Wat is de Indian Ocean Dipole (IOD) en wat voor invloed heeft dit op de Europese winter?
Grote delen van Europa beleefden een zeer zachte winter in 2019/2020. Uit een nieuw onderzoek is gebleken dat een sterk positieve Indian Ocean Dipole (IOD) een grote bijdrage heeft geleverd aan het zeer zachte en natte weer in de winterperiode. Maar wat is de IOD eigenlijk en is er ook een verband met andere winters?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Bekijk de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Deel jouw eigen passie? Ben je geïnteresseerd om als vrijwilliger weergerelateerde artikels te schrijven? Contacteer ons dan via [email protected]
Wat is de Indian Ocean Dipole?
De IOD-Index wordt bepaald aan de hand van temperatuurafwijkingen van het zeewater. Het gaat hierbij om de Indische Oceaan. Bij een positieve fase is het zeewater in het westen van de Indische Oceaan (nabij de Afrikaanse Oostkust) warmer dan normaal, terwijl het zeewater aan de andere kant van de Indische Oceaan (bij Indonesië) juist kouder dan normaal is. Als er sprake is van een negatieve fase van de IOD, dan is deze verhouding precies omgekeerd.
Eigenlijk is de Indian Ocean Dipole te vergelijken met het voorkomen van El Nino en La Nina in de Pacifische Oceaan, maar dan in een ander gebied. Net zoals El Nino hebben positieve en negatieve fases van de IOD op sommige gebieden een groot effect. Bij een positieve fase is er bijvoorbeeld een grotere kans op droogte in Australië en Indonesië, terwijl er bij een negatieve fase daar juist vaak veel neerslag valt.
Invloed van de IOD op de afgelopen winter
In de aanloop naar de winter van 2019-2020 was de IOD uitzonderlijk sterk positief. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat deze uitzonderlijk sterke positieve fase twee gevolgen heeft gehad op het algemene stromingspatroon op het Noordelijk Halfrond.
Ten eerste heeft de sterk positieve IOD gezorgd voor een sterk patroon in de straalstroom. Hoewel de invloed ervan ver buiten onze omgeving begon (nabij de Indische Oceaan), heeft deze veel effect gehad op het zeer zachte weer in de Benelux. Via de Verenigde Staten komt dezelfde straalstroom namelijk ook naar Europa.
Naast de invloed op de golven van de straalstroom heeft de sterk positieve IOD ook een grote invloed gehad op de zeer compacte Poolwervel. Deze twee zaken samen hebben ervoor gezorgd dat lagedrukgebieden steeds actief waren op de Atlantische Oceaan en hun weg konden vinden naar West- en Noord-Europa, terwijl hogedrukgebieden juist zuidelijk bleven. Een typische situatie waarin sprake is van een positieve NAO-Index.
North Atlantic Oscillation (NAO)
De NAO-Index kan vaak een goede indicatie geven in verband met de kans op winterweer. Bij een (sterk) positieve fase is de kans op winterweer klein, omdat er dan vaak sprake is van de aanvoer van zachte lucht vanaf de Atlantische Oceaan. Bij een negatieve NAO-Index neemt de kans op noorden en/of oostenwinden juist toe. Aangezien de NAO-Index vrijwel de gehele winter van 2019-2020 positief was, heeft winterweer vrijwel geen kans gehad.
In het onderzoek is het verband tussen de IOD en de NAO-Index tijdens de afgelopen winter naar voren gekomen. Maar misschien nog belangrijker, is dat de onderzoekers verwachten dat de IOD ook in de toekomst een belangrijke rol zal spelen. Dat zou dan gaan over de verdeling van hogedrukgebieden en lagedrukgebieden op de Atlantische Oceaan (daarop is de NAO gebaseerd).
Verband tussen Indian Ocean Dipole en NAO-Index
Er is op basis van de afgelopen 70 jaar een interessant verband te zien tussen de IOD en de NAO-Index. In de onderstaande afbeelding geven de balken de gemiddelde NAO-Index per winter (vanaf 1951) aan. Daarbij geven de zwarte balken een positieve en de witte balken een negatieve NAO-Index aan. De jaren zijn gesorteerd van meest negatieve (links) naar meest positieve IOD-Index (rechts).
Wat opvalt in de grafiek is dat veel jaren met een negatieve NAO-Index relatief ver naar links zitten. Aan de andere kant zitten jaren met een zeer positieve NAO-Index juist verder naar rechts. Daaruit valt te concluderen dat er bij een negatieve IOD-Index ook een grotere kans is op een negatieve NAO-Index. Andersom geldt dit natuurlijk ook: een positieve IOD-Index werkt een positieve NAO-Index in de hand, zoals dit ook de afgelopen winter het geval was.
Als we kijken naar de 15 jaren met de meest negatieve IOD-Index, dan kom je bijvoorbeeld uit op jaren als 1956, 1985 en 1997. De gemiddelde NAO-Index van deze 15 winters bedraagt -0,5 (negatief dus). Kijken we naar de 15 jaren met de meest positieve IOD-Index, dan kom je uit op onder andere 2016, 2019 en 2020. De gemiddelde NAO-Index van deze 15 winters is ook duidelijk hoger: gemiddeld 0,2 (positief).
Een lichtpuntje voor winterliefhebbers?
Zoals vermeld denken de onderzoekers dat de IOD-Index ook in de toekomst een grote rol zal spelen. Als we kijken naar de aanloop van deze winter, dan zien we dat veel modellen een negatieve IOD-Index verwachten. Mocht dat uitkomen, dan is er dus een grotere kans op een negatieve NAO-Index.
Een negatieve NAO-Index vergroot de kansen op winterweer in de Benelux. Het is absoluut geen garantie dat de komende winter weer eens sneeuwrijk zal worden. Echter, mogelijk is dit wel een lichtpuntje voor de winterliefhebbers. Krijgen we na 7 (zeer) zachte winters weer eens te maken met veel sneeuw en ijs?
