5 januari 2016 - 4 min. lezen 11 reacties

Afgelopen nacht heeft ijzel voor grote problemen gezorgd in het noorden van Nederland. Eerder op de dag had het KNMI een weeralarm (code rood) uitgezet voor de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, een waarschuwing die alleen van kracht is indien het weer het openbare leven ontregelt. Binnenwegen zijn bedekt met een dikke laag ijs. Zo dik zelfs, dat er op veel plaatsen op straat geschaatst kan worden. Er zijn tientallen ongelukken gebeurd en het busvervoer in bovengenoemde gebieden ligt grotendeels stil. Veel scholen hebben vandaag de deuren gesloten. Mogelijk dat dit ook op woensdag het geval is.

Inmiddels heeft het KNMI het waarschuwingsniveau voor de drie noordelijke provincies afgeschaald naar code oranje (gevaarlijk weer), maar vanavond en vannacht wordt er wederom neerslag verwacht. Aangezien de ondergrond nog steeds bevroren is, kan het opnieuw spiegelglad worden. Wat kunnen we de komende avond, nacht en ook morgen overdag nog allemaal verwachten?

ijzel 2
Foto uit Grootegast (Groningen). De straat is veranderd in één grote ijsvlakte. (Leo Roetman)
ijzel 3
In het noorden van Nederland kan zelfs op straat geschaatst worden, zoals hier in Roodeschool in het uiterste noorden van Groningen. (Jannes Wiersema)

Hoe ontstaat ijzel?

IJzel is niets anders dan onderkoelde regen: dat is regen waarvan de waterdruppels een temperatuur onder de 0°C hebben. Deze onderkoelde waterdruppels bevriezen direct van zodra ze op (koude) oppervlakten/voorwerpen terechtkomen. Er vormt zich dan een laagje ijs. Als dit laagje ijs zich op de weg bevindt, kan dit aanleiding geven tot verraderlijke gladheid met grote overlast voor het verkeer en vervoer.

Voor de vorming van ijzel is er een specifieke temperatuuropbouw van de atmosfeer nodig. Zo is er sprake van een warme luchtlaag op hoogte (meestal 1000 m hoogte) en een koude luchtlaag met een temperatuur beneden het vriespunt dichtbij het aardoppervlak. Vaak heeft de warme luchtlaag op 1 km hoogte te maken met het binnenstromen van zachtere oceaanlucht tijdens een dooiaanval. Koude lucht is relatief zwaar en blijft dus langer aan de grond ‘plakken’, maar warme lucht is relatief licht en komt dus als eerste op enige hoogte binnen.

Het gevolg is dat de neerslag, die als sneeuw uit de wolk valt, eerst smelt in de warme laag rond 1 kilometer boven het aardoppervlak (en regen wordt), maar daarna weer onderkoeld raakt van zodra ze in de koude ‘plaklaag’ bij de grond terecht komt. Dit is de onderkoelde regen die wij volgens het vakjargon ‘ijzel’ noemen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is het bij ijzel niet noodzakelijk dat de objecten/oppervlakten een temperatuur onder 0°C hebben.

ontstaan van ijzel
Het ontstaan van ijzel. (Weerplaza / NoodweerBenelux)

Weersverwachting

Op dit moment is het nagenoeg droog in de Benelux. Zeer lokaal valt nog wat motregen of motsneeuw. Vanavond trekt er echter een gebied met meer aaneengesloten neerslag het zuidwesten binnen. In België, Luxemburg en de zuidelijke helft van Nederland valt de neerslag in de vorm van regen, maar ten noorden van de lijn Alkmaar-Amsterdam-Amersfoort-Arnhem is kans op ijzel.

Het gebied waar ijzel mogelijk is, valt samen met het gebied waar de temperatuur onder het vriespunt ligt. De vorstgrens breidt zich namelijk verder zuidwaarts uit. De neerslagintensiteit is niet bijzonder hoog, maar alles wat er valt veroorzaakt natuurlijk extreme gladheid. Mogelijk wordt het waarschuwingsniveau voor de drie noordelijke provincies weer opgeschaald naar ‘code rood’.

Morgen overdag is er in Nederland sprake van een tweedeling wat temperatuur betreft. In het noordelijke helft komt de temperatuur niet of nauwelijks boven het vriespunt uit, in de zuidelijke helft wordt het 7 tot 9°C. België en Luxemburg blijven de hele dag in de zachte lucht. In de ochtend valt er nog wat lichte neerslag en kan het nog verraderlijk glad zijn, met name daar waar het vriest. In de middag verdwijnt de neerslag en zullen de grootste gladheidsperikelen tot het verleden behoren.

neerslag woensdagochtend
De neerslag die morgenvroeg berekend wordt. In het grootste deel van de Benelux is dit regen, maar in Noord-Nederland kan het tot ijzel komen. Opletten dus, als u morgen de weg op gaat. (webservice.weeronline.nl)
temperatuur woensdagochtend
De temperaturen die daarbij horen, liggen in de noordelijke helft van Nederland onder het vriespunt. De kans op bevriezing van natte weggedeelten in aanwezig. (webservice.weeronline.nl)

In de nacht naar donderdag passeert er opnieuw een regengebied. In het noordoosten kan de neerslag wederom in ijzel overgaan. Elders rukt de zachte lucht op en gaat het niet meer vriezen. Donderdag overdag wordt de winterkou ook in Noord-Nederland verdreven.

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken

Weersverwachting Ronde van Vlaanderen 2024

10 uren geleden - 6 min. lezen
13

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen