Wat is de Fujita-schaal?

Elk jaar keren ze in de Verenigde Staten terug: de tornado’s. Meestal ligt het hoogtepunt in de lente en begin van de zomer. Na een heftig tornadoseizoen in 2020 was er ook in 2021 al een ‘tornado outbreak’ op 24 maart. Ze brengen over het algemeen veel schade aan, maar niet elke tornado is even sterk. Daarom is er een classificatiesysteem in gebruik genomen. Wat is nu eigenlijk de Fujita-schaal?

• Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
• Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
• Bekijk het weerbericht voor de komende dagen

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Ontstaan van de Fujita-schaal

De Fujita-schaal werd in 1971 bedacht door de Japanner Ted Fujita, die destijds onderzoek deed naar tornado’s voor de universiteit van Chicago. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de schaal op dezelfde manier werd opgebouwd als de schaal van Beaufort. Daarbij waren er 13 niveaus die waren gebaseerd op de hoeveelheid schade die een tornado aanrichtte in combinatie met de windsnelheden. Op deze schaal betekende niveau 0 ‘geen of nauwelijks schade’. Niveau 12 was het meest verwoestende.

In de praktijk bleek al gauw dat tornado’s van niveau 6 en hoger praktisch nooit voorkomen. Dat komt doordat er ten eerste zelden of nooit windsnelheden van niveau 6 werden bereikt. Ook trad bij niveau 5 zo ongeveer de maximale schade op: (vrijwel) totale verwoesting. Daarom werd de Fujita-schaal teruggebracht tot de laagste zes niveaus, van F0 tot en met F5 dus. De opbouw was als volgt:

• F0: amper of geen schade. Deze categorie komt overeen met windsnelheden van 64 t/m 116 km/u, grofweg gelijk aan windkracht 8 tot 11 Bft.
• F1: winden van orkaankracht, tussen 117 en 180 km/u. Het is daarom te verwachten dat het zeker wat schade oplevert, met name aan (rijdende) voertuigen en losstaande (bij)gebouwen, zoals een schuurtje.
• F2: significante schade aan huizen en gebouwen. De bijbehorende windsnelheden liggen tussen 181 en 253 km/u.
• F3: ernstige schade, behorend bij windsnelheden van 254 tot 332 km/u.
• F4: verwoestend. Door de windsnelheden van 333 tot 418 km/u worden veel huizen met de grond gelijk gemaakt.
• F5: extreem gevaarlijk. Huizen en voertuigen kunnen tientallen meters worden meegesleurd. Officieel horen windstoten van 419 tot 512 km/u in deze categorie. De bovengrens van 512 km/u is nog nooit gehaald. De zwaarste windstoot die ooit geregistreerd werd, wordt door de World Meteorological Organization (WMO) namelijk geschat op 486 km/u (dit is echter geen officieel record).

Aanpassing tot Enhanced Fujita-schaal

Op 1 februari 2007 besloot men in de Verenigde Staten om de Enhanced Fujita Scale (vrij vertaald: de betere Fujita-schaal) in gebruik te nemen. Het idee voor het ontwikkelen van deze schaal ontstond omdat de bestaande Fujita-schaal niet optimaal was in de koppeling tussen de geschatte windsnelheden en de schade.

Daarom kwam een team van meteorologen en civiele ingenieurs bij elkaar om de nieuwe schaal te ontwikkelen. Hierbij houdt men rekening met de verschillende hoeveelheden schade bij verschillende typen gebouwen. Daarnaast zijn ook de bijbehorende schattingen van de windsnelheden verbeterd en is nu de maximale begrenzing bij de hoogste categorie geschrapt.

De nieuwe Enhanced Fujita-schaal bestaat zeven niveaus.

• EFU: er is wel een tornado waargenomen, maar geen waarneembare schade. De ‘U’ in EFU staat voor ‘unknown’ Aan dit niveau is dan ook geen windsnelheid gekoppeld.
• EF0: bij dit niveau treedt slechts lichte schade op. De windsnelheden bereiken 105-137 km/u.
• EF1: bij dit niveau is er zichtbare schade aan huizen en kunnen ramen gebroken raken. De windsnelheden pieken op 138-177 km/u.
• EF2: aanzienlijke schade. Dit wordt veroorzaakt door winden van 178-217 km/u.
• EF3: de schade aan huizen is groot. Ook andere gebouwen kennen schade. Hierbij komen windsnelheden voor van 218-266 km/u.
• EF4: verwoestend. Huizen worden met de grond gelijk gemaakt en grote objecten (zoals auto’s) worden rondgeslingerd. Bijbehorende windsnelheden bedragen 267-322 km/u.
• EF5: onvoorstelbare schade. Zelfs stevige gebouwen raken zwaar beschadigd, omdat de windsnelheden minstens 323 km/u bedragen.

Hoe vaak komt een EF5 tornado voor?

In de VS komen er elk jaar wel tornado’s voor, met name in Tornado Alley. Sommige jaren zijn er meer tornado’s dan andere jaren, en uiteraard is niet elke tornado even sterk. Ook in de Benelux ontstaat er soms een tornado, zoals op 5 oktober 2020 in de buurt van Antwerpen. Die zijn meestal EF0.

Tornado’s zonder waarneembare schade (EFU) beslaan ongeveer 2,4% van het totale aantal tornado’s. Over het algemeen kunnen we stellen dat EF0 tornado’s het vaakst voorkomen. Meer dan de helft van de tornado’s wereldwijd is van de categorie EF0. Ook EF1 tornado’s komen vaak voor, namelijk in ongeveer 33% van de gevallen. 8,5 procent van de tornado’s bereikt windsnelheden behorend bij EF2 en 2,2% bij een EF3 tornado. EF4 en EF5 tornado’s zijn zeer uitzonderlijk. Slechts 0,47 en 0,06% respectievelijk bereiken deze categorie. Deze tornado’s zijn wel het dodelijkst.