2

Tijdens de maand oktober is er veel te zien aan de nachtelijke hemel. Gaande van sterren, planeten, gasnevels … tot meteoren. Deze maand kruisen vijf verschillende meteorenzwermen de weg van de Aarde. De meest belangrijke en actieve zwerm dit najaar is deze van de Orioniden. Het is voor fervent hemelwaarnemer dan ook interessant om hieronder even dieper in te gaan op de oorsprong van deze meteoren. Daarnaast schatten we ook de waarnemingskansen in voor de Benelux.

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Oorsprong van de Orioniden

De oorsprong van de meteoren en zeker de bekendheid ervan moeten we zoeken bij de komeet Halley. Onder wetenschappers beter gekend als 1P/Halley. De komeet werd vernoemd naar Edmond Halley, die ontdekte dat bepaalde kometen een periodiek verloop kennen. Anderen kennen een niet-periodiek verloop. Zo werd op 27 maart 2020 de niet-periodieke komeet Neowise ontdekt, die vooral in juli voor unieke plaatjes zorgde.

Komeet Halley

Halley is de enige, tot nu toe gekende komeet, die gemiddeld 2 keer langskomt in een menselijk leven! Met zijn ellipsvormige baan rond onze zon, doet de komeet er gemiddeld 75 jaar over om één omwenteling te maken. Dit classificeert hem als een kort periodieke komeet (Deze naam wordt gebruikt voor periodieke kometen met een omwentelingstijd kleiner dan 200 jaar).

De oortwolk

Deze wolk is een veronderstelling, het bestaan ervan is nog niet bewezen.
Wetenschappers denken dat de komeet Halley loskwam van de Oortwolk en zo onze zon naderde, circa 2.500 jaar geleden en uiteindelijk in een vaste baan rond onze zon terechtkwam. Maar dit is uiterst uitzonderlijk en helemaal niet zeker!

De Oortwolk is een gebied rondom ons zonnestelsel, op een afstand van zo’n 3.000 tot 100.000 Astronomische Eenheden, waar miljarden komeetachtige objecten in rondzweven. (Ter info: 1 A.E.+/- 150 miljoen kilometer).

De meeste kometen die uit deze Oortwolk vandaan komen, hebben een omlooptijd van meer dan 200 jaar. Korte periodieke kometen met een omlooptijd van minder dan 200 jaar (zoals Halley) worden verondersteld vanuit de Kuipergordel vandaan te komen. De Kuipergordel is een gordel met puin die zich net buiten de baan van Neptunus bevindt. Halley is dus ook op dit vlak uitzonderlijk.

De Kuipergordel (bovenaan) bevindt zich net buiten de baan van Neptunus en zou deel uitmaken van de Oortwolk (onderaan)

Allicht is Halley wel geen uitzondering op de regel. De komeet komt waarschijnlijk wel degelijk uit de Oortwolk, daar hij heel lang geleden een grote omlooptijd (van meer dan 200 jaar) had. Vervolgens werd deze omlooptijd in de loop der jaren gereduceerd tot ongeveer 75 jaar, mede door de inwerking van de zwaartekracht door de gasreuzen. (zoals Jupiter en Saturnus in ons zonnestelsel).

Wanneer kunnen we Halley aan de hemel zien?

De laatste keer dat Halley zich in de binnenste delen van ons zonnestelsel bevond, was in 1986. Toen stond de komeet in zijn Perihelium, ofwel de dichtste afstand tot de zon in zijn baan. Momenteel is de komeet onderweg naar zijn Aphelium, ofwel dus zijn verste afstand tot de zon. Hij bereikt dit Aphelium in 2024 en daarna zet hij terug koers naar de binnenste delen van ons zonnestelsel. Hij bereikt zijn Perihelium opnieuw in 2061.

Dit alles betekent dat we de komeet met ons blote oog zullen kunnen waarnemen tussen 2060 en 2061!

