Wat zijn condenssporen?
Condenssporen, ofwel vliegtuigstrepen of contrails, zijn wolken die ontstaan door de uitstoot van vliegtuigen. Soms zie je er veel, soms zie je er weinig. En dat heeft niet alleen te maken met de hoeveelheid vliegtuigen in de lucht. Condenssporen kunnen ons heel wat leren over de vochtigheid in de hogere luchtlagen dat we kunnen gebruiken om het weer op korte termijn te voorspellen. Maar hoe zit dat nu precies? Veel strepen, slecht weer op komst?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Bekijk de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Deel jouw eigen passie? Ben je geïnteresseerd om als vrijwilliger weergerelateerde artikels te schrijven? Contacteer ons dan via [email protected]
Hoe vormen condenssporen zich?
Iedereen kent ze wel, de condenssporen of vliegtuigstrepen. In het Engels spreken we over contrails, een samenvoegsel van condensation trails. Ze worden gevormd door de uitlaat van vliegtuigen.
De uitstoot van een vliegtuig (verbranding van kerosine) bestaat voornamelijk uit water (H2O) en koolstofdioxide (CO2). Condenssporen worden gevormd wanneer vochtige, warme lucht in de uitstoot van een vliegtuig zich mixt met de omgevingslucht, met een lage temperatuur en een lage dampdruk.
Het mixen/mengelen wordt veroorzaakt door de turbulentie en kracht van de uitstoot. Vergelijk het met het wolkje dat je uitademt wanneer het koud en vochtig is buiten. De lucht geraakt verzadigd wanneer de uitgestoten lucht afkoelt (Clausius-Clapeyron) en de luchtvochtigheid toeneemt tot 100%. De kleine deeltjes metaalelementen in de uitstoot (zoals zwavel) vormen bovendien cruciale condensatiekernen, waarop de druppels nog sneller kunnen condenseren.
Een ander soort van condenssporen, zijn wolken die gevormd worden door zogenaamde vortexen, die ontstaan aan de vleugels van de vliegtuigen. De afname van druk en temperatuur langsheen elke vortex kan genoeg trigger geven om water te doen condenseren. Dit soort condensatie ontstaat meestal op koude, vochtige dagen en ook lager in de atmosfeer.
Condenssporen en klimaat
Het klimaat op aarde wordt gevormd door het evenwicht tussen inkomende straling (van de zon) en uitgaande straling (van de aarde). Kort gezegd, als er minder uitgaat dan er inkomt, is er een zogenaamd onevenwicht en moet de temperatuur toenemen om het evenwicht te herstellen. Dat is wat we nu zien als “klimaatverstoring”.
Vliegtuigen worden meestal gezien als uitstoter van CO2, een broeikasgas. Maar ook condenssporen hebben hier wel degelijk een aandeel in. Verschillende studies hebben aangetoond dat condenssporen de langgolvige, uitgaande straling van de aarde en atmosfeer meer opvangen dan dat ze de kortgolvige inkomende straling van de zon reflecteren. Daarom is het netto-effect van condenssporen positief, wat wil zeggen dat ze bijdragen tot het opwarmen van de aarde.
Vooral de nachtelijke vluchten zijn cruciaal vermits op dat moment alle straling van de aarde komt en zo wordt verhinderd naar de vrije ruimte te stromen. Zijn jullie nog mee? Het is vooral belangrijk dat condenssporen dus een positieve bijdrager zijn van het stralings-onevenwicht.
Condenssporen en het weer
Wie vaak naar boven kijkt zal zien dat condenssporen zich snel vormen. Soms verdwijnen ze snel, maar soms kunnen ze ook een hele dag blijven hangen en gaan ze over in cirrus bewolking. Dit hangt allemaal samen met de vochtigheid en windsituatie in de bovenste luchtlagen van de troposfeer (8-12 km hoogte).
Als de lucht op de hoogte vochtig en koud is, kunnen condenssporen lange tijd blijven bestaan. Dit is meestal een voorteken dat er een verandering op til is. Aan de voorzijde van een warmtefront bijvoorbeeld, wordt in eerste instantie de lucht op grote hoogte vochtiger en verschijnen er dus meer condenssporen. Wie dergelijke strepen dus lange tijd ziet hangen kan dus maar beter de weerkaarten eens bekijken.
Als de lucht droog en warm is, verdwijnen de condenssporen of vormen ze zich niet eens. Dit wil zeggen dat de lucht erg zuiver is, vaak polair van aard met weinig risico op een drastische weersverandering.
- Zie je veel condenssporen? Veel vocht in de bovenlucht -> mogelijk weersverandering op til
- Zie je weinig tot geen condenssporen? Weinig vocht in de bovenlucht -> stabiel weer
Pilotengat, fallstreak hole
Soms kan een vliegtuig ook voor een gat zorgen in dunne wolken. Bij de passage van een vliegtuig door een cirrus-wolk ontstaan trillingen en wervelingen en worden condensatiekernen (roet) uitgestoten. Daardoor kunnen de onderkoelde waterdruppeltjes sneller bevriezen en door hun gewicht (zwaartekracht) omlaag vallen.
Op die manier ontstaat er op de betreffende plaats een gat in het wolkendek, vaak samengaand met een virga (valstreep van ijskristallen) in het midden. Speciaal, toch? Meestal dicht de wolk zich na een aantal uren vanzelf.
