemen aan discussie?Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als liefhebber van het weer en klimaat aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Deel jouw eigen passie? Ben je geïnteresseerd om als vrijwilliger weergerelateerde artikels te schrijven? Contacteer ons dan via [email protected]

Op 11 mei kregen we bovenstaand beeldfragment toegestuurd uit Jabbeke. Onder invloed van een stevige wind werden grote hoeveelheden strandzand aangevoerd en kwamen de akkers er bij te liggen als één grote zandbak. Dit leverde uiteraard prachtige beelden op. Op de nabijgelegen snelweg veroorzaakte het stuifzand wel problemen op met de zichtbaarheid.

Het getransporteerde fijne zand gaf de lucht een ietwat wazige aanblik, waardoor de zichtbaarheid fors verminderde. De laatste weken zien we wel vaker dit soort beelden passeren op sociale media. De extreme droogte van de afgelopen tijd zit daar zeker voor iets tussen.

Wat is winderosie?

Het hierboven beschreven fenomeen, van zand dat getransporteerd wordt door de wind noemen we ‘winderosie”. Dit fysisch proces beschrijft men als ‘het losmaken (en transport) van bodemdeeltjes door de wind’. In dit geval gaat het dus om zandpartikeltjes die onder invloed van hoge windsnelheden worden losgemaakt en getransporteerd.

Winderosie treedt echter pas op onder zeer specifieke condities. De bodemdeeltjes gaan pas op transport als de kracht van de wind, uitgeoefend op de bodemdeeltjes, groot genoeg is. De windsnelheid speelt dus een zeer belangrijke sleutelrol in het ontstaan van winderosie.

  • Meet de windrichting- en snelheid met je eigen digitaal weerstation. Vanuit NoodweerBenelux kunnen we de Alecto-5500 aanbevelen.

Hoe sterker de wind is, hoe groter de kans wordt dat winderosie optreedt. Ook de graad van turbulentie is belangrijk. Windstoten kunnen helpen om bodempartikeltjes op te tillen en zo in beweging te brengen. Als de wind bovendien ook een grote strijklengte heeft, kan ook meer bodemmateriaal in transport blijven. Daardoor komt winderosie vooral voor in open woestijngebieden en op grote akkers.

Wanneer treedt winderosie op?

Het belang van korrelgrootte

Naast de windsnelheid spelen ook andere factoren een rol in het ontstaan van winderosie. Zo is bijvoorbeeld de korrelgrootte van de bodempartikels van zeer groot belang. Grove korrels hebben een té groot gewicht, waardoor de wind deze moeilijk kan optillen.

  • Meet de neerslaghoeveelheid op een manuele manier dankzij een eigen pluviometer. Hier kan je hem éénvoudig bestellen.

Té fijne korrels zijn ook niet optimaal, aangezien deze meer cohesief (samenhangend) zijn. De optimale korreldiameter van zand voor het ontstaan van winderosie schommelt tussen 80 en 100 micrometer. Dat situeert zich in de klasse van zeer fijn zand. Leem of klei zijn veel fijner en cohesiever, waardoor deze minder makkelijk getransporteerd kunnen worden.

Bodemkaart van Nederland. Zandbodems bevinden zich voornamelijk in de oostelijke gebieden en langs de kust (https://wroeten.nl/tuin/grondbeginselen/).

Bodemvocht en droogte

Naast korrelgrootte, speelt ook het vochtgehalte in de bodem een belangrijke rol. Bodemwater verbindt de bodemdeeltjes en verhoogt de cohesie. Een bodem met een natte toplaag is daardoor nagenoeg ongevoelig voor winderosie.

Een zeer droge bodem daarentegen is optimaal om winderosie te doen ontstaan. Dit laatste is dan ook de voornaamste reden waardoor we de laatste tijd opnieuw meer winderosie waarnemen in de lage landen. Als gevolg van de extreme droogte is de toplaag van de bodem helemaal uitgedroogd, waardoor deeltjes makkelijk opgenomen worden door de wind. Dit laatste geldt vooral voor zandbodems die goed draineren. Leem – of kleibodems kunnen water veel langer vasthouden, waardoor de gevoeligheid voor winderosie afneemt.

Zandbodems warmen daardoor in de zomer ook sneller op. Hierdoor ontstaan er op zulke bodems ook vaak stofhozen in deze periode van het jaar na een droge periode.

De rol van vegetatie

Vegetatie of begroeiing heeft een negatieve invloed op winderosie. Het fungeert vaak als een barrière en verlaagt de windsnelheid. Daarnaast heeft lage begroeiing ook vaak een dicht wortelstelsel in de toplaag van de bodem, waardoor bodempartikels beter verankerd zitten in de grond en erosie vermindert.

Waar komt winderosie voor?

Vandaag de dag komt winderosie in de Lage Landen vooral nog voor in de kustgebieden. Daar ligt niet alleen veel fijn zand, de windsnelheden zijn er ook gemiddeld hoger dan in het binnenland.

Ook elders in noordelijk Vlaanderen en oostelijk Nederland treedt het wel eens op, vooral in gebieden met zandige bodems (zie kaarten hierboven) op grote akkers. Toch is de hoeveelheid erosie in deze gebieden vandaag de dag veelal beperkt door de aanwezigheid van bossen, vegetatie en gebouwen.

Actieve winderosie in deze gebieden kwam voornamelijk voor in de Middeleeuwen toen de menselijke impact op het landschap veel kleiner was dan vandaag en er minder bossen aanwezig waren. Toen kon de wind z’n ding doen en ontstonden ook prachtige eolische landschappen zoals stuifduinen.

Vandaag de dag zijn die duinen nog steeds aanwezig in het landschap, maar zijn ze verankerd door de aanwezigheid van bos en andere vegetatie.

De afgelopen periode zagen we frequenter episodes met winderosie, voornamelijk in de gebieden dichtbij de kust. Door de droogte komt winderosie nu frequenter voor in deze gebieden, waar genoeg fijn zand aanwezig is. Het levert natuurlijk ook prachtige taferelen op, al zullen de boeren niet tevreden zijn met al dat overtollige zand op hun akkers.

Sommige linkjes bevatten affiliate

Samuel

Door Samuel

Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven in de specialisatie weer- en klimaat. Ik ben professioneel omgevings- en klimaatexpert en ben actief geweest als klimaatwetenschapper aan de KU Leuven. Al van kinds been af ben ik bijzonder gepassioneerd door weer en klimaat. Binnen NoodweerBenelux ben ik vooral actief als weeranalist en schrijf ik artikels over weer en klimaat.


Verder lezen

Alles bekijken
10

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen