Verenigde Staten in de ban van tornado’s
Je hebt er vast en zeker al van gehoord: tornado’s. Een Amerikaans natuurfenomeen waar wij hier in Europa minder vertrouwd mee zijn. Tornado’s zijn draaiende slurven die alles wat ze op hun pad tegenkomen wegmaaien. Vooral ontwortelde bomen maar soms ook volledige huizen moeten eraan geloven. De meeste exemplaren komen voor in april, mei en begin juni. Dit jaar was er al sprake van een tornado outbreak begin januari.
Tornadoseizoen in volle gang
Het tornadoseizoen is op dit moment in volle gang. Dit jaar waren de eerste tornado’s al in maart actief. Daarbij zijn enkele mensen om het leven gekomen. De ene persoon was met zijn wagen op de snelweg aan het rijden toen plots een andere wagen tegen zijn voorruit werd gekatapulteerd. Op een autokerkhof naast de snelweg stonden ongeveer 20 wagens geparkeerd.
Toen de tornado’s met hoge snelheid voorbij raasden, vlogen de wagens de lucht in en kwamen ze terecht op de snelweg. Een andere man werd getroffen door een omvervallende boom. Volgens de nationale weerdienst werden er tornado’s gerapporteerd in de staten Tennessee, Illinois, Iowa en Missouri.
Fujita-schaal
De Fujita-schaal wordt gebruikt om de kracht van tornado’s weer te geven. De minst gevaarlijke tornado’s worden aangeduid met F0. De hevigste exemplaren worden gelabeld als “F5”. De uitvinder was een Japanse natuurkundige. Hij baseerde zich vooral op de schade die optrad in de kern van de tornado, maar ook op de maximale windsnelheden die werden gemeten.
Omdat deze schaal verouderd was, bedachten ze een nieuwe schaal. Bij de “Enhanced Fujita scale” houdt men nu ook rekening met de stevigheid en constructie van een gebouw. De verschillen zijn toch niet klein tussen de twee versies. Een voorbeeld: bij de oude Fujita-schaal wordt de F4-kracht omgerekend naar windsnelheden van 333 tot 418 km/u. Bij de nieuwe schaal is dat “slechts” 267 tot 322 km/u.
Tornado Alley
Het gebied waar de meeste tornado’s voorkomen in Amerika noemen we Tornado Alley. Dit gebied strekt zich uit van West-Texas tot het oosten van Iowa en Nebraska. Het gebied is ideaal voor het ontstaan van tornado’s want het is er overwegend vlak. Ook de weersomstandigheden zijn er optimaal om tornado’s te laten ontstaan.
Vanuit het noorden stroomt koude lucht binnen afkomstig uit Canada, maar ook vanuit het zuiden stroomt er lucht binnen. Die lucht is afkomstig van de Golf van Mexico en bijgevolg dus warm en vochtig. In Tornado Alley botsen deze twee luchtstromen waardoor de parameters er vaak de pan uit swingen. Het gevolg: een dynamisch weertje met (veel) ruimte voor het ontstaan van al dan niet gevaarlijke tornado’s.
Aangezien er in deze regio vaak tornado’s ontstaan, is de plaatselijke bevolking daar dan ook op voorzien. De meeste huizen zijn gebouwd van hout. Dat heeft 2 redenen. Ten eerste is het goedkoper om een houten huis opnieuw op te bouwen, dan een huis uit baksteen. De tweede reden is eigenlijk voor de hand liggend. Of je nu baksteen of hout gebruikt, het maakt niets uit. Zware tornado’s blazen een huis uit baksteen weg alsof het een spel kaarten is.
Soorten tornado’s
Er bestaan verschillende soorten tornado’s. De ene is al wat heviger dan de andere. Sommige wervelwinden kunnen ook bij ons voorkomen. Een eerste heel bekende soort is de waterhoos. Je kan een waterhoos eigenlijk een beetje vergelijken met een tornado, alleen ontstaan dit soort wervelwinden boven zee. Hét grote verschil met een tornado is natuurlijk de kracht van een waterhoos. Die is beduidend lager dan die van een tornado, al is hij toch niet helemaal ongevaarlijk voor schepen.
Bij ons kunnen ze zowel in de winter als in de zomer voorkomen. In de winter is dat vaak een gevolg van de koude bovenluchten die in scherp contrast staan met het relatief zachte zeewater na de zomerperiode. Tijdens de zomer ontstaan dit soort fenomenen dan vooral tijdens hevige onweersbuien. Je kan ze spotten voor de kust maar ook boven het IJsselmeer en de Waddenzee.
Een tweede soort die je ook bij ons kan waarnemen is een stofhoos (in de VS ook wel “Dust Devil” genoemd). Net als de waterhozen zijn ook deze minder krachtig dan een echte tornado. Je ziet ze vooral op warme, windstille zomerdagen. Stofhozen ontstaan door convectie in de lucht boven een zeer warm aardoppervlak.
De ideale ondergrond voor stofhozen is zand. Je kan ze ook waarnemen op het land boven het stro (hooiduivel) of zelfs boven een vuurzee. Denk maar aan de lava van een vulkaan. Dat laatste is nogmaals het bewijs dat dit soort wervelwinden alles te maken heeft met warmte. Op koude winterdagen zien we ze nooit.
De derde en meest gekende soort zijn de ‘échte tornado’s’ die we kennen vanuit documentaires en indrukwekkend beeldmateriaal uit Amerika. Wij verzamelden eerder al enkele beelden van indrukwekkende tornado’s in 2016.
Tornado’s in cijfers
De breedste tornado ooit waargenomen is die van vrijdag 31 mei 2013. Toen trok een trechter van maar liefst 4,2 kilometer over Oklahoma. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het ging om een F5-tornado.
De dodelijkste tornado raasde op 18 maart 1925 over 3 staten: Missouri, Illinois en Indiana. De tornado kostte aan 695 mensen het leven, 2027 mensen raakten gewond en tot overmaat van ramp werden ook nog eens 15.000 huizen beschadigd. Deze tornado was tevens ook de “langst levende” in de geschiedenis. Hij legde namelijk zo’n 350 kilometer af. Dit kan ook het grote aantal slachtoffers verklaren natuurlijk.
De grootste windsnelheid die ooit gemeten werd in een tornado is 486 km/u. Hij raasde op 3 mei 1999 door Oklahoma.
Tot slot nog een opmerkelijk feit: De stad Codell in Kansas werd 3 jaar lang op dezelfde dag getroffen door een tornado. Zowel op 20 mei 1916, 20 mei 1917 en 20 mei 1918 trok er een wervelwind door de stad.
In de VS komen jaarlijks 100.000 onweersbuien voor. Slechts 1% van al deze buien brengen een tornado voort. Het spreekt dus voor zich dat de kans dat er bij een onweersbui een tornado kan ontstaan, niet zo groot is. In de Benelux is die kans nog veel kleiner, al komen er hier dan ook minder onweersbuien van het type supercell voor. Vaak zijn deze dan nog lang niet zo hevig.
Bronnen: Wikipedia/Infonu