Wat betekent dagelijkse gang in de meteorologie?
Het is iets dat we over elke (meteorologische) dag kunnen bepalen, de dagelijkse gang. Met de dagelijkse gang bedoelen meteorologen het verloop van allerlei weerkundige parameters gedurende de dag onder invloed van de zon. De ene dag is de dagelijkse gang klein, maar de andere dag kan deze juist heel groot zijn. Hoe meten we dit? Welke factoren beïnvloeden deze parameter? En hoe verschilt deze doorheen het jaar en de klimaten op onze aardbol?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Hoe wordt de dagelijkse gang bepaald?
Meteorologen bedoelen met dagelijkse gang het verloop van allerlei parameters, met name de temperatuur, gedurende een dag. Dit wordt sterk beïnvloed door de zon die in de ochtend opkomt en vanaf dan voor opwarming zorgt. ‘s Nachts, nadat de zon onder is, vindt er juist afkoeling plaats. Allerlei factoren hebben invloed op het verloop van de dagelijkse gang. Elke dag verloopt daardoor anders.
We kunnen de dagelijkse gang ook uitdrukken als waarde. Daarvoor gebruiken we het verschil tussen de maximum- en de minimumtemperatuur op een dag. Deze worden gemeten tussen 0 uur UTC (universele tijd) aan het begin van de dag en 0 UTC de volgende dag. Voor de Benelux komt dit neer op de periode van 1:00 ‘s nachts tot 1:00 ‘s nachts de volgende dag in de wintertijd (eind oktober tot eind maart). Tijdens zomertijd valt dit alles een uur later en meten we van 2:00 tot 2:00.
Meestal wordt de hoogste temperatuur van de dag behaald in de namiddag, enkele uren nadat de zon haar hoogtepunt heeft bereikt. Het minimum wordt gewoonlijk bereikt aan het einde van de nacht. De temperatuur volgt daardoor een soort golfbeweging. We duiden de dagelijkse gang daarom ook wel aan als ‘dagelijkse amplitude’.
- Geïnteresseerd in het weer in jouw woonplaats? Houd het zelf bij met dit weerstation!
Welke factoren beïnvloeden de dagelijkse gang?
Er zijn zeer veel factoren die de dagelijkse gang beïnvloeden, zowel op microniveau als op de synoptische schaal. Ook het klimaat en bijvoorbeeld het seizoen zijn van invloed. Een aantal belangrijke factoren zullen hieronder nader toegelicht worden.
Zonkracht
Als eerste en belangrijkste is de kracht van de zon bepalend voor de dagelijkse gang. Rond de evenaar is de zon het krachtigst en kunnen de verschillen tussen dag en nacht enorm zijn. Aan de andere kant is het zonlicht op de polen zwak en geeft het veel minder energie af aan het oppervlak. Ook het seizoen speelt een rol. Rond 21 juni staat de zon in de Benelux het hoogst aan de hemel en is de dag het langst. Er komt dan veel meer energie binnen dan in december. De zon kan het oppervlak tijdens de zomermaanden veel meer opwarmen dan tijdens de winter. Gewoonlijk is de dagelijkse gang in de zomer daardoor ook groter dan in de winter en dat zien we ook terug in het klimatogram van de Benelux.
In juli en augustus is het overdag gemiddeld zo’n 23°C in De Bilt, terwijl het ‘s nachts gemiddeld afkoelt naar 13°C. Een dagelijkse gang van 10 graden dus. Januari kent een veel kleinere variatie met een gemiddelde maximumtemperatuur van ongeveer 6°C. De gemiddelde minimumtemperatuur ligt rond 1°C. Dit levert een dagelijkse gang op van 5 graden, de helft van wat het in de zomermaanden is.
- Bescherm je huid tegen de felle zonkracht in de zomermaanden met deze zonnebrandolie!
Bewolking
De tweede factor die van invloed is op de dagelijkse gang is de hoeveelheid bewolking. Op bewolkte dagen is de dagelijkse gang kleiner dan op heldere dagen. Het mes snijdt aan twee kanten. Overdag zorgen wolken ervoor dat minder zonnestraling het aardoppervlak bereikt, waardoor de lucht minder opwarmt dan tijdens zonnige momenten. Het maximum valt dan lager uit. In de nachten fungeren de wolken juist als een soort deken. Ze kaatsen de warmte die door het aardoppervlak wordt uitgestraald terug, waardoor het warmer blijft dan tijdens een heldere nacht. De invloed van deze effecten verschilt ook weer per type bewolking.
Bodem
Ook de bodem speelt een rol in de dagelijkse gang op een locatie. De toestand van de bodem is van invloed op hoezeer de lucht erboven kan opwarmen. Na een natte periode met veel regen is de bovenste laag van de bodem verzadigd met water. Een deel van de ingestraalde zonne-energie wordt dan gebruikt voor de verdamping van dat water (latente warmte), waardoor er minder energie overblijft voor het verwarmen van de lucht (voelbare energie). De dagelijkse gang is dan minder groot.
