Wereldwijd minder wolken en dus meer opwarming
2
De wereldwijde bewolking is afgenomen, bevestigt nieuw onderzoek. 1,5 tot 3 procent van gebieden waar normaalgezien stormwolken voorkomen, zijn verdwenen, per decennium, sinds 2001. Deze afname van het wolkendek draagt bij aan de hittegolven die de laatste jaren toesloegen. Minder wolken betekent minder reflectie van zonnestraling. Extreme temperaturen, vooral hoge, komen inderdaad steeds meer voor. Wat zijn de oorzaken van deze afname van het wolkendek?
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
De studie is gepubliceerd in het gerenommeerde vakblad Geophysical Research Letters. Het werd uitgevoerd door NASA in samenwerking met de Australische Monash Universiteit en het Australian Research Council Centre of Excellence for 21st Century Weather.
Voor we de implicaties van dit onderzoek uitspitten, eerst even wat theorie. Waarom zijn wolken ook al weer belangrijk, naast het feit dat er regen uit valt?
Albedo en wolken
De albedo is het vermogen van onze planeet om zonlicht terug te kaatsen naar de ruimte. Wolken, en witte objecten zoals sneeuw, spelen daar een cruciale rol in. Hoe witter en dikker de wolken, hoe meer zonnestraling wordt gereflecteerd, wat een verkoelend effect heeft op het klimaat. Maar naarmate het wolkendek afneemt of zich verplaatst naar gebieden waar de zon minder fel schijnt, vermindert dit overkoepelend reflecterend vermogen.
- Smelt op Groenland en IJsland: albedo verlaagt.
- Record weinig zee-ijs op aarde.
- Veranderingen in zee-ijs en droger of natter klimaat elders.
Minder wolken betekent minder albedo, en dus meer warmte die door land en oceanen wordt geabsorbeerd. Een afname van het wolkendek staat dan ook in direct verband met de opwarming van de aarde.
Als dat maar niet tot een kantelpunt leidt.
Dat het albedo-effect afnam door smelten van ijskappen, was al geweten. Nu is er ook meer informatie over de afname van wolken en meer bepaald, stormwolken.
Afname van het wolkendek te wijten aan veranderingen in de atmosfeer
Hoe gingen de onderzoekers precies te werk? Ze onderzochten een reeksen satellietbeelden van 2001 tot 2024 en analyseerden de wolkenbedekking. Ze zagen dat die verminderde door de tijd heen. Wereldwijd, en per 10 jaar, verloor de planeet 1,5 tot 3 procent wolkendek. In meer technische termen absorbeert de aarde per decennium 0.45 Watt per vierkante meter méér, en deze toename is het gevolg van de inkrimping van het wolkendek.
De afname is te wijten aan veranderingen in wereldwijde atmosferische stromingen, het uitdijen van de tropen (de Hadley-cell) en het verschuiven van weersystemen richting de polen. Dit zijn allemaal bekende en goed bestudeerde gevolgen van klimaatverandering.
- Wat is de undulatus asperitas-wolk?
Niet om het even welke wolken
Vooral de stormwolken (en hun afname) in de tropen en subtropen, en in gematigde klimaatgordels hebben een invloed op de versnelde opwarming. Bovendien zijn er verschillen in de noordelijke en zuidelijke hemisfeer.
In de noordelijke hemisfeer zou een grote afname aan stratocumulus en middelhoge wolken leiden tot een lager albedo. In de zuidelijke hemisfeer daalt het albedo door een afname in middelhoge wolken en een zwakke afname in lage bewolking. De berekeningen houden ook rekening met de effecten van broeikasgassen en aerosolen. Deze laatste kan soms voor weerkaatsing zorgen.
- Klimaatverandering zorgt voor minder stratiforme wolken.
Minder wolken om zonlicht terug te kaatsten
Omdat er minder wolken zijn om zonlicht terug de ruimte in te kaatsen, komt er meer zonne-energie en dus warmte in de atmosfeer terecht. Hierdoor wordt het opwarmende effect van broeikasgassen verder versterkt, wat een extra boost geeft aan hitte-anomalieën.
- Als je het in Europa al te heet onder de voeten krijgt, ga dan zeker niet naar India.
Professor Christian Jakob, co-auteur van het onderzoek en directeur van het Centre of Excellence for 21st Century Weather, is ervan overtuigd dat het verlies aan bewolking nu de grootste factor blijkt te zijn in de toename van de hoeveelheid zonne-energie die de aarde absorbeert.
Invloed op wolkenvorming
Het was wel al geweten dat veranderingen in de luchtcirculatie – door klimaatverandering – invloed uitoefenen op hoe wolken ontstaan. Maar dit is de eerste keer, volgens Jacob, dat aangetoond is dat die veranderingen daadwerkelijk leiden tot een toename in de geabsorbeerde energie.
Dit is een cruciaal puzzelstukje in ons begrip van de uitzonderlijke opwarming die we de laatste decennia hebben waargenomen.
De implicaties van dit onderzoek zijn een teken aan de wand. Het verlies aan reflecterende wolken versnelt klimaatverandering. Daarom is het essentieel om beter te kunnen voorspellen hoe, waar en wanneer wolken zich vormen, en hoeveel zonlicht ze kunnen weerkaatsen. Dat is noodzakelijk om het tempo en ernst van toekomstige opwarming beter in te kunnen schatten.
Klimaatverandering of weersverandering?
Deze analyses zijn cruciaal als we de klimaatcrisis willen begrijpen en het hoofd bieden. En een opvallende boodschap kwam bovendrijven.
Er moet een verschuiving in ons denken komen, vindt Jacob, van klimaatverandering op lange termijn naar veranderingen in het weer. We moeten ons focussen op de dagelijkse en seizoensgebonden weerpatronen waarop onze maatschappij is afgestemd.
En daar hoort de observatie van wolken bij.
Wolken werden ooit beschouwd als vluchtig en moeilijk te voorspellen. Maar ze zijn een kritiek onderdeel van het weersysteem. Ze spelen een sleutelrol in de al dan niet versnellende opwarming. Ze door en door begrijpen is een noodzaak.
- Ook stof speelt een rol in weerkaatsing en albedo, zoals Saharastof in Spanje.
Steeds minder wolken?
Of de geobserveerde trend zich verder zal zetten, en aan welk tempo, is onduidelijk. Het lijkt op het eerste zicht onwaarschijnlijk dat we afstevenen op een situatie met 0% wolken. Maar het is zeker de moeite waar de trend in het oog te houden.