Hoogwater en riviertypen nader uitgelegd

De noordelijke helft van de Benelux (Nederland en Vlaanderen) vormt als het ware een delta. De Rijn, Maas en Schelde vertakken hier in verschillende zijrivieren, die in zee uitmonden. In het winterhalfjaar is deze delta erg gevoelig voor hoogwater. De vraag is: wat is hoogwater nu precies? En welke factoren hebben invloed hierop?

• Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
• Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
• Bekijk het weerbericht voor de komende dagen

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van winterweer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Hoogwater

Onder hoogwater verstaan we een hoge stand van het water in rivieren, meren en zeeën. Dit geeft vaak aanleiding tot overstromingen. Hoogwater ontstaat wanneer de aanvoer van water groter is dan de afvoer. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, afhankelijk van het riviertype.

Gletsjerrivier

Het eerste riviertype dat we kennen, is de gletsjerrivier. Een gletsjerrivier ontspringt in middel- of hooggebergten en heeft als voornaamste bron smeltwater. Omdat het water van de gletsjers maar met mondjesmaat smelt, fluctueert de waterstand van dit riviertype niet veel gedurende het jaar. Wel is er een lichte piek in het voorjaar waar te nemen, als de afsmelt het grootst is. Maar echt hoogwater treedt zelden of niet op.

In de Benelux komt dit riviertype niet voor, omdat we hier geen middel- of hooggebergten hebben. In het buitenland zien we dergelijke rivieren wel op grote schaal. Het zijn vaak ondiepe en smalle rivieren die in de bergen voorkomen. Een voorbeeld is de Kander in de Zwitserse Alpen.

Regenrivier

Een ander verhaal is het bij de regenrivier. Deze rivier wordt gevoed door regenwater of grondwater en ontspringt in laagland of heuvelland. Kenmerkend zijn de sterk variabele waterstanden gedurende het jaar, vooral in periodes van droogte of regenval. Het waterpeil van een regenrivier reageert daar vrijwel direct op.

De hoogste waterstanden treden op in de periode november t/m maart. Gedurende dit tijdvak valt er veel neerslag in combinatie met weinig verdamping. Soms stijgt het waterpeil ook in de lente en zomer in korte tijd flink. Vaak is dit het gevolg van overvloedige neerslag (meestal zware buien) in het stroomgebied.

Dit riviertype is wél in de Benelux te vinden. De bekendste voorbeelden zijn: de Maas, de Schelde en de Samber.

Gemengde rivier

In de praktijk zien we vaak dat rivieren zowel van afsmelt als van regen hun water ontvangen. Pure gletsjerrivieren zijn daardoor zeldzaam. Dit noemen we gemengde rivieren.

Een voorbeeld van dit riviertype is de Rijn. Zij ontvangt haar water deels uit de Alpen (de bron), deels uit zijrivieren in Duitsland met regenwater als voornaamste bron en deels uit grondwater.

Getijden

Een bijkomende factor die nog een rol speelt bij hoogwater, zijn de getijden. Als gevolg van de zwaartekracht die de maan op de aarde uitoefent, vervormt de aarde telkens een klein beetje. Dit zet al het water op onze planeet in beweging. Door het complexe samenspel dat hierdoor ontstaat, hebben we op aarde twee keer per dag een ‘ebgolf’ en twee keer per dag een ‘vloedgolf’. In de ebgolf daalt de waterstand, in een vloedgolf stijgt deze juist.

• Wil je het exacte proces achter getijden te weten komen?

Wanneer de zon in dezelfde lijn ligt van de maan en de aarde, zijn de eb- en vloedgolven nog meer uitgesproken dan anders. Dat komt doordat er aan één kant van de aarde extra hard ‘getrokken’ wordt. We spreken dan hier van springtij. Vooral wanneer een vloedgolf zich voordoet tijdens springtij, ontstaan vaak overstromingen van rivieren. Voor de kustgebieden is het eveneens gevaarlijk, zeker als het in combinatie met een noordwesterstorm plaatsvindt. In dat geval wordt al het Noordzeewater tegen de kustlijn aan gestuwd, waardoor het zich gaat ophopen.

• Voor de actualiteit rond waterstanden in Nederland geeft de website waterpeilen.nl regelmatig updates;
• Voor België (Vlaanderen) geeft waterinfo.be de actuele stand van zaken.