Weertermen passeren dagelijks de revue. Het zijn er ook een hele hoop en soms, voor de leek, niets van te begrijpen in de uitleg. Weertermen zoals: “Russische beer”, WAA (warm air advection), koude bel, isobaren enzovoort en zo kunnen we nog wel even doorgaan. In dit artikel gaan we de belangrijkste weertermen door ons gebruikt, verder toelichten. U kunt deze dan mooi in de zoekfunctie bovenaan op de homepage terugvinden. Via het toevoegen van enkele weerkaarten kunnen we dit nog beter uitleggen. Daarbij gaan we meteen uit van de weerkaarten voor de huidige situatie. De “Russische beer” lijkt namelijk onderweg naar ons land.

De “Russische beer” ligt de komende dagen op de loer. Met een oostelijke stroming gaat de koude continentale lucht op transport richting de Lage Landen. Bij een hogedrukgebied gaan de isobaren (afgebeeld met lijntjes van gelijke luchtdruk) altijd met de klok mee en bij een lagedrukgebied tegen de wijzers van de klok in. Of de vorstlucht ons kan gaan bereiken ligt aan de depressieactiviteit boven de oceaan en de komst van een Genualaag.

Russische beer

De “Russische beer” is een beeldspraak in de wintermaanden voor een krachtig hogedrukgebied boven Rusland. Als dit hogedrukgebied zijn invloed kan gaan uitoefenen over onze omgeving dan gaat menig winterhart sneller kloppen. Deze term in het weer is erg geliefd voor de winterliefhebbers en dan expliciet voor de schaatsers. Dat is niet voor niets, want de aangevoerde lucht wordt namelijk continentaal. Met de aanvoer van continentale (polaire) lucht kan koude vorstlucht vanuit Rusland op transport richting de Lage Landen getransporteerd worden. We noemen dit ook wel transportkoude. Komt er ook nog een Genualaag tot ontwikkeling dan fungeert deze als trekpaard wat de slagingskans van het proces ten goede zal komen.

Afhankelijk van de exacte positie van het hogedrukgebied kan de wind variëren uit richtingen tussen noordoost en zuid. De koudste luchtsoort bereikt ons als de wind oostelijk is. Bij een noordoostelijke aanvoer kan de koude continentale lucht nog wat opgewarmd worden door de Oostzee. Bovendien wordt de aangevoerde lucht dan vochtiger. De scherpste kantjes kunnen dan van de koude afgaan. In de wintermaanden ligt het kwik dan vaak rondom het vriespunt, bewolking overheerst en er kan een vlokje sneeuw vallen.

Kenmerken van een oostelijke stroming in deze situatie zijn een (zeer) droge luchtsoort met lage dauwpunttemperaturen. Afhankelijk van de hoeveelheid wind kunnen de gevoelstemperaturen bijzonder laag zijn. Bijkomend voordeel is wel dat door de koude en droge lucht er nagenoeg geen kans is op gladheid. De autoruiten hoeven dan dus niet ijsvrij gemaakt te worden, tenzij er neerslag verwacht wordt.

Schitterend voorbeeld van de vorstinval net in het nieuwe jaar. Of die vorstlucht ons kan gaan bereiken blijft nog een vraagteken. Het is zacht op de oceaan zoals vaker in deze situaties en koud op het Europees continent. Het gaat hierbij om kleine details, waarbij de weerkaarten het lastig hebben in de berekeningen. Een koudebel kan namelijk een eigen leven gaan leiden waarbij de uitkomsten van de weerkaarten geheel kunnen veranderen binnen een korte termijn.

Luchtmassagrens

Bij een zuidelijke stroming zitten we vaak op het grensgebied van koude lucht boven het continent en zachte oceaanlucht aangevoerd vanaf de zee. Depressies liggen namelijk vaak op de loer in deze setting. Dat levert soms een stevige luchtmassagrens (LMG) op waarbij flinke verschillen optreden in de temperatuur over een klein gebied. Op het grensvlak valt dan neerslag die in allerlei vormen naar beneden kan komen. Soms bivakkeert de luchtmassagrens dagenlang boven onze omgeving. Terwijl het dan in noordoost Nederland vriest, is het in Zuid-Limburg zeer zacht met tien graden of meer.

Zondag 26 januari, 2014. Een stevige LMG ligt boven Noord-Oost Nederland. Terwijl het daar compleet winters was met sneeuwval kon de vorst niet verder uitbreiden naar het zuiden van de Benelux.

Warm air advection

Door het samenstromen van warme lucht in de hogere luchtlagen (WAA) ontstaat de komende dagen een standvastig hogedrukgebied boven Scandinavië. We noemen dit ook wel een “warmbloedig” hogedrukgebied. Deze hogedrukgebieden zijn door hun relatieve warmte in de hogere luchtlagen erg standvastig en verschuiven nauwelijks van hun plaats. Vandaar ook dat het nu zo spannend is op de weerkaarten. Ze kunnen zorgen voor een langdurige blokkade.

Anomalie van de temperatuur op het 850 hPa vlak (1500 meter hoogte). De rode kleuren geven de afwijking naar boven aan ten opzichte van normaal en de blauwe kleuren naar beneden. Het is goed te zien hoe zich dit hogedrukgebied door sterke WAA zich heeft kunnen vormen. De koude lucht (koudebel) boven Rusland is in rap tempo onderweg naar de Lage Landen.

Exacte positie van het hogedrukgebied zeer belangrijk voor de windrichting

Zeewind of een aflandige wind, dat is een wereld van verschil voor onze omgeving. Wij hebben namelijk te maken met een gematigd zeeklimaat waarbij de (zuid)westenwinden overheersen. Momenteel is de temperatuur van het Noordzeewater aan onze kusten nog behoorlijk hoog met negen of zelfs nog 10 graden. Bij een westelijke aanvoer moet er dan ook heel wat koude in de bovenlucht binnenstromen om nog iets van winterse neerslag te krijgen. Bovendien ligt het kwik overdag in bijna alle gevallen boven het vriespunt bij een wind vanaf zee. Bij de “Russische beer” hebben we totaal geen last van aanvoer over de relatief warme Noordzee, maar dan moet deze lucht ons wel kunnen bereiken. Om die kansberekening te bekijken, kunnen we de windpluim raadplegen.

De windpluim van het Europees weermodel ECMWF, is nog niet helemaal overtuigd van een oostelijke aanvoer. Slechts een aantal leden gaan daarin mee. We zien wel een cluster wat de kans iets groter maakt, echter het blijft nog steeds een kleine kans. De afbeelding is voor Midden- Nederland. (buienradar.nl)

Weertermen

We hebben weer wat bijgeleerd in de vorm van weertermen. Zo weten we nu dat de “Russische beer” een weerterm is die koning winter in ons land kan bezorgen. Daarmee moeten wel alle puzzelstukjes op de weerkaarten goed vallen en de wind moet draaien naar een oostelijke richting. De berekeningen van de weercomputers hebben het hier vaak moeilijk mee omdat de grens van het winterweer vaak bivakkeert boven onze omgeving of zelfs nog iets oostelijker.

De depressies boven de oceaan liggen namelijk altijd op de loer en een eventuele koudebel in de aanvoerrichting kunnen de weerkaarten binnen een korte termijn een gehele andere wending geven.