Hoe ontstaan waterhozen voor onze kust?
We zitten momenteel in het begin van de herfst en typisch is dit de periode waarin er voor onze kusten waterhozen worden gespot. Maar wat zijn waterhozen nu eigenlijk juist? Waarin verschillen ze van tornado’s? Wat zijn de ideale omstandigheden voor het ontstaan ervan? Zijn ze zeldzaam? In dit artikel behandelen we bovenstaande vragen en halen we een veelgebruikte techniek aan om het ontstaan ervan te voorspellen.
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Wat is een waterhoos?
Wat is de definitie van een waterhoos?
Een waterhoos (Engels: waterspout) is een soort van trechtervormige slurf die onderaan een buienwolk te zien is, waarbij deze wolk zich ook boven een wateroppervlak moet bevinden. Deze slurf bestaat uit opstijgende, draaiende luchtbewegingen (de updraft), waarin zich water bevindt. Indien zo’n slurf de wolkenbasis met het wateroppervlak verbindt, spreekt men van een waterhoos.
Er bestaat nog discussie of het water in een waterhoos aanwezig is door het opzuigen van water van onder uit. Sommigen beweren namelijk dat ze in feite geen water van zee of een meer opzuigen, maar dat het water in de slurf uit waterdruppels zou bestaan die gevormd zijn door condensatie.
Door de stijgende lucht in de updraft en de hoge luchtvochtigheid condenseren namelijk kleine waterdruppeltjes, die de slurf vormen. Anderen beweren dat er wel degelijk water opgezogen wordt, of dat het een combinatie van beide is.
Vaak komen deze waterhozen ook niet voort uit zwaar onweer. De meest voorkomende vorm is dan ook de “fair-weather waterspouts” (of “mooi weer waterhozen”). Dit gebeurt onder een cumulus- of cumulonimbuswolk, wanneer het erg vochtig is en het wateroppervlak redelijk warm. Er hoeft daarvoor zelfs geen regen of onweer aanwezig te zijn.
Waarin verschillen waterhozen van tornado’s?
Een volgend punt behandelt het verschil tussen waterhozen en tornado’s. Er bestaat daar namelijk nog veel verwarring over…en met reden. Ze hebben dan ook een aantal duidelijke raakvlakken. We sommen ze hieronder op:
- Ze zijn allebei te vinden onder de basis van cumuliforme (onstabiele en verticaal ontwikkelende) wolken.
- Beide bevatten ze een rotatie van lucht in een updraft.
- Ze zijn allebei geclassificeerd als tornado’s, waarbij een waterhoos een soort subclassificatie van een tornado is.
- Wanneer een tornado, die gevormd werd uit een supercell boven land het water optrekt, spreekt men over een “tornadic waterspout”. De begrippen overlappen dan ook elkaar wat.
Toch zijn er meerdere belangrijke verschillen:
- Een waterhoos ontstaat boven een wateroppervlak. Boven land verliest de waterhoos meestal zijn kracht.
- Waterhozen zijn meestal minder krachtig omdat de updrafts boven water vaak minder hevig zijn (vaak EF-0). Dit onder andere door het temperende effect van zeewater op de temperatuur.
- Waterhozen zijn vaak ook minder destructief, omdat er minder zaken op hun pad liggen om te vernietigen.
- Een tornado ontstaat enkel onder een supercell, terwijl een waterhoos dat niet noodzakelijk hoeft te doen.
De mechanismen zijn dus dezelfde, alleen is de omgeving anders en is de schade bij een waterhoos vaak veel minder aanzienlijk. Soms gaan beide begrippen dan ook wat in elkaar over. Nu we weten wat een waterhoos is, kunnen we nagaan hoe deze voor onze kust nu ontstaan.
Hoe ontstaan waterhozen voor onze kust?
Nodige ingrediënten voor waterhozen
Voor het ontwikkelen van een waterhoos zijn een aantal voorwaarden nodig. Deze zijn onder andere:
- Een groot verschil tussen de watertemperatuur en de lucht op hoogte (vaak kijkt men naar 850 hPa of het 1.5 km niveau).
- Een onstabiele atmosfeer met een vrij grote verticale omvang van de buienwolken (verschil LCL en EL).
- Een wind op 850 hPa of 1.5 km die lager is dan 40 kts, aangezien dit de waterhozen kwetsbaar maakt en gemakkelijk verstoort.
- Andere gunstige omstandigheden zijn onder andere veel vocht, alsook richtingsschering in de onderste lagen, waardoor een draaiende beweging in de updraft in de hand gewerkt wordt.
Hoe kunnen we waterhozen voorspellen?
Met bovenstaande ingrediënten is er een empirisch model gemaakt dat probeert het voorkomen van waterhozen te voorspellen. Het model dat hiervoor het vaakst wordt gebruikt is het “Szilagyi Waterspout Nomogram” (zie figuur onder).
Binnen de rode lijnen in onderstaande grafiek is de kans groot dat er waterhozen zullen ontstaan, dit met de voorwaarde van een lichte wind (< 40 kts). Een andere index, veelal gebruikt door het KNMI, is de Kuiper and van der Haven waterspout index, maar die wordt hier niet verder besproken.
Wanneer komen de meeste waterhozen voor?
Bovenstaande omstandigheden komen bij ons het vaakst voor tijdens het zomer- en herfstseizoen. Dit komt omdat de watertemperatuur dan het hoogst is. Ook komen er vaker situaties met kouder wordende bovenluchten voor.
Voor onze kusten komen tijdens deze periode dan ook geregeld waterhozen voor. Ze zijn dus niet uitgesproken zeldzaam. Voor de kusten van de Benelux ligt het aantal op gemiddeld 100 per jaar. Tijdens de lente is het zeewater echter vaak nog te koud, waardoor de onstabiliteit boven water getemperd wordt.
Voorbeeld 26 september 2020
Op 26 september 2020 werd er voor de Belgische kust een waterhoos gespot, met name in de buurt van Knokke-Heist. Door een hoogtetrog ontstond er een groot verschil (ca. 13 graden) tussen het zeewater en de bovenlucht. Vooral boven Knokke konden de buien flink verticaal doorgroeien, door een wat hogere CAPE en Lifted index. Dit was ook te zien in het Szilagyi Waterspout Nomogram.
Uiteindelijk was het net in Knokke dat er een waterhoos werd gespot. Het diagram heeft dit dus erg goed voorspeld!
