19 februari 2020 - 6 min. lezen 0 reacties

Eerder in februari raakte bekend dat in deze maand 2 absolute temperatuurrecords zijn gesneuveld op Antarctica. De hoogste temperatuur ooit op Antarctica werd gemeten op 9 februari en bedroeg maar liefst 20.7°C. Hoe uitzonderlijk is dit? Wil dit zeggen dat we ons zorgen moeten maken voor een versnelde zeespiegelstijging?

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van winterweer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Twee warmterecords op rij

De afgelopen weken zijn er kort na elkaar 2 warmterecords gesneuveld op Antarctica. Vorige week rapporteerde de Argentijnse klimatologische dienst dat een all-time temperatuurrecord werd verbroken op het Esperanza weerstation. Er werd een temperatuur waargenomen van 18.3°C. Dat is maar liefst 0.8°C hoger dan het vorige record, dat dateerde van maart 2015.

Enkele dagen later bleek opnieuw dat er een record verbroken werd. Dit keer was dat het geval op het Seymour eiland. Op 9 februari werd er maar liefst 20.7°C gemeten! Nooit eerder werden er op Antarctica zulke hoge temperaturen opgetekend. Dat de warmterecords net nu verbroken worden, terwijl het bij ons winter is, dat is logisch. Het is momenteel immers zomer op Antarctica.

Beide stations waar de records verbroken werden liggen op of langs het Antarctische schiereiland. Dit is het welbekende ‘staartje’ van Antarctica, dat het meest noordelijk is gelegen, onder Zuid-Amerika.

De locatie van Esperanza, waar een record werd opgetekend.
De locatie van Seymour eiland, waar een record werd opgetekend.

20 graden op Antarctica?

20 graden op Antarctica lijkt zeer extreem (dat is het ook, maar toch…). Antarctica staat bekend als het koudste en meest extreme continent op aarde, waar het permanent vriest. Toch zijn positieve temperaturen (tijdens de zomer) voor bepaalde delen van Antarctica niet zo uitzonderlijk. Dat is bijvoorbeeld het geval in de kustgebieden van het Antarctische continent.

Er bestaat een groot verschil tussen het klimaat op het Antarctische binnengebied en de kustgebieden. In het binnengebied is het klimaat het koudst en vriest het permanent (ruwweg tussen -40 en -80). In deze regio valt ook de minste neerslag. Er heerst zelfs een woestijnklimaat. Daarmee is het Antarctische binnengebied het droogste gebied op aarde.

In de kustregio’s valt er echter beduidend meer neerslag dan in het binnengebied. Dat komt omdat depressies van over de zuidelijke oceaan er genoeg vocht aanleveren voor neerslag. Door de steile topografie kan dat vocht echter niet ver het binnenland indringen en valt er dus veel minder neerslag in het binnenland.

De neerslagverdeling op Antarctica. Het binnengebied is zeer droog, aan de kust valt meer neerslag. (van Palerme et al., 2014 uit Souverijns, 2019))

In de kustgebieden is er tevens ook een groot seizoensgebonden temperatuurcontrast. In de winter vriest het er, maar in de zomer kunnen de temperaturen dicht bij het vriespunt uitkomen of zelfs positief worden. Als er dan ook zeer zachte luchtmassa’s vanuit de tropen over de zuidelijke oceaan tot op Antarctica worden aangevoerd, is het dus plausibel dat de maxima op bepaalde momenten ver boven het vriespunt uitkomen.

Klimaatverstoring?

Positieve temperaturen op Antarctica zijn dus geen uitzondering, zo blijkt. Toch zijn we niet verbaasd dat we de temperatuurrecords net nu breken en dan vooral precies ook op deze plaats.

De stations waar de records werden waargenomen liggen ver noordelijk, langsheen het Antarctisch schiereiland. Door hun ligging zijn positieve temperaturen er in de zomer dus sowieso al waarschijnlijker. De grote vraag is echter of de klimaatverstoring ook een rol speelt in dit verhaal. Het antwoord daarop is duidelijk: “JA”.

De laatste jaren worden er wereldwijd temperatuurrecords verbroken. We zien dat nu dus ook op Antarctica. Dat de records net langsheen het Antarctische schiereiland worden verbroken, verbaast ons – wetenschappers- ook niet. Deze regio is namelijk één van de snelst opwarmende regio’s op aarde (in tegenstelling tot de rest van Antarctica). Het schiereiland is een regio die zeer gevoelig is aan de klimaatverstoring. De laatste 50 jaar is het er namelijk al zo’n 2-3 graden opgewarmd. Hierdoor zijn dus extreme records zoals deze, meer waarschijnlijk geworden.

Temperatuurmetingen van de laatste 70 jaar op het Esperanza station. De gemiddelde temperatuur is er toegenomen!

Micro-klimaat

Andere factoren hebben mogelijk ook een rol gespeeld bij het tot stand komen van de hoge temperaturen. Simulaties met weermodellen over dit gebied op Antarctica tonen aan dat micro-klimatologische omstandigheden wellicht hebben bijgedragen tot de extremen. Een zeer zachte luchtmassa zou als gevolg van het föhn-effect verder opgewarmd zijn en op die manier de hoge temperaturen hebben veroorzaakt.

Gevolgen extreme temperaturen?

De gevolgen van de extreme temperaturen op Antarctica blijven wellicht beperkt. Lokaal en tijdelijk zorgen de recordtemperaturen voor een verhoogde hoeveelheid oppervlakte-smelt. Door de positieve temperaturen kan een deel van het ijs aan het oppervlak smelten. Dat fenomeen is normaal voor de zomer, maar door de hoge maxima zal de smelt op deze dagen wellicht beduidend hoger hebben gelegen.

Voor een snelle zeespiegelstijging moeten we ons echter geen zorgen maken. De effecten van de klimaatopwarming op Antarctica laten zich vooral voelen op de ijsplaten. Deze worden geleidelijk dunner a.g.v. de opwarmende oceaan. Hierdoor kan er meer ijs van binnenuit richting zee stromen en verliest Antarctica geleidelijk massa.

Doordat de ijsmassa op Antarctica zo groot is (zo’n 58 meter zeespiegel equivalent!), reageert het continent echter zeer traag op externe veranderingen zoals de klimaatverstoring. De stijgende zeespiegel a.g.v. de smeltende ijsplaten en het ijsverlies dat daardoor wordt veroorzaakt, is eerder een proces van honderden tot duizenden jaren. In 2100 verwachten we een maximale stijging van gemiddeld 0.85m, waarvan slechts een relatief klein deel (10-20%) afkomstig zal zijn van Antarctica.

Conclusie

Positieve temperaturen in de kustregio’s van Antarctica zijn niet uitzonderlijk. De 20.7 graden die werd waargenomen is wél uitzonderlijk en is deels toe te schrijven aan de klimaatopwarming. Het effect van de records op de zeespiegelstijging blijft beperkt. Enkel een verhoogde oppervlaktesmelt is een rechtstreeks gevolg.

Samuel

Door Samuel

Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven in de specialisatie weer- en klimaat. Ik ben professioneel omgevings- en klimaatexpert en ben actief geweest als klimaatwetenschapper aan de KU Leuven. Al van kinds been af ben ik bijzonder gepassioneerd door weer en klimaat. Binnen NoodweerBenelux ben ik vooral actief als weeranalist en schrijf ik artikels over weer en klimaat.


Verder lezen

Alles bekijken

Weersverwachting Ronde van Vlaanderen 2024

5 uren geleden - 6 min. lezen
13

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen