Siberië: warmte in het uiterste noorden van Eurazië!

Het klimaat van Siberië associëren we altijd met extreme kou, maar daarmee slaan we tegenwoordig de plank flink mis. Dit deel van Rusland, dat overigens een groot deel van Azië in beslag neemt, is onderhevig aan extreme temperatuurschommelingen. Vandaag woedt er op het Tajmyr-schiereiland in het uiterste noorden van Eurazië een extreme warmte-anomalie, het wordt bijna 20 graden warmer dan normaal.
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
De mensen in Noord-Siberië zien deze tijd niet blauw van de kou, maar lopen rood aan van de warmte. Warme lucht wordt naar dit deel van Siberië aangevoerd, mede door de kronkels in de straalstroom.
- Gelijkaardig fenomeen: extreme warmteanomalie in Canada.
Tajmyr schiereiland: uiterste noorden van Eurazië!
We bevinden ons in een deelgebied (kraj) van Rusland, namelijk Kraj Krasnojarsk, een enorme regio (77 keer België, maar slechts 3 miljoen inwoners). Deze kraj strekt zich tot aan de noordkust van de Karazee, deel van de Noordelijke IJszee (= Arctic Ocean op de kaart hieronder). Daar ligt ook het schiereiland Tajmyr. In het oosten wordt Tajmyr begrensd door de Laptevzee. Het is aan de kusten van deze zeeën en om en rond het schiereiland zelf dat de temperaturen uit de pan gaan swingen.

Schaaf je geografie wat bij. Kijk goed naar de bovenstaande kaart. Van west naar oost zie je de Karazee, Laptevzee en de Oost-Siberische Zee. Ze zijn door eilanden van elkaar gescheiden, en ze zijn alledrie deel van de Noordelijke IJszee. Je ziet ook grote riviermondingen, van de Jenisej, de Lena en de Kolima rivieren. Nog verder naar het westen (niet te zien op de kaart hierboven), heb je ook nog de Ob. Ze monden allemaal uit in de Noordelijke IJszee.

Siberië warmte: zuidelijk aanvoer van lucht
De configuratie van lagedrukgebieden op het continent ten westen van Krasnojarsk, en een poolhoog in het oosten, maken een zuidelijk luchtaanvoer mogelijk. Deze lucht komt uit Kazakstan waar het kwik sterk kan oplopen. De ongewone warmte zal nog minstens tien dagen aanhouden. Dat is geen goed nieuws voor de permafrost in dit toendragebied.
- Ook gevolg van smeltend ijs: modderstroom in de Italiaanse Alpen.

Siberië klimaat
Enkele punten over het klimaat van Siberië. Siberië kent een klimaat van uitersten. De regio is immens groot en de weersomstandigheden variëren dan ook zeer sterk. Door de oost-westligging zijn er wel brede lijnen te trekken, en klimaatgordels af te bakenen.
- Groenland en IJsland kennen ook de gesel van hitte.
In het algemeen heersen er lange, bittere winters en korte, warme zomers. Aan de noordkust in de toendra, bij de Noordelijk IJszee en boven de poolcirkel, is de zomer zelfs zo kort dat ze amper een maand duurt. Deze polaire omstandigheden maken het gebied grotendeels onherbergzaam.

Siberisch Hoog
Siberië wordt sterk beïnvloed door grote weerssystemen. In de winter domineert het Siberisch Hoog, een uitgestrekt hogedrukgebied dat zorgt voor extreem koude en zonnige omstandigheden. Het is een soort van poolhoog. Deze koude luchtmassa strekt zich soms uit tot Europa en Azië en beïnvloedt soms het weer in China en West-Europa. Door het Siberisch Hoog is het weer vaak ijzig kalm, stil en droog.
- Als er bij ons een Scandihoog is, kan Siberische lucht naar West-Europa gevoerd worden. Komt er dan een Russische Beer?

Boreaal klimaat
Het dominante klimaat in Siberië is het continentale subarctische klimaat of boreaal klimaat: een brede gordel onder de toendra (zie kaart hieronder). In de winter kan de temperatuur een duik nemen tot -40 graden, maar in de zomer wordt het soms 30 graden en durft het wel eens pieken bij bijna 40 graden, in het zuiden van deze klimaatgordel.

Jakoetië: koudste plaats van Eurazië
Sommige plekken, zoals Verchojansk en Ojmjakon in Jakoetië (Verre Oosten van Rusland), staan bekend als de koudste permanent bewoonde plaatsen op het noordelijk halfrond. In februari 1933 werden hier recordminima gemeten tot bijna -70 °C. Opmerkelijk is dat deze plaatsen in de zomer vaak de 30 °C overstijgen, wat resulteert in ’s werelds grootste temperatuurverschillen tussen winter en zomer. Reken zelf uit hoe groot het contrast is!
Helaas lijden de permafrostlagen van Jakoetië zeer sterk onder opwarming.

Weinig regenval
Neerslag is in grote delen van Siberië schaars. Enkel in Kamtsjatka, waar vochtige lucht van de Zee van Ochotsk tegen het bergland botst, valt jaarlijks meer dan 500 mm regen of sneeuw. Hier liggen ook de enige gletsjers van betekenis, al beperken vulkanisme en lage zomertemperaturen de bosgroei.

Siberië warmte door klimaatverandering: permafrost smelt
Klimaatverandering heeft een enorme impact in Siberië, gelijkaardig aan hetgeen we beschreven voor de territoria van Canada. Ook daar, ver van de schijnwerpers, smelt de permafrost aan een verontrustend tempo, bruine pap en onstabiele bodems nalatend. Om maar te zwijgen van de broeikasgassen die vrijkomen.
Niet alleen permafrost maar ook veen is een typische bodem in koude streken. Beide zijn bronnen van broeikasgassen als ze verstoord worden, door dooi, droogte of brand. Zowel koolstofdioxide als methaan komen vrij, wat de opwarming versnelt.
- Wat zijn veenbranden?
Het is daarom geen overbodige luxe het klimaat en het weer in het uiterste noorden van Eurazië, ons continent, en andere polaire gebieden in het oog te houden, al lijkt een hittegolf in het hoge noorden een ver-van-ons-bed show. Maar dat is het niet.