Winterse signalen in West-Europa (Deel 5)

Afgelopen dagen merkten we het al in de Ardennen: “De winter komt eraan”. Vorige nacht kwam het lokaal tot lichte vorst onder opklaringen in België en Nederland waardoor het ook bij ons duidelijk kouder werd en viel er hier en daar winterse neerslag (ja, zelfs sneeuw!). Volgende dagen blijft het licht winters weer in ons land met winterse buien en kans op nachtvorst. Op vrijdag en zaterdag lijken we in de koudste lucht te vertoeven met dan wel overwegend droog weer. Volgende week (tijdelijk) zachter maar nog erg onzeker. 

Met bijna 2000 reacties wordt het vorige blok afgesloten en gaan we hier verder. Een overzicht van de winterse parameters dient zich aan. Ik zou zeggen: “Stay stuned en blijf reageren!”

• Neem jij al deel aan onze discussies onderaan het artikel?
• Volg ons zeker ook via de Facebookpagina NoodweerBenelux.

(Licht) winters weertype tot zaterdag

Weermodellen hadden het vorige week mooi voor elkaar om de (licht) winterse periode die we vandaag en de komende dagen beleven te voorspellen. Afgelopen nacht vroor het lokaal al in thermometerhut en de komende dagen krijgen we meer van dat. De bovenluchten koelen bovendien verder af (tot -6 à -8°C op 1500 meter) waardoor eventuele buien ook in laag België steeds meer een winters karakter krijgen.

Oorzaak van dit licht winters weertype is een hogedrukblokkade over de Atlantische Oceaan die zich helemaal uitstrekt vanaf de Azoren tot bij Groenland. Ten oosten hiervan is er bijgevolg een uitstroming van koude polaire lucht bij lage luchtdruk naar het zuiden. Aangezien de wind van over de Noordzee komt in ons land en de temperatuur van het zeewater nog vrij hoog is, krijgen we geen diepe vorstdagen noch echt lage maxima. Wel kunnen er hierdoor over zee buien gevormd worden die winters van aard kunnen zijn. Vrijdag en zaterdag wordt de invloed van de zee minder door een windafname waardoor de koude wat verscherpt.

Wie van winterse neerslag houdt kan zijn hoop best op morgen stellen met een verhoogde kans op buien vanaf het noordwesten. Indien deze voldoende intens zijn kan het zeker eens wit worden. In de Ardennen (Hoge Venen) wordt de aanwezige sneeuwlaag (momenteel zo’n 6 cm) verder aangevuld. Mogelijk ligt daar in het weekend tot 20 cm, ideaal voor een winterse wandeling (best op zaterdag) of zelfs langlaufen.

Sneeuwbedekking in Siberië/Scandinavië/noordelijke hemisfeer

Vergeleken met vorige week zien we een sterke uitbreiding van het sneeuwdek richting het westen. In Azië was er gedurende de voorbije 7 dagen duidelijk weinig verandering.

Komende dagen zien we vooral in het centrum van Europa sneeuwval met in de Alpen een behoorlijke aanvulling van de basislaag. In Oost-Europa zal er wel sneeuw vallen maar de hoeveelheden die de vorige dagen voorspeld werden zijn toch naar beneden bijgesteld.

Vergeleken met vorig jaar is het sneeuwdek nu meer uitgestrekt naar Europa. Wat we echter wel zien is dat de omvang richting Europa wat kleiner is (en minder stabiel). Scandinavië is over het algemeen witter dit jaar.

Een aaneengesloten en stevig sneeuwdek in Eurazië is goed voor onze winter omwille van twee grote redenen. Als eerste koelt het dan beter af met de vorming van een krachtiger hogedrukgebied. Hoe sterker de “Russische beer“, hoe beter. Dit hogedrukgebied kan de straalstroom blokkeren en eveneens tot een Sudden Stratospheric Warming leiden. Ten tweede zorgt een uitgebreid sneeuwdek ervoor dat koudere lucht met minder afkoeling kan getransporteerd worden tot bij ons.

Uit het sneeuwdek kunnen we besluiten dat we er niet echt beter voor staan dan vorig jaar, maar dat het zeker niet slecht is. Komende dagen zal het sneeuwdek verdikken en uitbreiden waardoor deze factor weer wat beter wordt.

Temperatuur van het zeewater

Weinig verandering ten opzichte van vorige week. De temperatuur van het zeewater aan onze kust blijft iets warmer dan normaal. Komende dagen zal dit vermoedelijk wel snel afkoelen onder invloed van de polaire lucht. Bovendien bevindt zich ook over de Noordelijke Atlantische Oceaan nog een hele portie warmer water.

Concreet zien we daar de effecten al van. De koude lucht afkomstig van het hoge noorden heeft het potentieel veel kouder weer op te leveren bij ons. Aangezien de Noordzee echter nog vrij warm is wordt de koude lucht aan het oppervlak duidelijk gemilderd. Bovendien zorgt het temperatuurverschil tussen de hogere luchtlagen en het zeeoppervlak voor een grote onstabiliteit met buien. Vooral het westen heeft hier duidelijk mee te maken.

Warmer zeewater heeft ook de potentie meer depressies op te leveren. Wanneer koude lucht over de Atlantische Oceaan stroomt zorgt het sterke temperatuurverschil met de oceaan voor verhoogde kans op het uitdiepen van een depressie (lagedrukgebied). Dat is uiteraard geen ideale situatie voor ons winterweer aangezien de straalstroom dan fout meandert.

