Hoe droog waren de lente en zomer van 2020? En wat zijn de gevolgen?
De krantenkoppen eind mei 2020 waren duidelijk. De lente begon nooit zo droog sinds het begin van de metingen in 1833. We braken alle records. De uitzonderlijke vroege en lange droogteperiode liet landbouwers, waterbeheerders, drinkwatermaatschappijen en natuurbeheerders met een bang hart naar de zomer kijken. Zouden we het einde van de zomer halen zonder in “code rood” terecht te komen?
“In 119 jaar nooit zo droog als nu”
“Sinds begin van metingen nog nooit zo droog in april en mei”
“April en mei waren samen nog nooit zo droog sinds 1833”
Gelukkig begon het midden juni een beetje te regenen, maar de zomer bracht opnieuw slecht nieuws voor de waterbeschikbaarheid. Een intense hittegolf van 12 dagen in augustus en warme droge septemberdagen waren cruciaal. Wat is nu de optelsom van dit alles? Hoe droog waren de lente en zomer van 2020? Vergelijkbaar met 2018? En wat zijn de gevolgen van de afgelopen droogte voor onze waterlopen en het grondwater? In deze blog maken Prof. Marijke Huysmans en Prof. Patrick Willems de eindbalans voor ons op.
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Het neerslagtekort
Laten we eerst eens kijken naar het cumulatief neerslagtekort. Dit wordt berekend vanaf het begin van het hydrologisch zomerseizoen. Dit door, vanaf 1 april voor elk jaar, neerslag dag per dag te cumuleren en daar de verdamping van een Vlaams referentiegewas van af te trekken. Dit geeft dus een beeld van de bodemwaterbeschikbaarheid voor gewassen en andere vegetatie, maar ook van de grondwateraanvulling.
- Meet de hoeveelheid neerslag met een digitaal weerstation. Of op de klassieke manier met een pluviometer.
Meestal is er tijdens de winter een neerslagoverschot, dus meer neerslag dan verdamping. Tijdens de zomer is dit vaak omgekeerd. In de grafiek is aangeduid hoe sterk het neerslagtekort opliep in 2017, 2018, 2019 en 2020. Er wordt ook een vergelijking gemaakt met de zeer droge zomer van 1976 en met het neerslagtekort dat zich in de periode 1901 – 2000 eens om de 2, 20 en 50 jaar voordeed – volgens de metingen van het KMI te Ukkel.
Wat zien we in 2020? Tot midden juni was het cumulatief neerslagtekort hoger dan in eender welk ander jaar sinds het begin van de metingen. Vanaf dan viel er gelukkig wat neerslag. Het cumulatief neerslagtekort op het einde van de zomer kon zo onder de recordjaren 1976 en 2018 blijven.
De waterlopen
Het cumulatief neerslagtekort zorgde op heel wat locaties in Vlaanderen voor lage waterloopdebieten. In augustus bedroeg het aantal meetposten in Vlaanderen, met zeer lage en lage debieten, nog 57%. Begin oktober is dat gedaald naar 2% van de locaties. Dit komt door de neerslag van de afgelopen weken. In het oosten van Vlaanderen zijn er wel nog heel wat locaties met eerder lage waterpeilen.
Wanneer de toestand van alle onbevaarbare waterlopen in de provincie Limburg wordt geanalyseerd, dan blijkt dat een grote fractie waterlopen deze zomer zeer lage debieten kende. Een gelijkaardige toestand deed zich voor tijdens de zomer van 2019 en het voorjaar van 2017.
Tijdens de zomer van 2018 was de laagwatertoestand nog ernstiger: op vele dagen die zomer kenden meer dan 95% van de waterlopen zeer lage waterloopdebieten. De figuur hieronder toont dat de frequentie aan lage waterloopdebieten beduidend hoger is in de meer recente jaren.
Het grondwater
Gedurende de volledige lente en zomer van 2020 zagen we hoge percentages van lage en zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar in het ondiepe grondwater in Vlaanderen. Begin oktober zijn, ondanks de neerslag van de voorbije weken, de grondwaterstanden nog in 65% van de meetplaatsen laag (26%) of zeer laag (39%) voor de tijd van het jaar.
Hoewel het cumulatief neerslagtekort van 2020 niet zo extreem was als in 2018, eindigen we toch met een ongunstige situatie van het grondwater. Hoe komt dit dit?
Waar de grondwaterstanden bij het begin de lente van 2018 redelijk gunstige waarden vertoonden met 3% meetpunten met zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van jaar begin april 2018, maakten de opeenvolgende droge jaren 2018 en 2019 dat we de lente van 2020 begonnen met een veel minder gunstige uitgangspositie: zeer lage grondwaterstanden in 26% van de meetpunten en dit ondanks de grote neerslaghoeveelheden van februari en begin maart 2020. We slepen dus de gevolgen van de opeenvolgende droge jaren mee en ons grondwater slaagt er niet meer in om te herstellen na de lange en intense droge periodes.
Conclusie
De lente van 2020 begon uitzonderlijk droog, maar dankzij de regen die we kregen vanaf midden juni liep het cumulatief neerslagtekort niet op tot de extreme waardes die we zagen in 1976 en 2018. Net zoals de voorbije jaren werden we de hele lente en zomer geconfronteerd met een lage waterbeschikbaarheid in het grondwater en de waterlopen.
Dit jaar heeft alweer heel duidelijk gemaakt dat we te kwetsbaar zijn voor droogte in Vlaanderen en dat hopen op regen geen goede strategie is om daar mee om te gaan. Er is geen tijd te verliezen om de maatregelen uit de Blue Deal, die Vlaanderen op een structurele wijze weerbaarder moet maken tegen droogte en waterschaarste, op grote schaal uit te rollen.
Sommige linkjes bevatten affiliate