Droogte helpt een grote dagelijkse gang juist in de hand. Als de bodem droog is wordt (bijna) alle energie uit zonnestraling gebruikt voor het opwarmen van de lucht erboven. Als het donker is, straalt de droge bodem meer energie uit en valt de minimumtemperatuur lager uit. Ditzelfde verhaal geldt ook voor de luchtvochtigheid, zij het in mindere mate.
Het type bodem is ook een van de verklaringen voor bijvoorbeeld de verschillen in dagelijkse gang binnen de Benelux. De zandgronden in de Kempen en in het zuiden en oosten van Nederland voeren (regen)water relatief snel af en daardoor is de bodem daar vaak droger dan de kleigronden in het westen. Klei houdt vocht lang vast en de bodem is over het algemeen vochtiger. Bijgevolg is de dagelijkse gang boven zandbodems groter dan boven kleibodems. In hooggelegen woestijnplateaus kan de dagelijkse gang zelfs gemakkelijk oplopen tot meer dan 30°C.
Daarnaast kunnen andere factoren zoals een besneeuwde bodem nog invloed hebben op de opwarming en afkoeling van de lucht. Sneeuw isoleert de bodem en zorgt ervoor dat tijdens heldere nachten de bodemwarmte buiten spel wordt gezet. Boven een dik pak sneeuw kan het dan ook zeer hard afkoelen.
- Gebruik deze handige sensor om te bepalen hoeveel water je tuin nodig heeft!
Wind
Ook de hoeveelheid wind is van invloed op de dagelijkse gang. Bij veel wind mengen de verschillende luchtlagen zich heel makkelijk en worden eventuele verschillen in temperatuur en luchtvochtigheid (deels) teniet gedaan. De dagelijkse gang wordt hierdoor afgevlakt.
Ook de windrichting is van belang. Komt de wind bij ons uit het noorden tot westen, dan hebben we te maken met zeelucht, waarin vaak ook bewolking wordt meegevoerd. Over het algemeen matigt een zeewind de temperatuurverschillen en hebben we dus te maken met een kleinere dagelijkse gang. Als we een aanvoer hebben van continentale lucht (vaak gepaard met een wind uit het oosten of zuiden) is de luchtvochtigheid lager en is er minder bewolking. De dagelijkse gang is dan groter. Overigens kan een plotselinge verandering van luchtsoort ook voor een snelle stijging of daling van de temperatuur en daarmee ook de dagelijkse gang zorgen. Dit gebeurt bijvoorbeeld achter een koufront, wanneer de temperatuur binnen enkele uren wel 10°C kan dalen.
Nabijheid van de zee
Ook de afstand tot zee speelt een belangrijke rol in het verloop van de temperatuur. De kuststrook kent vrijwel altijd een kleine dagelijkse gang. Het zeewater heeft een veel grotere warmtecapaciteit dan het land. Water doet er veel langer over om op te warmen en af te koelen en heeft daarom een matigende invloed op het dagelijks temperatuurverloop in de omringende gebieden. Over het algemeen wordt de dagelijkse gang steeds groter hoe verder je van de zee afgaat.
- Hoe kunnen we ons voorbereiden op de nadelige effecten van klimaatverandering? Lees er meer over in dit boek!
Dagelijkse gang in de Benelux
Laten we als voorbeeld de dagelijkse gang nemen van dinsdag 22 maart 2022. Het was een wolkenloze dag met volop zonneschijn en geen neerslag. Vanuit het oosten werd ook nog eens droge lucht aangevoerd. De bovenste laag van de bodem was tevens vrij droog, omdat het al een paar weken niet of nauwelijks had geregend en de natuur begon uit te lopen. Perfecte omstandigheden dus voor een grote dagelijkse gang dus. In De Bilt was de maximumtemperatuur 19,6°C en het minimum bedroeg 2,4°C. Een verschil van 17,2°C. Op sommige plekken in de Benelux was de dagelijkse gang zelfs meer dan 20°C.
Op sommige dagen met veel bewolking en druilerig weer verschilt de temperatuur doorheen de dag nauwelijks, vooral in de winter. Bijvoorbeeld op 4 december 2021. De zon kwam die dag niet achter de wolken vandaan en de luchtvochtigheid was hoog. Met een stevige zuidwestenwind werd zeelucht over de Benelux gevoerd. Zodoende was de dagelijkse gang zeer klein. Het verschil tussen maximum (5,7°C) en minimum (4,3°C) in De Bilt was slechts 1,4°C.
Sommige linkjes bevatten affiliate
