Nachtvorst in april en de eerste 20 graden in zicht

De afgelopen dagen hadden we regelmatig te kampen met nachtvorst. Op enkele plekken in het oosten van Nederland en de Ardennen kwam het plaatselijk zelfs tot matige vorst op neushoogte. Uiteraard is het bij vorst in het lenteseizoen steeds oppassen voor vorstgevoelige planten en gewassen. De afgelopen dagen zagen we dan ook dat de nodige maatregelen werden getroffen, in bijvoorbeeld wijngaarden. Geleidelijk lijkt de vorst wel te verdwijnen en komt de eerste 20 graden van het jaar 2020 stilaan in zicht… In dit artikel gaan we na hoe uitzonderlijk vorst in april is en wanneer we gemiddeld gezien de eerste 20 graden van het jaar mogen verwachten.

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als liefhebber van het weer en klimaat aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

• Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
• Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
• Bekijk het weerbeeld voor de komende dagen

Hoe uitzonderlijk is vorst in de maand april?

Nachtvorst de afgelopen dagen

De afgelopen dagen kwam het geregeld nog tot nachtvorst. Zo kwam het op 1 en 2 april in Elsenborn (de Belgische Ardennen) zelfs tot -7,6 graden. Maar ook in Nederland kwam het tot matige vorst. In Deelen (NL) zakte het kwik op de eerste april nog richting -5, -6 graden.

Deze lage temperaturen hadden we te danken aan stralingsvorst. Deze kon zich namelijk maximaal ontplooien door de invloed van hoge druk (droge landlucht en windstilte).

Hoe uitzonderlijk is nu eigenlijk die vorst in april? Om deze vraag te beantwoorden doken we in de datasets van temperaturen voor de maand april in Ukkel en probeerden we de uitzonderlijkheid uit te drukken in statistische termen. Hiervoor berekenden we de overschrijdingskans. Of met andere woorden: we onderzochten de kans dat de temperatuur onder 0 zakt tijdens een nacht in de maand april.

Overschrijdingskansen

We hebben deze kans geplot die als volgt geïnterpreteerd kan worden (zie figuur onder): de kans dat de minimumtemperatuur op een dag in april 15°C overschrijdt is nagenoeg 100%. Dagen waarop de minimale temperatuur hierboven blijft, komen dan ook zeer weinig voor. De kans dat het op een nacht in april kouder wordt dan +5°C is ongeveer 55%, terwijl dat voor -3°C slechts 1% is. Nog lagere minimumtemperaturen zijn nog uitzonderlijker.

We kunnen nog een stapje verder gaan en bekijken hoe vaak een bepaalde minimumtemperatuur overschreden wordt tijdens de maand april. De onderste as van onderstaande grafiek geeft het aantal dagen weer in de maand april waarop een bepaalde minimumtemperatuur wordt overschreden. Deze is hieronder aangegeven met de verschillende kleuren.

Hoe lezen we deze grafiek nu? Een voorbeeld: eens om de 60 jaar (linkse as) is er een maand april waarop het kwik onder 0°C (rode bol) zakt tijdens 9 dagen (onderste as). Een ander voorbeeld: eens om de 185 jaar (linkse as) is er een maand april waarin op 7 nachten (onderste as) een minimumtemperatuur lager dan -1°C wordt bereikt (groen). Zowel uit de vorige als deze figuur wordt duidelijk dat temperaturen onder 0°C tijdens de maand april niet al te vaak voorkomen.

Rekening houdend met het veranderende klimaat

Bovenstaande analyse geeft een beeld van hoe uitzonderlijk vorst in april is. We hebben hierbij echter iets niet in rekening gebracht: het veranderende klimaat Het is namelijk zo dat, indien we iets willen zeggen over hoe uitzonderlijk huidige temperaturen zijn, data uit 1833 niet representatief zijn voor het huidige klimaat. Dit wordt duidelijk in de volgende figuur. Er is een duidelijke trend zichtbaar wat betreft de temperaturen die gehaald worden tijdens de maand april.

