Winterse signalen (deel 11)

De week is weeral om, hoog tijd dus om te kijken naar de winterse signalen! Afgelopen dagen waren er grote verschillen binnen de Benelux met winterkou (toch enkele graden vorst) in Nederland en vrij zachte temperaturen in België. Oorzaak van dit grote verschil was dat de scheidingslijn tussen de van oorsprong noordoostelijke lucht en zuidoostelijke lucht precies over onze landen lag.

Volgende dagen gaan de temperaturen geleidelijk iets lagere oorden opzoeken maar van winterweer is duidelijk nog geen sprake. In dit artikel een overzicht van de winterse signalen op 10 januari 2018 alsook een terugblik op de sneeuwdump in de Alpen met enkele spraakmakende foto’s. 

• Volg ons op Facebook of Twitter voor extra updates.

De winter kabbelt voort

Ondertussen zijn we al 10 januari en voor de meeste mensen hebben we nog steeds geen echte winterprik gehad. Uiteraard zorgt dit voor de nodige frustratie maar we moeten het gewoon accepteren. Toestanden zoals in Noord-Amerika (sneeuwbom) zijn in ons land 99% zeker uitgesloten, daar moeten we dus niet op hopen. Om echt winterweer (en daaronder veronderstel ik een droge noordoostenwind met stevige vrieskou) tot bij ons te krijgen moeten we veel geluk hebben. En laat dat nu net zijn wat momenteel ontbreekt…

Afgelopen week verschenen er op de lange termijn regelmatig kaarten met stevig winters potentieel. Alle hoop daarop bevestigend werden we echter meermaals teleurgesteld aangezien deze kaarten als sneeuw voor de zon terug verdwenen of steeds verder in de berekening geschoven werden.

Het heeft meestal weinig nut om details in de weerkaarten verder dan 5 dagen te gaan bekijken. Ons weer is gewoon te onvoorspelbaar, zeker in een pseudo-winterse configuratie. Op de langere termijn kan je beter kijken naar:

1. De algemene patronen
2. De pluimverwachting
3. De winterse signalen

En dat gaan we nu doen in dit artikel!

Sneeuwdek in Eurazië

In deze eerste paragraaf gaan we zoals elke keer dieper in op de sneeuwbedekking in Eurazië alsook Noord-Amerika. Ten opzichte van vorige week zijn er paar kleine gebieden besneeuwd. Zo zien we dat de Baltische Staten vanaf het noorden sneeuw hebben gekregen, het centrum van Spanje bedekt is met sneeuw en een deel van Oost-Europa richting Turkije wit is geworden.

Bovendien valt ook de sneeuwbedekking in het noorden van Afrika op wat vorige dagen meermaals in het nieuws verscheen. Toch kunnen we besluiten dat de sneeuwbedekking afgelopen week niet noemenswaardig veranderd is, zeker niet in de gebieden die gunstig voor ons kunnen zijn.

Vergeleken met vorig jaar is het verschil toch echt wel significant. Op 9 januari 2017 lag er op veel meer plaatsen sneeuw dan gisteren. Terwijl toen 2/3 van Europa bedekt was met sneeuw is het nu echt kijken naar individuele eilanden en Scandinavië. Nee, met de sneeuwbedekking is het momenteel droef gesteld. De sneeuwhoeveelheden (in de Alpen bijvoorbeeld) zijn dan wel weer een pak beter dit jaar. Maar daar later meer over.

Was 2017 dan zo uitzonderlijk? Nee, in 2016 was de situatie zeer gelijkaardig met veel meer sneeuwbedekking dan dit jaar. Een oostenwind kan ons koude brengen, maar van boven een sneeuwdek heeft deze koude nog veel meer kans. Hopen op een snelle uitbreiding van het sneeuwdek dus de volgende week(en).

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is er afgelopen week eveneens weinig veranderd. Een groot deel van de VS ligt onder sneeuw net als een week geleden. We zien wel dat er vanaf het zuiden wat aan het sneeuwdek geknabbeld is, met name in de westelijke VS.

Als het sneeuwdek in Noord-Amerika vergeleken wordt met vorig jaar is het dit jaar gemiddeld wat kleiner. Het is dus niet zo dat ze er aan de andere kant van de Oceaan veel beter voorstaan momenteel wat betreft sneeuwdek omvang.

Temperatuur van het zeewater

Over naar de temperatuur van het zeewater. Vergeleken met vorige week zie ik weinig verschil rond Europa. De Noordzee heeft nog steeds een temperatuur die schommelt rond de normale voor de tijd van het jaar, iets te fris zelfs. Ook de Middellandse Zee is net als vorige week nog koeler ten opzichte van normaal. De noordelijke Atlantische Oceaan blijft ruim warmer dan gemiddeld, lokaal tot 4°C. La Niña is ook nog steeds aanwezig met watertemperaturen die 2-4 graden koeler zijn dan normaal rond de evenaar in de Pacifische Oceaan.

Volgens “Environmental Science” zorgt een La Niña voor een zwakkere straalstroom die daardoor sterk meandert wat de sterke temperatuurfluctuaties in de VS verklaart.

