Wat betekenen IJsheiligen?
Voor tuiniers en boeren is vorst aan de grond iets wat ze in het voorjaar kunnen missen als kiespijn. Dikwijls wordt er verwezen naar de IJsheiligen. Het begrip ‘IJsheiligen’ is één van de oudste begrippen uit de volksweerkunde. De vorstkansen nemen na deze periode in het voorjaar gevoelig af. Een beetje meer uitleg vindt u hieronder.
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Geschiedenis van de IJsheiligen
Rond het jaar 1000 vinden we de eerste verhalen en berichten over deze katholieke heiligen. Het zijn vijf opeenvolgende naamdagen op de kalender. Jaarlijks terugkerend en beginnend op 11 mei en eindigend op 15 mei. Die naamdagen zijn de dagen van Mamertus (11 mei), Pancratius (12 mei), Servatius van Maastricht (13 mei), Bonifatius van Tarsus (14 mei) en Sophia van Rome (15 mei). In onze streken worden meestal vier van de vijf IJsheiligen erkend, dit verschilt echter van land tot land in Europa. Sophia van Rome (15 mei) wordt in Duitsland, Hongarije en Zwitserland ook wel meegerekend. Zij is immers de beschermvrouwe tegen de nachtvorst in de Alpen. Nog steeds steken de wijnboeren fakkels aan om de jonge wijnranken te beschermen tegen de kou, want late nachtvorst kan enorme schade aanrichten aan de gehele wijnoogst.
- Bekijk de actuele temperatuur in de Benelux
Waarom de naam IJsheiligen?
De IJsheiligen ontlenen hun benaming aan de periode van het voorjaar waarop nachtvorst nog eens abrupt kan uithalen. Een late vorstnacht kan in deze periode veel schade aanrichten. De jonge plantjes die in vele gevallen net uit de serre komen zijn hier enorm onderhevig aan. Ook de planten die in volle grond volop aan het groeien zijn en dikwijls in bloei staan, kunnen hierdoor bevriezen. Bloembakken met zomerbloeiers kunnen een ferme ‘knauw’ krijgen door deze koude temperaturen. Het is echter niet zo dat tijdens de IJsheiligen de kans op een overgang naar koud weer groter is dan op andere dagen in het voorjaar.
Grote temperatuursverschillen (grote dagelijkse gang) zijn onder andere het gevolg van het nog relatief koude zeewater. Dit is ook kenmerkend voor deze periode van het jaar of zelfs voor dit seizoen. Na half mei neemt de kans op nachtvorst zeker af en naar het eind van deze maand toe zijn vriestemperaturen aan de grond toch wel heel uitzonderlijk. Meestal is de periode na de IJsheiligen dus de overgang naar een periode zonder nachtvorst met een meer zomers karakter.
Ook al wordt late vorst in een opwarmend klimaat zeldzamer (De laatste vorstdag is in de afgelopen dertig tot veertig jaar gemiddeld zo’n tien dagen naar voren verschoven), toch kan dit zeker nog gebeuren. Zo werd er in 2006 en 2008 nog nachtvorst opgemeten in de maand juni. Ook in 2020 was het tijdens de ochtenden van 13 en 14 mei veel kouder dan normaal met minima van zo’n 2 graden. Tot vorst kwam het echter niet.
- Vorstschade in mei? Gevolgen kunnen verwoestend zijn
Wat onthouden we van de IJsheiligen?
De periode van de IJsheiligen is een belangrijke periode, die ieder jaar weer terugkomt, waarin een kouder seizoen min of meer terug wordt afgesloten. Het is een feit dat jonge planten, bloemen en bloesems niet tegen nachtvorst kunnen en we deze tijd van het jaar het weerbericht best goed in de gaten moeten houden. In landen met seizoenen is het altijd een strijd tegen of met de elementen om dingen goed te laten groeien en bloeien. Mocht het toch nog tot nachtvorst komen, kan u altijd volgende tips eens proberen:
- bloembakken of bloempotten met zomerbloeiers (geraniums, vlijtige liesjes, lobelia,…) zeker binnen zetten
- vliesdoek of plastic folie over bv. jonge aardbeienplantjes, aardappelplanten, hortensia’s, kuipplanten,…spannen
- theelichtjes, die minstens 6 uur branden, in een bloempot (terracotta) aansteken rond middernacht in een koude serre waarin de jonge tomaten- of paprikaplanten staan (1 theelichtje verwarmt ongeveer 1m³)
- Wat is het effect van klimaatverandering op de IJsheiligen?