In onderstaande figuren plotten we dus de data op de dezelfde manier als eerder, maar we splitsen ze op in de 3 verschillende referentieperiodes (klimaat 19e, 20e en 21e eeuw). Daarop valt wel iets interessant te zien: er is een verschuiving van de overschrijdingskansen. Een minimumtemperatuur van 0°C had in de 19e en 20e eeuw een overschrijdingskans van ca. 8-11% (eerste grafiek hieronder). Terwijl dit voor de 21e eeuw daalt naar ca. 4-5%. Een nacht met vorst is in april dus uitzonderlijker geworden in het opwarmende klimaat.

Dit valt ook duidelijk aan te tonen via herhalingsperioden (grafiek hieronder). Een maand april met een absolute minimumtemperatuur van -3 graden kwam bijvoorbeeld eens om de 8 jaar voor in de 19e eeuw (rode bollen). Maar slechts eens om de 22 jaar in het klimaat van de 21 eeuw (blauwe bollen).

Rekening houdend met de decade van de maand

Naast het evoluerende klimaat is het ook van belang rekening te houden met de decade van de maand. Ten opzichte van het begin van de maand worden de nachten namelijk significant korter op het einde van april. Terwijl ook de intensiteit van de inkomende zonnestraling flink toeneemt.

In onderstaande figuur zijn deze data geplot. Voor het klimaat van de 19e eeuw hadden temperaturen onder 0°C tijdens de eerste decade van april een kans van ca. 15%. In de derde decade zakte deze kans wel naar ca. 6%. In het huidige klimaat van de 21e eeuw is die kans tijdens de eerste, tweede en derde decade van april respectievelijk ca. 7%, 4% en 2%. Ook hier wordt duidelijk dat vorst in april duidelijk minder frequent voorkomt in het huidige klimaat.

Wanneer mogen we dit jaar de eerste 20 graden verwachten?

Huidige voorspellingen

Het staat al enkele dagen in de weerkaarten: komend weekend zullen we waarschijnlijk op meerdere plaatsen voor het eerst dit jaar de 20 graden halen. Ondertussen komen zowat alle grote weermodellen met deze optie.

• Check de temperatuur en het weerbeeld!

Klimatologie van de eerste “warme dag”

Bekijken we even wanneer we gemiddeld gezien de eerste dag met 20 graden mogen optekenen. Allereerst zien we opnieuw dat er een duidelijke trend bezig is. De dag met de eerste 20 graden (de eerste warme dag) valt namelijk steeds vroeger. Tegenwoordig eind maart/begin april. Echter, tijdens het begin van de metingen was dit eerder eind april/begin mei.

Nachtvorst in april is zeldzaam

Zoals hierboven duidelijk werd, zijn er verschillende manieren om uit te drukken hoe uitzonderlijk (1) nachtvorst in april, en (2) de dag waarop voor het eerst 20 graden wordt gehaald, is.

Minimale temperaturen onder 0°C zijn eerder uitzonderlijk in april. Maar er moet in acht genomen worden dat deze kansen in perspectief moeten worden geplaatst. Namelijk door (1) rekening te houden met het veranderen van het klimaat, (2) de decade van de maand waarin we ons bevinden en (3) het aantal dagen in de maand waarop een minimum temperatuur van 0 graden wordt overschreden. Des te lager die temperatuur, des te later in de maand dit gebeurt en des te meer dagen in de maand waarop deze minimumtemperatuur overschreden wordt, des te uitzonderlijker de gebeurtenis te noemen is.

De dag waarop voor het eerst 20 graden wordt gehaald komt, tenslotte, ook steeds vroeger voor. Ondertussen is dit namelijk al een volle maand eerder dan tijdens het begin van de metingen. Het wordt in ieder geval genieten komend weekeinde!