Mijn verwachting is dan ook dat we de rest van de winter met een aanhoudend meanderende straalstroom te maken hebben met weinig kans op een echte westcirculatie. Ik zou zeggen dat de VS hun deel al heeft gehad, laat het nu de volgende weken maar eens goed vallen voor Europa!

Polar Vortex

In het vorige artikel maakte ik al gewag van een krachtige polar vortex. Wel er is zoals verwacht deze week weinig veranderd. De luchtstroming in de stratosfeer blijft enorm krachtig (stevig afwijkend van normaal) waardoor de koude goed gevangen blijft. Op onderstaande kaart is te zien dat op 10 hPa de temperatuur in de kern van de PV ligt rond -84°C wat zeer koud is. Bovendien valt het op dat de temperatuurverdeling bijna perfect cirkelvormig is rond de Pool. Dat is een indicatie voor een sterke en compacte Polar Vortex.

Vanaf het weekend zien we echter een verzwakking van de vortex onder invloed van een toenemend warmtetransport naar de Pool. De sterkte van de zonale winden zal hierdoor serieus afnemen. Of dit van tijdelijke aard is of kan doorzetten in een langdurige verzwakking is nog maar de vraag. De onzekerheid van het weer komt hier weer om de hoek. GFS komt al enkele dagen met een zeer krachtig warmtetransport van de troposfeer naar de stratosfeer ter hoogte van Siberië.

Indien dit daadwerkelijk zou doorzetten mogen we de eerste instorting van de Polar Vortex van deze winter verwachten. Zonder in detail te gaan is dit goed nieuws voor het verdere verloop van de winter.

Vanaf komend weekend verzwakt de PV. Wat er na 20 januari gebeurt, is nog hoogst onzeker maar een serieuze instorting (zoals op de kaart hierboven) is mogelijk.

NAO-/AO-index

De laatste winterse signalen zijn zoals steeds de NAO- en AO-index. Zoals te zien op onderstaande grafiek is de AO-index momenteel licht negatief tot neutraal. Op de langere termijn (lees na 16 januari) is er een grote kans dat deze index wat meer zal dalen. Aangezien de AO-index die ik hier toon berekend wordt op basis van de weerkaarten van GFS toont deze waarde sterk gelijkenissen me de verwachte drukpatronen volgens het Amerikaanse weermodel. We zien namelijk sterke drukstijgingen boven het hoge noorden.

De verwachte evolutie van de AO-index komt dus mooi overeen met het berekende drukpatroon boven het noorden waarvan hieronder de pluim wordt getoond.

Aangezien hoge druk boven het noorden overwegend positief is bij ons is dit alvast een goede ontwikkeling. Een hogere luchtdruk duwt de straalstroom namelijk naar het zuiden waardoor de kans op winters weer bij ons vergroot.

De NAO-index wilt nog niet echt meewerken. Het Azorenhoog dat afgelopen weken enorm krachtig bleek zou ook de volgende dagen amper wijken. Concreet wilt dit zeggen dat de straalstroom niet helemaal naar het zuiden kan zakken.

We zien op de weerkaarten van GFS/UKMO/GEM dat de straalstroom vanaf maandag moeite doet om naar het zuiden te zakken. We komen zo terecht in een noordwestregime met koelere maar zeker ook wisselvallige lucht van polaire origine. Het Azorenhoog (hier aangeduid met een H) blijft echter sterk en wordt amper aangetast door de straalstroom. Later in de weerkaarten wint het Azorenhoog opnieuw de strijd met een oostelijke uitbreiding naar de EU. Voor winterweer zou de uitbreiding van het hoog naar het noordwesten moeten zijn richting Groenland/IJsland…

De laatste output van het Europese weermodel houdt de hoog zelfs nog wat krachtiger en de straalstroom onvoldoende sterk waardoor we zelfs amper in de polaire lucht terecht komen. Afwachten wat de weermodellen ons de volgende dagen voorschotelen. Het is hopen op een voldoende uitzakkende straalstroom (sterke meandering) waarbij het Azorenhoog verbinding zou moeten zoeken met de drukstijgingen in het noorden. Enkel op die manier geloof ik in winter(s) weer vanaf 15-20 januari.

De pluim toont de verlaging van de luchtdruk vanaf zondag met een overgang naar wisselvallig en frisser weer. Tegen het einde van de week zou de druk weer stijgen. Als alle kaarten goed vallen krijgen we dan op de juiste plaats hogedrukopbouw en potentieel winterweer.

Enorme sneeuwdump in de Alpen

Nadat vorige week nog de noordkant van de Alpen een pak sneeuw te verduren kreeg heeft het afgelopen weekend, maandag en dinsdag zeer veel gesneeuwd aan de zuidkant en dan vooral de westelijke zuidzijde. Lokaal viel meer dan 2 meter sneeuw waardoor op verschillende plaatsen (zoals in Tignes) het all time sneeuwrecord werd verbroken.

Foto uitgelichte en social media: Magnus Johansson – (CC BY-SA 2.0)