Klimaatverandering laat sporen na in 2018

Het afgelopen jaar 2018 belandt op de vierde plaats in het rijtje van de warmste jaren ooit wereldwijd. In Nederland was het enkel in 2014 nog warmer en in België werd zelfs het record van 2014 geëvenaard. 2018 stond eveneens in het teken van extreme weerfenomenen. Tijdens de zomer kreunde een groot deel van Europa onder een verzengende hitte en wereldwijd werden ook talrijke regio’s getroffen door overvloedige regenval met overstromingen tot gevolg. We voelen dus duidelijk de hete adem van de klimaatverandering in 2018! 

• Lees ook meer over het VN klimaatrapport.
• Volg ons ook via Facebook op NoodweerBenelux.
• Op zoek naar mooie weerfoto’s? We zijn ook actief op Instagram.

Nu 2018 achter de rug is, kunnen we de balans opmaken en het jaar kaderen in de klimatologische statistieken. De statistieken voor 2018 zijn best wel bijzonder te noemen. Het voorbije jaar was een bijzonder jaar in velerlei opzichten. Hieronder vatten we even voor jullie samen hoe 2018 er klimatologisch uitzag en waarom het op weervlak zo bijzonder was.

Klimaatverandering in 2018

Uitzonderlijk warm

Wereldwijd

Met een gemiddelde temperatuur van 14.7°C zal het jaar 2018 in de statistieken verdwijnen als het vierde warmste jaar wereldwijd. Het laat daarbij respectievelijk de jaren 2016, 2015 en 2017 achter zich, 2014 sluit de top 5 af. Opvallend daarbij is echter dat de 5 warmste jaren precies zijn waargenomen tijdens de laatste 5 jaar! Volgens de ‘Wereld Meteorologische Organisatie’ (WMO) traden eveneens de 20 warmste jaren op gedurende de laatste 22 jaar. De klimaatopwarming laat zich dus duidelijk voelen, de statistieken liegen niet…!

In 2018 lag de gemiddelde temperatuur zo’n 0.4 graden hoger vergeleken met de gemiddelde temperatuur van de laatste klimatologische periode 1981-2010 (figuur 1). Algemeen gesproken is het de laatste vijf jaar globaal al meer dan een volledige graad opgewarmd ten opzichte van de pre-industriële periode (figuur 2). De grens van 1.5 graden opwarming, vastgelegd in het klimaatakkoord van Parijs, komt dus stilaan in het verschiet…

Een andere opvallende trend in de context van de klimaatopwarming is de record-hoge CO2 concentratie in het voorbije jaar. Na een korte stabilisatie van de concentratie de afgelopen jaren, bereikte de CO2 concentratie opnieuw een piek in 2018. Gemiddeld gesproken lag de CO2 concentratie het afgelopen jaar rond zo’n 408 ppm (parts per million), d.w.z. zo’n 408 deeltjes CO2 per 1 miljoen deeltjes lucht. Dat is al bijna 100 ppm meer dan de concentratie midden vorige eeuw! De hamvraag blijft echter: wanneer zullen we de piekconcentratie bereiken en zal de concentratie opnieuw dalen?

Benelux

Ook op de Benelux drukte de klimaatverandering haar stempel. Met een gemiddelde temperatuur van 11.9°C  (Ukkel) evenaarde 2018 zelfs het record van 2014. Daarbij komt dus 2018 uit de bus als het warmste jaar ooit voor België (samen met 2014) sinds het begin van de officiële waarnemingen in 1833. De onderstaande grafiek laat eveneens duidelijk de trend van de klimaatopwarming zien. Het is duidelijk dat de meeste warme jaren waargenomen werden na 1980 en dat het afgelopen jaar ruim 2 graden warmer was dan gedurende de referentieperiode 1961-1990.

In Nederland lag de gemiddelde temperatuur net iets lager vergeleken met België (11.3°C). Het moet daarbij nét wel het jaar 2014 laten voorgaan en daardoor werd 2018 het op één na warmste jaar in Nederland.

Duitsland

Ook Duitsland vertoont een gelijkaardige trend als de Benelux. Net als in België werd 2018 daar het warmste jaar uit de meetreeks, en werd het ook daar ruim 2 graden warmer dan het langjarig gemiddelde (zie onderstaande grafiek). Ook op deze meetreeks tekent de klimaatverandering zich duidelijk af, met het overgrote deel van de warmere jaren waargenomen tijdens de laatste 20 jaar.

