26 november 2020 - 6 min. lezen
3 reacties 3

Meteorologen en weeramateurs hebben het vaak over de NAO en AO index. Het zijn dan ook belangrijke parameters die een grote invloed kunnen hebben op ons weer en dat vooral tijdens de wintermaanden. De sterkte van de indices kan namelijk gelinkt worden met zowel veel te zacht en net veel te koud winterweer. Wat zijn de AO en NAO-index dus precies en hoe worden ze berekend? Op welke manier kunnen wij ze linken met het weer op grote schaal en dus ook met dat van de Benelux?

Noot: de huidige en voorspelde waarden van de NAO en AO indices kunnen gecheckt worden via de NOAA.

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Wat betekent de NAO en AO-index?

De NAO en AO indices zijn parameters die gebruikt worden om de positie van luchtdrukgebieden uit te drukken en te kwantificeren op het Noordelijk Halfrond. Ze kunnen zowel positieve als negatieve waardes aannemen en bij beide indices is de luchtdrukconfiguratie daarvoor dus de doorslaggevende factor.

Zoals we hieronder zullen zien, zijn ze ook sterk met elkaar verwant, al zijn er wel lichte verschillen. Wat zijn nu de NAO en AO indices?

NAO index: North Atlantic Oscillation

Laten we beginnen met de NAO index. In deze benaming staat de afkorting ‘NAO’ voor ‘North Atlantic Oscillation’. Zoals de naam al een beetje verklapt kijkt deze index dus naar de positie van de drukgebieden op de noordelijke Atlantische oceaan.

Kort gezegd bepalen de positie van het Azorenhoog en het IJslandlaag de waarde en het teken (plus of min) van de index. Ligt er een sterk hogedrukgebied nabij de Azoren en een sterk lagedrukgebied nabij IJsland, dan spreken we over een positieve NAO index. Een positieve NAO index gaat vaak gepaard met zachte zuidwestenwinden en een maritieme subtropische luchtsoort. Bovendien kan de straalstroom geregeld lagedrukgebieden en stormen aanvoeren richting West-Europa met natter weer. Een positieve NAO index is dus niet gunstig voor koud winterweer.

Typische situatie voor een positieve NAO index. Er ligt een hogedrukgebied nabij de Azoren en een lagedrukgebied nabij IJsland.

In het andere geval, met een lagedrukgebied nabij de Azoren en een hogedrukgebied nabij IJsland, krijgt de NAO index een negatieve waarde. In dit geval krijgt de winter meer kansen bij ons. Vaak ontstaat er dan een Scandihoog en kan koudere oostenwind van continentaal polaire of arctische oorsprong ons land bereiken. Een negatieve NAO index is dus gunstig voor kouder (en droger) winterweer en wordt onder andere in verband gebracht met een zwakke Polar Vortex in de stratosfeer.

Typische situatie voor een negatieve NAO index. Er ligt een hogedrukgebied nabij IJsland en een lagedrukgebied nabij de Azoren. De straalstroom ligt verder zuidwaarts.

NAO index en de invloed van het weer in de Lage Landen

Dat de NAO een duidelijke invloed heeft op het winterweer bij ons, is ook te zien op onderstaande grafiek. Er valt namelijk een duidelijke trend te zien, waarbij een meer negatieve NAO index ook een meer negatieve temperatuurafwijking impliceert. Uiteraard zit er ook wat ruis op de data en is het geen 1:1 relatie, maar de invloed is duidelijk te herkennen.

Het verband tussen de gemiddelde NAO index tijdens de wintermaanden en de temperatuurafwijking tijdens de wintermaanden in Ukkel sinds 1850 (data KMI en NOAA).
De invloed van een positieve NAO index (luchtdrukgebieden, links) op de temperatuur (rechts) (Wikipedia).

AO index: Arctic Oscillation

Dan naar die andere index: de AO index. In deze benaming staat de afkorting ‘AO’ voor ‘Arctic Oscillation’. Zoals eerder kijkt ook deze index naar de positie van de drukgebieden, maar deze keer wordt ook het Arctische gebied in acht genomen. In dit geval wordt de waarde en het teken dan ook bepaald volgens het verschil in atmosferische druk tussen de Noordpool en het noordelijk halfrond op de middelste breedtegraad (ongeveer 45°N).

Algemeen wordt aangenomen dat wanneer de druk lager is dan normaal boven het noordpoolgebied, de index positief is. De koude lucht blijft dan gevangen rond het Noordpoolgebied en kan niet verder zuidwaarts uitzakken. Opnieuw hebben we dan te maken met natter weer en zachte zuidwestenwinden.

Typische situatie voor een positieve AO index. Er ligt een lagedrukgebied nabij de Noordpool en de koude lucht blijft daardoor gevangen.

Echter, als de atmosferische druk hoger dan normaal is in het noordpoolgebied, is de index negatief. Vaak zien we deze situatie terug bij een zwakke Polar Vortex in de stratosfeer, die goed gekoppeld is met de onderste lagen van de atmosfeer (de troposfeer). In dat geval kan koude lucht meer zuidwaarts uitzakken en levert dit bij ons een grotere kans op kouder (en droger) winterweer.

Typische situatie voor een negatieve AO index. Er ligt een hogedrukgebied nabij de Noordpool en de koude lucht kan daardoor zuidwaarts uitzakken.

AO index en de invloed op het weer

Ook de AO index heeft een duidelijke invloed op het winterweer bij ons. Er valt opnieuw een duidelijke trend te zien, waarbij een meer negatieve AO index ook een meer negatieve temperatuurafwijking impliceert. Net als bij de NAO index zit er ook hier wat ruis op de data en is het geen 1:1 relatie, maar de invloed is duidelijk te herkennen.

Het verband tussen de gemiddelde AO index tijdens de wintermaanden en de temperatuurafwijking tijdens de wintermaanden in Ukkel sinds 1950 (data KMI en NOAA).
De invloed van een positieve AO index (luchtdrukgebieden, links) op de temperatuur (rechts) (Wikipedia).

Conclusie: Wat zijn de NAO en AO indices?

Wat zijn de NAO en AO indices? Deze indices zijn een maat om de positie van luchtdrukgebieden uit te drukken en te kwantificeren op het Noordelijk Halfrond. Bij een NAO gebeurt dit ten opzichte van de Azoren en IJsland, terwijl dit bij de AO gebeurt met het noordpoolgebied en de middelste breedtegraden.

Positieve waardes van deze indices leveren bij ons vaak nat en zacht weer op tijdens de winter met warme zuidwestenwinden. Vaak is er dan ook een sterke Polar Vortex aanwezig in de stratosfeer. Bij negatieve waardes is het andersom, en stijgen de kansen op kouder en droger winterweer. In dit geval bereiken koude oostelijke winden, vaak onder invloed van een zwakke Polar Vortex in de stratosfeer, ons gebied.

Yoni

Door Yoni

Afgestudeerd geograaf aan de KULeuven en doctorandus binnen klimatologie/glaciologie aan de VUBrussel. Binnen NoodweerBenelux ben ik vooral bezig met het schrijven van artikels en het programmeren van tools om bepaalde weerelementen te voorspellen.


Verder lezen

Alles bekijken
8

Natte lente na een El Niño-winter

3 dagen geleden - 7 min. lezen

Winters slotoffensief in de Alpen

3 dagen geleden - 4 min. lezen