Overzicht nachthemel: januari 2021
Het is vandaag 31 december, de laatste dag van een bijzonder jaar. Op astronomisch gebied was december 2020 ook heel bijzonder. Op 21 december vond de conjunctie van Jupiter en Saturnus plaats. Helaas lag de Benelux die dag onder een dik pak bewolking. In de dagen voorafgaand aan de 21e werd het zeldzame fenomeen wel veelvuldig vastgelegd met schitterende foto’s. Wat heeft de nachthemel in januari 2021 voor ons in petto?
- Samen met al onze fans, volgers en weerliefhebbers zijn we op weg naar bijna 10.000 euro in de crowdfunding! 🏆
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Maanfasen
Op woensdag 30 december om 04.30u hadden we te maken met een volle maan. Het licht van de maan neemt daarna stelselmatig af tot en met 13 januari. Op 6 januari bereikt de maan het stadium laatste kwartier. Hierbij is op het noordelijk halfrond de linkerhelft van de maan verlicht. Op het zuidelijk halfrond is dit voor een waarnemer de rechterhelft. Een kleine week daarna zien we de schaduwzijde van de maan en is het nieuwe maan.
Vanaf 13 januari om 06.00u neemt het licht van de maan weer toe. Op 17 januari bereikt de maan het eerste kwartier en is de rechterhelft van de maan verlicht. Op 28 januari, om 20.16u, staat de maan weer in volle glorie aan de nachthemel.
De Aarde staat het dichtst bij de zon
Op 2 januari bereikt de Aarde het jaarlijkse dichtstbijzijnde punt ten opzichte van de zon. Dit noemt men ook wel het perihelium. Dit gebeurt elk jaar tussen 2 en 5 januari, ongeveer 2 weken na de start van de astronomische winter. We kennen ook het aphelium. Op dat moment staat de Aarde het verst weg van de zon. Dit vindt plaats in onze zomer, tussen 3 en 6 juli, 2 weken na het begin van de astronomische zomer.
Tijdens het perihelium krijgt de Aarde gemiddeld 7% meer zonlicht dan tijdens het aphelium. Desondanks is de zomer op het noordelijk halfrond ongeveer 2°C warmer dan die op het zuidelijk halfrond. Dit komt door de verhouding land/water. Het zuidelijk halfrond bestaat voor een veel groter deel uit water. Land warmt makkelijker op dan water.
Nachthemel
Zondag 3 januari, ’s nachts rond 01u30 staan de Maan en de ster Regulus dichtbij elkaar aan de hemel. Regulus is de helderste ster uit het sterrenbeeld Leeuw. De naam Regulus betekent prins in de Latijnse taal. De ster staat op plek 22 in het klassement van helderste sterren aan de hemel. Als u naar de maan kijkt rond 01u30, staat Regulus daar rechtsonder. Als u niet toevallig midden in de nacht naar de hemel kijkt, kunt u ook eerder of later een blik werpen. Bijvoorbeeld rond 23u30 op 2 januari. Dan staan ze gezamenlijk in het oosten. Of rond 07u30 op 3 januari. Kijk dan naar het westen.
Op zaterdag 9 januari staat onze maan in het perigeum van haar baan om de Aarde. Dit is het punt dat het dichtst bij onze planeet ligt. Door de afstand van ‘maar’ 367 duizend kilometer lijkt de maan groter dan normaal. Doordat het op 13 januari nieuwe maan is, is de maan slechts voor 17% verlicht.
Donderdag 21 januari staat de maan in het apogeum van haar baan rond de Aarde. De afstand van de Aarde tot de maan bedraagt dan 404 duizend kilometer, waardoor deze nu het verst van onze planeet verwijderd is. De maan lijkt nu kleiner dan normaal.
Zondag 24 januari bereikt de planeet Mercurius de grootste oostelijke elongatie. Dit klinkt misschien als een moeilijk begrip. Elongatie is de hoek tussen een planeet en de zon, gezien vanaf de Aarde. Een oostelijke elongatie vindt plaats wanneer een hemellichaam zich ten oosten van de zon bevindt. Het hemellichaam gaat dan onder als de zon onder gaat. Kijk dus op zondag net na zonsondergang naar de westelijke hemel, net boven de horizon.
Ook op zondag 24 januari is de planeet Saturnus in bovenconjunctie. Dit betekent dat de planeet achter de zon langs beweegt en als bijgevolg onzichtbaar wordt voor ons op Aarde.
Op vrijdag 29 januari is het de beurt aan Jupiter om in bovenconjunctie te gaan.
Ook staat de planeet Mercurius in het perihelium op vrijdag 29 januari. De afstand bedraagt op dat moment ongeveer 46 miljoen km tot de zon. Normaal is het zonlicht 9 keer zo intens als op Aarde, tijdens het perihelium is dit 10 keer zo intens als op Aarde.
Zondag 31 januari zou de moeite kunnen zijn om eens te proberen om open sterrenhoop Messier 67 te spotten. Na zonsondergang zijn ze boven de oostelijke horizon te zien in het sterrenbeeld Kreeft. Messier 67 heeft een geschatte ouderdom van 4 miljard jaar en is daarmee een van de oudste bekendste open sterrenhopen. Een verrekijker of een telescoop is genoeg om ze waar te nemen. In het sterrenbeeld is echter nog een open sterrenhoop: Messier 44.
Meteoren
Ook tijdens de maand januari zijn er enkele meteorenzwermen actief die voor vallende sterren kunnen zorgen.
In het begin van de maand bereiken de Boötiden hun hoogtepunt. De vallende sterren danken hun naam aan het sterrenbeeld waarin ze te zien zijn. Dit is de Ossenhoeder, ofwel Bootes in het Latijn. In het Engels spreekt men over de Quadrantids. Tijdens de piek kunnen bij ideale omstandigheden 130 vallende sterren per uur zichtbaar zijn. De Boötiden hebben echter een paar eigenschappen die het moeilijk maken om ze te spotten. Zo zijn ze maar in een heel kort tijdvak te zien. Daarnaast zijn ze niet erg fel. Ze hebben een blauwachtige kleur.
De piek wordt bereikt op 3 januari 2021, rond 17u. Het is op dat moment nog te licht om vallende sterren waar te kunnen nemen. Dit kan echt pas nadat de avondschemering voorbij is. Kijk dus vanaf ongeveer 18u30 richting het noordwesten, niet ver boven de horizon. Als de weersomstandigheden meezitten, kunnen we naar schatting ongeveer 10 vallende sterren per uur zien.
Op de helft van de maand hebben we een kans om meteoren van γ Ursae Minorids te zien. Voor de mensen die de Latijnse taal beheersen is het meteen duidelijk dat zij naar het sterrenbeeld Kleine Beer moeten kijken. Ursa Minor betekent namelijk Kleine Beer. Bij veel mensen is dit sterrenbeeld bekend als het steelpannetje. Je moet wel geluk hebben om deze vallende sterren te zien. Gedurende de nachtelijke uren scheren er 2 per uur langs de noordwestelijke hemel.
