Winterdiscussie december 2016

Onze vorig artikel – winterdiscussie november 2016 – was een schot in de roos voor alle weerliefhebbers die NoodweerBenelux volgen. Weerkaarten bespreken, hoogtes en laagtes delen met elkaar en vooral een forse stroom van informatie. Het voltallig team van de website willen de betrokken mensen dan ook graag bedanken! Indien je zelf ook een weeramateur bent, laat dan niet na om even in te loggen via Facebook en Twitter onderaan het artikel. Op die manier ben je namelijk meteen klaar om te reageren in onze winterdiscussie van december.

Winterdiscussie december

In dit artikel gaan we trouwens dieper in op de actuele toestand van de stratosfeer op 10 hPa en 30 hPa. We maken ook een zijsprong naar de QBO, SAI-index, ENSO en Polar Vortex. Tenslotte nemen we ook nog even de tijd om de temperatuur van het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan te analyseren met betrekking tot een gestroomlijnde westcirculatie, ja of neen. Kortom, een boeiend artikel met de laatste updates over het winterweer van 2016-2017 en met voldoende bagage voor de weerliefhebber om niet te wanhopen bij slechte weerkaarten.

Status ENSO

Om de kans op winterweer in West-Europa in te schatten is het van cruciaal belang om een hele set aan parameters te bekijken en te vergelijken met de archieven. El Niño is een terugkerend fenomeen waarbij de fluctuatie tussen zeewatertemperatuur en temperatuur van de omgeving fors oploopt in het zuidoostelijk deel van de Grote Oceaan (ENSO, El Niño-Southern Oscillation).

De tegenhanger van El Niño heten we La Niña. In deze fase van het jaar, december 2016, hebben we een zwakke La Niña te pakken waardoor de kansen op gemiddelde temperaturen tijdens de winter eerder groter is dan normaal. Er is zelfs een trend richting een iets koeler weertype als we de archieven en studies analyseren die zich toeleggen op deze cyclus van El Niño en La Niña. De afbeelding hieronder illustreert de huidige zwakke La Niña.

Wanneer we kijken naar de huidige afwijking van zeewatertemperatuur en temperatuur in de omgeving zien we dat de La Niña effecten tijdelijk zijn afgenomen en zelfs positief werden begin december 2016. Dit lijkt echter tijdelijk, want een nieuwe daling richting een La Niña treshold is aan de orde op dit moment. Eens kijken in welke mate de grafiek komende weken nog verder zal dalen.

Activiteit van de zon

Ondanks het feit dat we nog steeds het minimum van de zonne-activiteit hebben bereikt, dat zal eerder iets zijn voor eind 2017 of begin 2018, moeten we vaststellen dat het aantal dagen waarbij er geen zonnevlekken te zien waren op het oppervlak behoorlijk groot is. We moeten al terug gaan naar 2010 om zo’n kalme episode terug te vinden. In tegenstelling tot wat je allemaal zou lezen in de media is een minimum aan zonnevlekken niet meteen te koppelen aan strenge winters.

Er wordt zelfs beweerd dat bij relatief weinig zonnevlekken (minimum) de kans op een positieve NAO groter is dan wanneer er extra veel activiteit op de zon te bespeuren is. In dit geval zou de komende winter van 2016-2017 regelmatig te maken hebben met een +NAO en dus een stevige straalstroom en dus ook een westcirculatie.

De laatste blik op de NAO-index is dat we momenteel in een negatieve fase gaan waarbij het perfect mogelijk is dat we straks opnieuw positief gaan. Een fluctuatie in deze parameter is komende winter dan ook aan de orde. Voor de winterliefhebbers is het hopen dat de negatieve NAO vaak genoeg opduikt en zich vervolgens ook gaat omzetten in winterweer met sneeuw in de Lage Landen.

Temperatuur in het noorden van Atlantische Oceaan

Een factor die ik nog niet vaak heb onderzocht, maar die wel een plausibel verband kan hebben met een straffe westcirculatie, is de temperatuur van de noordelijke Atlantische Oceaan. In vergelijking met vorig jaar zien we in deze zone een temperatuur van het zeewater die hoger ligt dan normaal. Dit geeft me een positief gevoel omdat de tegenstelling tussen koud en warm zeewater in de regio rond de evenaar een activatie van depressies tot gevolg kan hebben.

De straalstroom zal vervolgens ook mooi geprojecteerd staan op West-Europa met een milde winter tot gevolg. Nu maar duimen dat scherpe depressies zich niet meteen kunnen organiseren in een krachtig WC.

Effect van een zwakke Polar Vortex

De PV of Polar Vortex is een veel gebruikte term in heel wat artikelen. Helaas veel te veel gebruikt om de strengheid van de winter te definiëren. Het is wel degelijk een belangrijk systeem voor winterweer in Europa, maar een sterke en compacte Polar Vortex kan evengoed winterprikken veroorzaken in de Lage Landen. Nuance is dus aan de orde. Tijdens de winter van 2015-2016 waren we getuige van zo’n sterke Polar Vortex met een straffe westelijke tot zuidwestelijke luchtstroming. Dat bracht ons in december 2015 bijzonder hoge temperaturen voor de tijd van het jaar.

De komende winter hebben we misschien wel één van de zwakste PV’s in de afgelopen 30-40 jaar. Reeds in oktober werd de compacte luchtmassa op 10 hPa en 30 hPa fors aangevallen met talrijke warmings.

Snow advanced index (Judah Cohen)

Een andere parameter die wetenschappers recent zijn gaan onderzoeken is de snelle toename van sneeuw in Siberië. Judah Cohen van aer.com is de voortrekker van deze visie. Hij onderzoekt hoe het Siberisch hogedrukgebied kan profiteren van een forse toename van sneeuw in Siberië. Hij gelooft erin dat het Siberisch hoog een extra push kan geven aan de gezondheid van de Polar Vortex en deze vervolgens kan breken of ontregelen.

Echter, in 2015 was de toename van de sneeuw in de gebieden van Siberië behoorlijk fors te noemen. Doch stelde het winterweer in West-Europa bitter weinig voor. Vermoedelijk was de Polar Vortex op volle sterkte niet te breken door het Siberisch hogedrukgebied.

Op dit moment, december 2016, hebben we een nog straffere bedekking van sneeuw in Siberië te pakken. Met een reeds ontregelde Polar Vortex kan het Siberisch hogedrukgebied misschien wel een Sudden Stratospheric Warming veroorzaken. De Polar Vortex wordt op die manier nog verder afgebroken met een significante kans op blokkades.

QBO (Quasi Biennial Oscillation)

Een parameter waar ik tot voor kort niet vertrouwd mee was. In het kort gaat het wederom om een cyclus van windrichtingen in de stratosfeer. Om de zoveel maanden (12-16) draait de windrichting om van west naar oost en omgekeerd. Een volledige cyclus van de QBO omhelst zo’n 28 tot 29 maanden. Wanneer de windrichting voor het westen kiest, wordt aangenomen dat de PV gaat aansterken en compact kan blijven. Kansen op winterweer in West-Europa zijn dan eerder klein. Dit jaar en vooral deze winter werd aangenomen dat een oostelijke fase zich in gang ging zetten. Tot verbazing van de wetenschappers is dit niet gebeurd.

Bedekking zee-ijs Noordpool

Een andere parameter die wetenschappers durven gebruiken in het voorspellen van winterse toestanden in Europa is de bedekking met zee-ijs in het gebied van de Barentszzee (gebieden ten noorden van Noorwegen en Rusland). Weinig aangroei van het zee-ijs heeft bijvoorbeeld in 2012-2013 geleid tot een negatieve NAO die we tot lang in 2013 hebben mogen voelen. Winterweer tot in de lente was aan de orde met geregeld een compleet geblokkeerd stromingspatroon en retrograde moves van lagedrukgebieden. Dit jaar, 2016, is er opnieuw erg weinig aangroei in de betrokken regio waardoor de kans groter is op een negatieve NAO tijdens de wintermaanden.

Conclusie

We hebben getracht jullie inzicht te geven in de diverse parameters die van belang zijn om mee te nemen in een winterverwachting. Zoals je kan concluderen is het  veel meer dan dagelijks de run van de weermodellen volgen, maar komt er wel degelijk de nodige wetenschap bij kijken. Doordat we beschikken over krachtigere computers is het dan ook fijn om te zien welke parameters beter gaan scoren in de langetermijnverwachtingen. Persoonlijk verwacht ik van de winter 2016-2017 wel het één het ander.

De zwakke Polar Vortex en de neiging tot blokkades op het noordelijk halfrond is interessant om te zien. Ook de Snow Advanced Index is iets om mee te nemen de komende weken. Zal het hogedrukgebied boven Siberië invloed kunnen uitoefenen op de PV en krijgen we in januari die SSW? Tijd voor een discussie.