Deze illustratie toont ons de ellipsvormige baan van komeet Halley rond onze zon. Uiterst links bevindt zich het aphelium in 2024, uiterst rechts staat het perihelium, in 2061. (VVS)

Merk op dat op bovenstaande figuur niet alleen de orioniden worden weergegeven, maar ook de η-Aquariden (èta aquarids). Deze meteorenzwerm komt ieder jaar terug eind april – begin mei en heeft ook de komeet Halley als oorsprong!

Hoe ontstaan deze vallende sterren?

Op zijn baan rond de zon, die 75 jaar duurt, verliest Halley constant stofdeeltjes. De ellipsvormige baan van de komeet heeft in tegenstelling tot de Perseïden, niet 1, maar 2 snijpunten met de baan van de aarde rond de zon. Dit zorgt ervoor dat de aarde dus tweemaal per jaar met de stofdeeltjes van de komeet Halley in aanraking komt. De eerste keer eind april/begin mei. Deze meteorenregen noemen we de η-Aquariden. De tweede keer nu, van 2 oktober tot 7 november, met de Orioniden tot gevolg.

De meteoren ontstaan doordat de stofdeeltjes van Halley in contact komen met onze aardse atmosfeer. Door de enorme snelheid van deze deeltjes en de wrijving die ontstaat wanneer deze de atmosfeer binnendringen, ontbranden zij en zien wij dit vanop aarde als lichtgevende strepen. Vallende sterren dus!  

Waarnemingskansen dit jaar

De Orioniden zijn actief vanaf 2 oktober tot en met 7 november 2020. Het maximum wordt dit jaar bereikt op woensdag 21 oktober om 22 uur. Er zijn dan ongeveer 20 vallende sterren per uur zichtbaar van deze zwerm. Tellen we hierbij de sporadische meteoren en meteoren van andere zwermen, dan zouden we ongeveer 32-36 vallende sterren per uur moeten zien, in ideale omstandigheden.

De meteoren van deze zwerm zijn snel, met een gemiddelde snelheid van 66 km/s! Omgerekend is dit een gemiddelde snelheid van 237.600 km/uur! Deze meteoren laten ook lichtende sporen na. Ze lijken allemaal te vertrekken vanuit het wintersterrenbeeld Orion.

Het maanlicht

Dit jaar zal het licht van de maan geen storende factor zijn tijdens het spotten van vallende sterren. Op 16 oktober was het nieuwe maan en stond de maan dus met zijn schaduwzijde naar de Aarde. Langzaamaan wordt deze nu terug meer verlicht. Op 23 oktober staat de maan in het eerste kwartier. Tijdens de nacht van het maximum zal de maan slechts voor 18% verlicht zijn.

Bewolking

Weersverwachting voor de nacht van woensdag op donderdag

De weersverwachting ziet er dit jaar rooskleurig uit voor de liefhebbers van vallende sterren! Woensdagochtend trekt een neerslagzone over de Benelux vanuit het zuidwesten. Daarna wordt het droog met brede opklaringen en klimt het kwik mogelijk naar 20°C of meer. We krijgen wel te maken met een stevig windveld. Tijdens de avondperiode zijn er vooral in het oosten nog enkele buien mogelijk, elders blijft het droog met brede opklaringen.

Dit jaar zitten de weersomstandigheden goed mee en zal de maan ook geen storende factor zijn. In de hele Benelux zullen er brede opklaringen verschijnen, waardoor er overal een grote kans is om de meteoren van de Orioniden te spotten!

Vergeet niet om tijdens het sterrenkijken een dikke trui of jas aan te trekken. De nachten in oktober kunnen reeds behoorlijk fris zijn! Daarnaast kan een ligstoel het spotten vergemakkelijken en kan het nekpijn voorkomen. Veel succes!

Een meteoor afkomstig van de Orioniden zwerm scheert door de nachtelijke hemel.

Delen


Verder lezen

Alles bekijken