Extreme weer fenomenen

Het jaar 2018 stond ook in het teken van de weer extremen. Niet enkel in de Benelux, maar ook in de rest van Europa en zelfs wereldwijd.

Benelux

Zowel in Nederland als België was het afgelopen jaar extreem warm, zonnig en zeer droog. Dit kunnen we vooral toeschrijven aan de zeer warme, droge en zonnige zomer. Deze zomer was zelfs de warmste zomer ooit, sinds het begin van de waarnemingen in de Benelux. Zeer opvallend voor de zomerperiode was de verzengende hitte. Zowel in Nederland als België deden zich twee hittegolven voor op zeer korte tijd, met temperaturen die opliepen tot meer dan 38°C. Absolute hitterecords bleven evenwel (weliswaar nipt) uit. Hoewel de zomer en het jaar 2018 in het algemeen uiterst zonnig verliepen, werd 2018 slechts op één na het zonnigste jaar in de Benelux…enkel 2003 verliep nog zonniger.

Ook op vlak van neerslag was 2018 extreem. Met een neerslagtotaal van 607 en 650 mm in Nederland en België respectievelijk, verliep 2018 abnormaal droog. Normaal valt er jaarlijks tussen 800 en 850 mm neerslag in de Lage Landen. Met als gevolg dus een neerslagtekort van ruim 200 mm! Ook deze droogte valt voor een groot deel te wijten aan de extreem droge zomer. Van juni tot augustus viel er zeer weinig neerslag en als er al neerslag viel, viel die onder de vorm van (soms intense) onweersbuien.  Daarbij verdwijnt de zomer van 2018 in de statistieken als één van de droogste ooit in de Lage Landen. De droogte zette zich ook na de zomer nog voort, want ook de herfst (het regenseizoen bij uitstek!) verliep uiterst droog…

Naast extreme hitte kregen we ook te maken met extreme regenval tijdens het voorjaar. De hele maand mei stond in het teken van intense onweders die over de Benelux trokken en lokaal voor water- en modderellende zorgden. Deze onweerachtige episode hadden we te danken aan een geblokkeerd stromingspatroon. Een fenomeen dat we de laatste jaren ook steeds vaker zien en mogelijk toe te schrijven valt aan de klimaatopwarming. Als gevolg van een verzwakkende straalstroom kunnen weerpatronen namelijk ‘persistenter’ worden, waardoor we langer met eenzelfde patroon te maken krijgen (zoals lange droogtes tijdens de zomer of voortdurende onstabiliteit in het voorjaar,…).

Elders in de wereld

Niet alleen bij ons, maar ook in de rest van de wereld stond het jaar 2018 in het teken van extremen! Hieronder volgt een kort overzichtje…

De extreme zomerhitte was geen uniek gegeven voor de Benelux. Ook de rest van Europa kreunde onder de extreme hitte tijdens de zomer van 2018.  De intense hitte zorgde voor een golf van bosbranden, verspreid over Europa, gaande van Scandinavië tot Italië. Vooral in Scandinavië was de hitte uitzonderlijk en waren de bosbranden immens. Honderden hectaren werden in de as gelegd als gevolg van het natuurgeweld. Ook in Californië (Amerika) was dit het geval. In november deden zich daar zelfs nog de meest dodelijke bosbranden ooit voor, mede veroorzaakt door voorafgaande extreme droogte en hitte.

De winterperiode (februari en maart) verliep dan weer zeer koud in Europa als gevolg van de alom bekende ‘polar vortex split‘, dit, terwijl het in de arctische gebieden net zeer warm was. Deze winter was zelfs de warmste winter ooit in de arctische regio. Deze regio warmt dubbel zo snel op als de rest van de wereld, wat we ook wel kennen onder de noemer ‘polar amplification’.

Ten slotte kwamen er in 2018 ook enkele intense orkanen voor, zowel op de Atlantische Oceaan (hurricanes) als in de Pacific (typhoons). In september raasde de orkaan Florence over de oostelijke VS en richtte daar een enorme ravage aan. Ook tyfoon Mangkhut zorgde voor de nodige ravage. Van tropische stormen en orkanen wordt verwacht dat de intensiteit kan toenemen onder invloed van de klimaatopwarming als gevolg van opwarming van het zeewater alsook het toenemende vochtgehalte.

Het moge duidelijk zijn: 2018 stond wereldwijd in het teken van extremen (ik heb ze allemaal wellicht nog niet opgenoemd). En we mogen er zeker van zijn: we voelden daarbij wel degelijk de hete adem van de klimaatverandering in 2018!