Aanhoudend koud in Scandinavië
Waar het in de Benelux en andere delen van Europa voorlopig nog niet wil winteren, is dat in Scandinavië wel anders. In de herfst was het al één van de weinige plekken met negatieve temperatuurafwijkingen. Ook deze decembermaand is het er aanhoudend koud en 2024 lijkt op dezelfde manier te beginnen. Hoe komt dat? En kan de Benelux daar nog van profiteren als het gaat om winterkou?
- Volg NoodweerBenelux op X en Facebook
- Blijft up-to-date met livestreams en weervideo’s op YouTube
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.
Al een tijd lang is het behoorlijk koud in grote delen van Scandinavië. Dat begon afgelopen herfst, waarbij Scandinavië de enige plek in Europa was met negatieve temperatuurafwijkingen. De maand november verliep in delen van Noorwegen gemiddeld zelfs 5 tot 8 graden kouder dan normaal.
Kaart met temperatuurafwijkingen in de herfst van 2023 volgens ERA5, met als referentieperiode de jaren 1991 tot en met 2020.
Tijdelijk zachter in koude periode
De afgelopen dagen was het tijdelijk zachter in Scandinavië, maar dat is slechts een korte onderbreking in de langere, koude periode die nog wel even voort zal blijven duren. Vorige week donderdag was één van de koudste dagen met op veel plaatsen minimumtemperaturen tussen -15 en -30 graden. Door ijsvorming daalde de temperatuur in het noorden van de Botnische Golf ook tot dik onder de -10 graden.
Minimumtemperaturen vorige week donderdag in Scandinavië (Meteociel).
De paar minder koude dagen begin deze week hebben het oppervlak van zeeijs in de Botnische Golf en Oostzee doen dalen van 55.000 km² naar 29.000 km². Dat is echter nog altijd meer dan 3x zo veel als normaal voor deze tijd van het jaar. Bovendien zit er alweer een nieuwe periode met behoorlijk lage temperaturen in de verwachting. Het noordelijk deel van de Botnische Golf kan dan weer snel gaan dichtvriezen.
Temperatuurafwijkingen voor begin volgende week volgens het Amerikaanse weermodel GFS (ClimateReanalyzer).
Grootschalig patroon
De belangrijkste reden voor het aanhoudend koude weer in Scandinavië is het veelal ontbreken van diepe zuidwestelijke stromingen. Indien er een strakke zuidwestenwind waait vanaf de Azoren richting Scandinavië kan de koude lucht daar ook in één klap verdwenen zijn, maar dat is dit winterseizoen nog niet vaak voorgekomen. Begin deze week eigenlijk voor het eerst, maar de komende dagen wint de koude lucht zoals gezegd weer snel terrein.
Hoewel er de afgelopen maanden soms een krachtig hogedrukgebied lag boven het noordwesten van Rusland, bleef het koud. De stroming is dan eerder zuidoostelijk en minder krachtig, waardoor de koude lucht een stuk makkelijker kan blijven hangen. Verder trokken lagedrukgebieden de afgelopen tijd regelmatig zuidelijk langs, over West- en Centraal-Europa (waar het bijzonder nat is). Scandinavië zat daardoor vaker in de koude lucht, terwijl in het overgrote deel van Europa positieve temperatuurafwijkingen werden genoteerd.
Verwachting van ECMWF voor de periode van 1 tot en met 8 januari. Veel plekken in Europa hebben (indirect) te maken met aanvoer van zachte lucht vanaf de Atlantische Oceaan. In Scandinavië is het juist behoorlijk koud door meer aanvoer van ijskoude lucht uit het Poolgebied (ECMWF).
De meerweekse verwachting van het Europese weermodel laat het patroon met flinke kou in Scandinavië eigenlijk aanhouden tot ver in januari, al neemt de onzekerheid natuurlijk wel toe. Reden daarvoor is toenemende hogedruk bij Groenland en lagedrukgebieden ten oosten daarvan, waarmee er regelmatig koude lucht vanuit het Poolgebied naar Scandinavië kan stromen.
Gevolgen voor de Benelux?
Of de aanhoudende kou in Scandinavië nog gevolgen gaat hebben voor de Benelux is nu nog moeilijk te zeggen. Dat is namelijk sterk afhankelijk of we überhaupt aanvoer van lucht uit die omgeving gaan krijgen. Voorlopig zitten we nog met een aanvoer vanuit westelijke richtingen, maar mogelijk gaat dit later in januari en februari veranderen.
Als de wind dan inderdaad uit meer noordelijke of oostelijke richtingen gaat waaien kan de aanhoudende kou in Scandinavië ons wellicht een voordeel opleveren. In voorgaande jaren werkten zaken zoals onvoldoende kou in de brongebieden of relatief hoge watertemperaturen in de Oostzee regelmatig tegen. Zo zorgde een aanvoer vanaf de relatief warme Oostzee in februari 2021 voor vrij veel bewolking over de Benelux. Het werd daardoor op veel plekken niet kouder dan -5 tot -10 graden. In het bewolkingsvrije centrum van Duitsland daalde de temperatuur lokaal echter tot onder de -20 graden.
Het was behoorlijk koud in februari 2021. Toch vielen de temperaturen vaak hoger uit dan de verwachtingen door bewolking ontstaan boven de relatief warme Oostzee (Meteociel).
Overigens is het vrij uitzonderlijk als een groot deel van de Oostzee dichtvriest. Wel is iedere afkoeling mooi meegenomen mochten we later in de winter een aanvoer vanuit het noordoosten krijgen. Momenteel liggen de zeewatertemperaturen 2 tot 3 graden lager dan tijdens dezelfde periode van de winter 2020 – 2021.
In combinatie met genoeg voorradige kou boven land zou een eventuele winterprik kouder kunnen uitpakken dan met de omstandigheden van de afgelopen jaren het geval zou zijn. Dan moet het grootschalige patroon natuurlijk wel een winterprik toelaten en dat is nu nog zeker niet het geval.
