10 april 2015 - 4 min. lezen 0 reacties

Iedereen herinnert zich nog wel April 2010 toen de Eyjafjallajökull in IJsland uitbarstte en het vliegverkeer boven de Atlantische Oceaan en Europa volledig lamlegde. Maar deze uitbarsting valt in het niets bij wat er zich vandaag exact 200 jaar geleden afspeelde. Voor mensen die op zoek zijn naar de laatste aardbevingen die vulkanen kunnen triggerden tot uitbarsten, kunnen terecht op de pagina realtime aardbevingen.

Tikkende tijdbom Tambora

De datum waarop het allemaal gebeurde, was 10 april 1815. Op het eiland Sulawesi in de Indonesische archipel (Celebes) barstte de vulkaan Tambora uit haar voegen met enorme gevolgen. Zo kwamen er bij de explosie enorme steekvlammen tevoorschijn die zich later tot 1 grote vuurkolom hadden vermengd. Volgens getuigen op andere eilanden in de buurt leek het eiland wel in brand te staan.  De uitbarsting was te horen tot op Sumatra, zo’n 2 000 km verder.

Het begon allemaal 5 dagen eerder toen een eerste keer explosies te horen waren, die gepaard gingen met aardschokken voelbaar in de wijde omgeving. Na 3 dagen viel de activiteit terug stil tot op 10 april. Normaal kondigt een uitbarsting zich weken of maanden op voorhand aan, waardoor de uitbarsting toen onverwacht kwam.

uitbarsting tambora

Bij de uitbarsting kwam een gaswolk vrij die wel tot 43 km hoogte reikte. De hoeveelheid as, rotsen en ander materiaal dat vrijgekomen is, werd berekend op 160 km³, wat neerkomt op zo’n 140 biljoen ton. Hiermee is dit de grootste gekende uitbarsting uit de geschiedenis.

Gevolgen van deze grote uitbarsting

De gevolgen van de uitbarsting zijn dan ook niet min. De berg die de vulkaan vormde werd in 1 klap herleid van +/- 4200 m hoogte naar ongeveer 2800 m hoogte en vormde een krater van 5 km groot. Door de kracht van de explosie ontstond een wervelwind die alles in de omgeving, van bomen tot huizen, verwoestte. 3 dagen lang was de wijde omgeving volledig verduisterd door de aswolk die in de lucht hing.

Een tsunami van 4 m hoog spoelde over eilanden in de buurt en vernietigde ook daar alles op zijn pad. Het direct dodenaantal wordt geschat op zo’n 10 000. De aswolk die neerdaalde en een laag vormde tot 1,5 m, zorgde voor mislukte oogsten en vervuild drinkwater. De daarop volgende hongersnood zorgde nog eens voor naar schatting 37 000 tot 71 000 doden.

Wereldwijde invloed op het weer

Ook wereldwijd waren er grote gevolgen. De aswolk verspreidde zich verder over een oppervlak van 1 000 000 km², met uitwerking op het volledige noordelijk halfrond. Onder andere de vrijgekomen zwaveldioxide zorgde voor een tijdelijke verandering van het weerbeeld wereldwijd. De gemiddelde temperatuur daalde met zo’n 0,53 °C.

De vrijgekomen aswolk zorgde op veel plaatsen dat er geen regenseizoen plaatsvond. Later regende het dan juist overvloedig met overstromingen in India en China tot gevolg. Deze zorgden ervoor dat dorpen vernield werden en ziektes zoals cholera uitbraken met een wereldwijde epidemie tot gevolg.

De aswolk verspreidde zich verder richting het oosten en zorgde in 1816 voor wat bekend staat als “het jaar zonder zomer”. Een koude winter werd gevolgd door een koud voorjaar en een zomer waar de zon amper te zien was. In de staat New England in de VS sneeuwde het elke maand van het jaar. Van 6 tot 10 juni 1816 lag er 30 cm sneeuw in Quebec City.

De gevolgen lieten dan ook niet op zich wachten. Oogsten mislukten in de VS en Europa en zorgden voor een grote hongersnood, met klimaatvluchtelingen tot gevolg. In Europa ontstonden rellen door de hoge voedselprijzen. Het was de ergste hongersnood van de 19de eeuw. In de loop van 1817 veranderde het weerbeeld terug naar normale omstandigheden.

Een nieuwe uitbarsting in deze tijd?

De wereldwijde gevolgen van de uitbarsting in 1815 waren, met een wereldwijde bevolking van iets meer dan 1 miljard mensen, al niet te overzien.  Het is moeilijk voor te stellen wat een gelijkaardige uitbarsting nu zou teweegbrengen met een samenleving van meer dan 7 miljard mensen, waar de wereld ons dorp geworden is, en waar de wereld rondreizen voor werk of plezier een doodnormale zaak geworden is.

Het enige verschil is dat de mensen toen niet wisten wat hen overkwam (het duurde tot ver in de 20ste eeuw tot het verband tussen de uitbarsting en de wereldwijde gevolgen duidelijk werd), en we nu als het ware live zullen kunnen kijken naar wat er zich wereldwijd afspeelt.  Maar de problemen zouden er niet minder door zijn.

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken

Weersverwachting Ronde van Vlaanderen 2024

5 uren geleden - 6 min. lezen
13

Natte lente na een El Niño-winter

4 dagen geleden - 7 min. lezen