Polar Vortex

Het werd vorige week al aangekondigd en ook de afgelopen dagen verscheen het regelmatig in de reacties. De Polar Vortex gaat klappen krijgen. Zowel het ECMWF als GFS voorspellen een drastische afname van de sterkte in de zonale winden in de stratosfeer. De oorzaak hiervan is een toename van de energie uitwisseling tussen tropo- en stratosfeer. Deze uitwisseling houdt ook de volgende dagen aan en leidt tot een verplaatsing van het centrum van de Polar Vortex richting Eurazië.

Onderstaande kaart toont de locatie van de Polar Vortex over precies 10 dagen. Het is duidelijk van deze kaart dat de kern zich verplaatst heeft weg van de Pool naar Scandinavië/Siberië. Tegelijk grote drukstijgingen in de stratosfeer boven Alaska.

Tussen het verzwakken de PV en de interactie met het weer op aarde zit typisch zo’n 10-14 dagen. Het zou dus zomaar eens kunnen dat de weermodellen deze stratosferische dwalingen nog niet goed opnemen en de kaarten de volgende dagen nog sterk geschud worden.

De verplaatsing die ik hierboven toonde is een positief feit voor winterweer aangezien dit de kans op een langdurige verzwakking of een totale instorting (leidend tot een SSW) verhoogt. Daarenboven bleek uit onderzoek dat wanneer de PV vroeg in de winter al klappen krijgt de kans op latere instortingen veel groter is.

Hoewel onderstaande kaart voor de VS is, toont het de uitwerking van een zwakke PV op de straalstroom. Deze begint dan (sterk) te meanderen met meer kans op koude-uitstroming.

Op onderstaande kaart is “Polar Cap geopotential heigh anomaly” te zien. De sterke uitwisseling tussen de troposfeer en de stratosfeer van de afgelopen dagen is hier duidelijk op te zien (rode pluim naar boven). Deze uitwisseling zorgde voor een eerste echte verzwakking van de Polar Vortex.

Hopen dus op een stevige verzwakking van PV en die zit er wel degelijk in.

• Volg de gezondheid van de Polar Vortex mee via deze link.

NAO/AO-index en de straalstroom

De AO-index is momenteel negatief en blijft ook de volgende dagen negatief. Meer nog, deze zal verder dalen. Dit is typerend voor hogedrukopbouw over de Noordpool/Groenland wat we ook duidelijk terugzien op de weerkaarten. Hoge druk over de Pool en een zwakke PV zorgen ervoor dat westenwinden zwakker zijn.

Ook de NAO-index, een proxy voor de sterkte van de straalstroom, blijft licht negatief de volgende dagen. Weermodellen hebben het hier zeer moeilijk mee. De straalstroom is immers zwak, meandert sterk en de positie van de meanders is allesbepalend. De laatste kaarten tonen regelmatig de vorming van depressies die de straalstroom helemaal in de war sturen.

Voor een weermodel is de positie van dergelijke depressie zeer bepalend voor het verdere verloop van de run. De licht negatieve NAO-index is dus waarschijnlijk één van de factoren die de grote onzekerheid voor volgende week in de hand werkt.

Op onderstaande kaart is duidelijk te zien dat de straalstroom zwak is en daardoor sterk meandert. Komende dagen bevindt deze luchtstroming zich ten over de Atlantische Oceaan en krijgen wij vanaf het noorden polaire lucht.

Wat de straalstroom vanaf het weekend zal doen is erg onzeker. Twee scenario’s:

1. De straalstroom legt zich vanaf zondag zonaal ten noorden van de Benelux en draait vervolgens naar het zuidwesten door een toename van depressieactiviteit over de Atlantische Oceaan.

2. Optie twee is dat de straalstroom zich vanaf zondag tijdelijk zonaal legt om vanaf volgende week woensdag opnieuw sterk te beginnen meanderen. Deze optie betekent hernieuwd (licht) winterweer voor de Benelux.

Onzekerheid in de weermodellen

Ik hoop dat het duidelijk is uit al het bovenstaande dat de onzekerheid betrekkelijk groot is. De straalstroom lijkt zwak te blijven waardoor we nog alle kanten uitkunnen. Het is echter totaal verschillend aan vorig jaar toen de stroom zich bijna heel december ten noorden van de Benelux bevond. Dat lijkt nu onrealistisch.

Tot en met zaterdag/zondag komen de weermodellen goed overeen. Enkele koude dagen en vanaf zondag wat zachter. Vanaf dinsdag/woensdag wordt de onzekerheid dan opeens zeer groot. Dat heeft te maken met een hernieuwde uitzakking van polaire lucht maar tegelijk ook een toenemende depressievorming over de Atlantische Oceaan. De hogedrukrug die voor ons heel belangrijk is zou door deze depressies doorbroken kunnen worden waardoor de koude lucht vanaf het noorden/Scandinavië niet tot bij ons geraakt.

Onderstaande weerkaarten van ECMWF tonen op woensdag de nieuwe rugvorming met een uitzakking van polaire lucht. Twee dagen later is de rug echter volledig verdwenen door een diepe depressie ten westen van de Britse Eilanden.

Indien de hogedrukrug echter stand houdt en de depressievorming over de Atlantische Oceaan beperkt blijft krijgen we vanaf woensdag/donderdag echter gewoon een nieuwe inval van polaire lucht vanaf het noorden en kunnen we weer vertrokken zijn voor een (licht) winterse periode.

Conclusie

De signalen (Polar Vortex, AO- en NAO-index) staan alvast op groen. Ook het sneeuwdek doet het niet slecht en de temperatuur van het zeewater zal de komende dagen sterk verlagen.

Eerst en vooral genieten van het licht winterse weer de komende dagen. Volgende week is er nog veel mogelijk. Zo, ik zou zeggen duimen maar en hopelijk komt het dan helemaal goed met de winter!

• Bekijk de laatste update uit de Alpen