Storm Dennis zorgt voor temperatuurrecords

We hadden het op zondag reeds vermeld in het meest recente artikel: storm Dennis bracht via een sterke zuidwestelijke luchtstroming erg zachte lucht met zich mee. Zo werden er op 16 februari 2020 opnieuw zeer zachte temperaturen gemeten voor de tijd van het jaar, zowel in België en Nederland. Bij uitbreiding was het ook in een groot deel van Europa veel warmer dan gemiddeld. Hoe zeldzaam zijn de gemeten temperaturen eigenlijk?

• Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
• Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van winterweer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Maxima op 16 februari 2020

In de warme sector van de depressie werden gisteren temperaturen tot 18 graden gemeten in de Benelux. In België werd 17.9 graden bereikt in Kleine-Brogel, terwijl men in Nederland naar 18.2 graden ging in Arcen. In Ukkel werd er met maximaal 16.4 graden een nieuw dagrecord gemeten, wat net iets meer is dan de 16.2 graden uit 2007.

Ook in De Bilt werd het dagrecord verpulverd met 16,7 graden. In Europa werden de hoogste temperaturen gemeten in het zuiden van Frankrijk en Spanje, met hier en daar zelfs zomerse waarden.

• Top 3 België: Kleine-Brogel (17.9°), Diepenbeek (17.9°), Retie (17.7°)
• Top 3 Nederland: Arcen (18.2°), Ell (18.1°), Eindhoven (18.0°)

Hoe uitzonderlijk zijn deze temperaturen?

Op basis van data voor Ukkel tussen 1833 en 2016 (en gecorrigeerd voor de open thermometerhut tot en met 1983) berekenden we een overschrijdingskans voor bepaalde maximumtemperaturen op een dag tijdens de maand februari. Met andere woorden, we zochten de kans dat een bepaalde maximumtemperatuur wordt overschreden op een dag tijdens de maand februari.

We hebben deze kans geplot die als volgt geïnterpreteerd kan worden: de kans dat de maximumtemperatuur op een dag in februari -5°C overschrijdt is nagenoeg 100% (data tussen 1833 en 2016). Dagen waarop de maximum temperatuur hieronder blijft, komen dan ook zeer weinig voor (56 februaridagen in de dataset).

De kans dat het op een dag in februari warmer wordt dan +6°C is ongeveer 50%, terwijl dat voor +15°C slechts 1% is. Van de februaridagen tussen 1833 en 2016 waren er dan ook maar enkele tientallen waarop een maximale temperatuur van 15°C overschreden werd. Nog hogere maximale temperaturen zijn dus nog uitzonderlijker.

We kunnen nog een stapje verder gaan en bekijken hoe vaak een bepaalde maximumtemperatuur overschreden wordt tijdens de maand februari. De onderste as geeft het aantal dagen weer in de maand februari waarop een bepaalde maximumtemperatuur wordt overschreden. Deze is aangegeven met de verschillende kleuren.

Bijvoorbeeld: eens om de 60 jaar is er een maand februari waarop de 10°C tijdens 18 dagen wordt overschreden (zwarte bol rechts). Een ander voorbeeld: eens om de 20 jaar is er een maand februari waarin op 3 dagen een maximumtemperatuur hoger dan 14°C wordt bereikt (lichtblauwe bol linksonder).

Een februarimaand met 1 dag waarop 16°C overschreden wordt in Ukkel, zoals nu voorlopig het geval is, heeft een herhalingsperiode van 20 jaar (gele bol linksonder). Zowel uit de vorige als deze figuur wordt duidelijk dat de temperaturen van gisteren tijdens de maand februari vrij uitzonderlijk te noemen zijn.

Klimaatverandering speelt een rol

Bovenstaande analyse geeft een beeld van hoe uitzonderlijk de huidige maximumtemperaturen zijn. We hebben hierbij echter iets niet in rekening gebracht: het veranderende klimaat. Het is namelijk zo dat, indien we iets willen zeggen over hoe uitzonderlijk huidige temperaturen zijn, data uit 1833 niet representatief zijn voor het huidige klimaat.

Dit wordt duidelijk in de volgende figuur: er is een duidelijke trend zichtbaar wat betreft de maximumtemperaturen die gehaald worden tijdens de maand februari. Het klimaat aan het begin van de datareeks (1833-1862) omvatte februarimaanden waarin de maximumtemperatuur gemiddeld 10.7°C bedroeg. In het midden van de reeks (1906-1935) was dit 12°C en op het einde (1981-2010) zelfs 13.3°C.

In de volgende figuur plotten we dus de data op de dezelfde manier, maar we splitsen ze op in de 3 verschillende referentieperiodes, hierboven genoemd. Daarop valt wel iets interessant te zien: er is een verschuiving van de overschrijdingskansen.

Ook in termen van herhalingsperiode valt die verschuiving op. In de volgende figuur zien we bijvoorbeeld dat er eens om de 4 jaar een februarimaand is waarop de maandelijkse maximumtemperatuur 16°C overschrijdt in het huidige klimaat te Ukkel. Terwijl dit in het klimaat van 1833-1862 slechts eens om de 25 jaar was.

Tijdstip in de maand

Naast het evoluerende klimaat, is het ook van belang rekening te houden met de decade van de maand. Ten opzichte van het begin van de maand schijnt de zon namelijk al ruim anderhalf uur langer op het einde van februari. Dit terwijl ook de intensiteit van de inkomende zonnestraling al flink toeneemt.

Voor het klimaat van 1833-1862 waren temperaturen boven 15°C tijdens de eerste en tweede decade van februari zo goed als onbestaande. In de derde decade steeg deze kans wel naar 1.5%. In het huidige klimaat is er tijdens de eerste, tweede en derde decade van februari een kans van respectievelijk 1.7%, 2.1% en 3.2%.

Zoals hierboven duidelijk werd, zijn er verschillende manieren om uit te drukken hoe uitzonderlijk de huidige temperaturen wel zijn. Maximumtemperaturen boven 16°C blijven uitzonderlijk in februari. Maar er moet in acht genomen worden dat deze kansen in perspectief moeten worden geplaatst.

Namelijk door rekening te houden met de tendensen van het huidige klimaat. Ook met de decade van de maand februari waarin we ons bevinden en het aantal dagen in deze maand waarop de bepaalde maximumtemperatuur wordt overschreden. Des te hoger die temperatuur, des te vroeger op de maand dit gebeurt en des te meer dagen waarop deze maximumtemperatuur overschreden wordt in de maand…des te uitzonderlijker de gebeurtenis te noemen is.