Nieuw Europees hagelrecord!
De afgelopen week werd de streek rond de Alpen geteisterd door zeer hevige onweersbuien. Talloze supercellen trokken over de regio, van Zwitserland, Oostenrijk tot Italië en Kroatië. Het zwaartepunt van het onweer vond plaats op maandagavond 24 juli in het noorden van Italië en in Slovenië. Enkele supercel onweders zorgden op veel plaatsen voor hagelstenen tot 10cm. In een klein dorpje dichtbij Venetië werd zelfs een nieuw Europees record gevestigd.
Onstabiliteitsparameters
Al weken is het luchtdrukpatroon boven Europa volledig geblokkeerd. In het noorden van Europa geldt er overwegend lagedruk, met vaak regen en wind, zoals in de Benelux. In het zuiden van Europa, vanaf de regio’s nabij de Middellandse Zee is het dan alweer weken zeer warm. Dit resulteerde in extreem weer, met talloze bosbranden en nu dus ook hevige onweders.
De straalstroom stond op maandag volledig op het noorden van Italië en Slovenië gericht, waardoor er enorm veel dynamiek in de atmosfeer kwam. Dit resulteerde dan ook in zeer hoge onweerparamaters. Zo was er 2000 – 4000 J/kg CAPE beschikbaar en liep de windschering op tot 25 m/s. Dit zijn parameters die frequent voorkomen in Tornado Alley, in de Verenigde Staten, waar wel vaker zware onweersbuien, met tornado’s ontstaan.
3 supercellen
Met dergelijke parameters ontstonden al snel enkele zeer krachtige onweerscellen in het noorden van Italië van het type supercel. Vooral de regio’s ten noorden van de lijn Bergamo – Venetië kregen met noodweer te maken.
Monsterhagel
De 3 supercellen trokken met de warme lucht richting het oosten, waar ze onderweg een ware ravage achterlieten. Zo werden talloze bomen ontworteld/vernield door de krachtige rukwinden en werden hagelbollen van 5-10cm op grote schaal gemeten. Ook nabij het Gardameer, een populaire vakantiebestemming, was het prijs. Talloze auto’s werden vernield, waardoor veel mensen voorlopig moeilijk thuis kunnen raken. Zeker gezien autoruiten momenteel uitverkocht zijn.
De meest krachtige supercel vonden we zo’n 80 km ten noordoosten van Venetië, in Azzano Decimo. Deze onweersbui liet een hagelsteen van maar liefst 19cm naar beneden donderen … De grootste hagelsteen ooit gemeten in Europa en tevens slechts 1,3 cm verwijderd van het wereldrecord. Schrijnend om mee te geven is dat het vorige Europees record dateerde van 5 dagen ervoor …
Op 19 juli viel een hagelsteen van 16 cm in Carmignano di Brenta, ook in Italië. Dit toont nog maar eens dat het noordelijke deel van Italië de afgelopen dagen/weken vol in de vuurlinie lag van extreem onweer.
Hoe kon deze hagelsteen ontstaan?
Eerst en vooral is het belangrijk om hagel te definiëren. Hagel is niets meer dan bevroren waterdruppeltjes met een diameter groter dan 5 milimeter. Wanneer de ijskorrels kleiner zijn dan 5 mm, dan spreken we over (natte) sneeuw.
Bovenstaande afbeelding toont ons de theoretische opbouw van een supercel.
Kenmerkend zijn de verschillende luchtstromingen. Koudere, droge lucht wordt via de achterzijde van de bui aangevoerd, terwijl warme en vochtige lucht wordt aangezogen. Dankzij de windschering (draaiing van de wind met de hoogte), ontstaat er een soort rotatie in de bui (mesocycloon) en wordt de warme en vochtige lucht de hoogte in gestuwd.
Vaak ontstaat hierbij een overshooting top, de top van de wolk steekt dan boven het aambeeld uit en kan tot in de Stratosfeer reiken. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het ijskoud is boven in deze soort onweerswolk. Deze kan namelijk een hoogte van 15-21 km bereiken.
Regendruppels worden dankzij de sterke opwaartse stijgstroom kilometers hoog de wolk ingestuwd. Hier bevriest de regen zeer snel, gezien het soms tot zo’n -80°C kan zijn bovenaan de onweerswolk. Nadien valt de bevroren druppel als korrel naar beneden door de zwaartekracht. Eens beneden komt hij opnieuw in contact met de sterke opwaartse stroom en wordt hij opnieuw omhoog gekatapulteerd.
Onderweg worden er nieuwe waterdruppels aan de bevroren ijskorrel gevoegd en bovenaan de wolk wordt de hagelsteen een stukje groter. Dit proces gaat door tot wanneer de hagelsteen te groot wordt om nog omhoog gestuwd te worden. Nadien valt de hagelsteen dus naar beneden.
Hoe meer energie de supercel heeft, hoe groter en sterker de opwaartse luchtverplaatsing en dus hoe groter de hagelstenen kunnen worden.
In alinea 1 bespraken we de aanwezigheid van enorm veel energie, wat dus voor enorm krachtige opwaartse luchtstromen heeft gezorgd en wat uiteindelijk tot monsterhagel geleid heeft.
Valsnelheid van hagel en geassocieerde schade
De grootte van de hagelsteen bepaalt natuurlijk mee de snelheid waarmee het gevaarte uit de lucht komt gevallen.
| Grootte | Valsnelheid | Impact |
| Vanaf 1 cm | ca 50 km/u | Kleine schade |
| Vanaf 2 cm | ca 70 km/u | Eerste schade aan voertuigen |
| Vanaf 3 cm | ca 90 km/u | Zichtbare deuken, grote gewasschade |
| Vanaf 5 cm | ca 110 km/u | Onherstelbare schade aan voertuigen |
| Vanaf 6 cm | ca 120 km/u | Ernstige verwonding van mens en dier |
| Vanaf 8 cm | 140 km/u | Levensgevaar voor mensen |
Het hoeft dan ook niet te verbazen dat ijsbrokken van 19cm diameter dodelijk zijn voor mens, dier en materiaal. Sommige hagelstenen zijn dan ook dwars door dakpannen, dak en eerste verdieping gevlogen … Een onvoorstelbare en ongelofelijk gevaarlijke natuurkracht.
Met de opwarming van het klimaat groeit de kans op stevigere onweersbuien van het type supercel. Dit is ook bij ons het geval en doet meteen terugdenken aan de Pinksterstormen en Pukkelpop. Hopelijk blijft de Benelux hier de komende jaren van gespaard …
