Record weinig zee-ijs op Aarde

We hebben weer een nieuw record beet in de cryosfeer, de bevroren wereld van ijs en sneeuw. Nooit eerder sinds het begin van de metingen was er zo weinig zee-ijs op aarde. De satellietmetingen tonen een afwijking van meer dan 2,5 miljoen vierkante kilometer ten opzichte van wat normaal is. Hoe komt dit? En wat kunnen hiervan de gevolgen zijn voor het klimaat op Aarde? Het gaat niet alleen om het verlies van leefgebied voor pinguïns en ijsberen, maar over een verandering van ons hele klimaatsysteem.

• Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
• Volg de interessante weerberichten op Youtube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Wat is zee-ijs?

Zee-ijs is bevroren zeewater dat voorkomt in de poolgebieden . Er zijn verschillende vormen van zee-ijs:

• Drijfijs: losse stukken ijs die ontstaan uit bevroren zeewater.
• Pakijs: samengedrukte ijsschotsen die een dicht en ruig ijsoppervlak vormen.
• Vastijs: ijs dat vastzit aan de kust of aan ijsschotsen en zich niet vrij verplaatst.

Gemiddeld bedekt zee-ijs elk jaar ongeveer 6,5% van de wereldzeeën, wat neerkomt op zo’n 22,5 miljoen km². Omdat zeewater zout bevat, bevriest het pas bij een temperatuur van ongeveer -1,8°C.

Waarom is zee-ijs belangrijk voor het klimaat?

Zee-ijs speelt een essentiële rol in het klimaatsysteem van de aarde. Het grootste deel van het ijs is bedekt met sneeuw, wat zorgt voor een zeer hoog albedo. Dit betekent dat het ijs het grootste deel van het zonlicht terugkaatst, terwijl open oceaan juist veel zonnestraling absorbeert en warmte vasthoudt. Wanneer zee-ijs smelt, neemt het donkere oceaanwater eronder meer zonlicht op, waardoor de temperatuur stijgt en nog meer ijs smelt. Dit fenomeen, bekend als de ijs-albedo-terugkoppeling, versterkt de opwarming van de aarde en heeft een grote impact op de energiebalans van onze planeet. Bovendien is deze feedback ook één van de redenen waarom de opwarming in het noordpoolgebied groter is.

Geen bijdrage tot zeespiegelstijging

Het smelten van zee-ijs draagt niet bij aan de zeespiegelstijging, omdat het ijs al drijft op het water en het net zoveel water verplaatst als het zelf weegt.

Zee-ijs rond de Noordpool record klein

Het Arctische zee-ijs bereikt rond deze tijd van het jaar zijn jaarlijkse maximum, doordat lage wintertemperaturen en weinig zonlicht het water doen bevriezen. Maar de huidige ijsbedekking ligt bijna 0,2 miljoen km² onder alle eerdere metingen voor deze periode van het jaar, en 0,6 miljoen km² onder het gemiddelde van 2010-2020 (dat op zich al een enorme afname kende ten opzichte van eerdere periodes).

De totale hoeveelheid zee-ijs rond de Noordpool bedraagt nu 13.860.000 km² (17 februari).

Zee-ijs rond Antarctica

Het Antarctische zee-ijs was tot het midden van de jaren 2010 verrassend veerkrachtig en leek niet direct af te nemen, ondanks voorspellingen van de klimaatmodellen. Maar sindsdien vertoont Antarctica een reeks zeer lage zee-ijsuitbreidingen, al blijft er nog steeds sprake van natuurlijke variabiliteit waarbinnen de omvang varieert.

Net zoals het zee-ijs bij de Noordpool ondergaat het zee-ijs in Antarctica seizoensgebonden groei en afname. Momenteel gaat de Zuidpool richting zijn zomerminimum dat eind februari bereikt zal worden. Op dit moment bedraagt de totale hoeveelheid zee-ijs daar 2.070.000 km² (17/02/2025). Dat is voorlopig nog 210.000 km² meer dan het record uit 2023 voor diezelfde dag. Gezien de afvlakking van de afgelopen dagen van de afname van het zee-ijs lijken we dit record niet te gaan breken.

Record weinig zee-ijs op Aarde

Als we de omvang van het zee-ijs rond de Noordpool en dat rond de Zuidpool samentellen krijgen we de globale zee-ijs omvang. En gezien de record kleine omvang rond de Noordpool en de bijna record lage omvang rond de Zuidpool in februari (de maand met steevast de kleinste omvang op Aarde) is deze nooit eerder zo klein geweest als nu.

Waarom is er zo’n tekort?

Metingen tonen aan dat het huidige recordlage zee-ijsoppervlak waarschijnlijk wordt veroorzaakt door een combinatie van warme lucht, opgewarmd zeewater en winden die het ijs uit elkaar drijven.

Rond de Noordpool is dit deels te wijten aan een late bevriezing van de Hudsonbaai, waar ongewoon warm oceaanwater lang nodig had om af te koelen. Ook hebben stormen in de Barentsz- en Beringzee het ijs verstoord, met extra impact door de langdurige afname van de ijsgroei en dikte in de regio. Een dunner ijsdek reageert sneller op weersomstandigheden, dus stormen hebben nu een grotere invloed dan vroeger. Begin februari lagen de temperaturen rond de Noordpool ongeveer 20°C boven normaal, wat zelfs in gebieden als Spitsbergen (Svalbard) voor smeltcondities zorgde (midden in de winter!).

Maar deze nieuwste recordlage ijsbedekking in 2025 lijkt vooral te worden aangedreven door warmere lucht en opgewarmd oceaanwater, net aan het einde van de zomer op het zuidelijk halfrond. Daarnaast hebben de Antarctische ijsschappen, de ijsmassa’s die van het continent in zee uitlopen, een extreme mate van oppervlakte-smelt doorgemaakt, voornamelijk veroorzaakt door hoge luchttemperaturen. Bovendien zorgt de aanhoudende opwarming van de oceaan voor een structurele achtergrond van deze veranderingen.

Volgens een recente studie zou het recordlage zee-ijsniveau van 2023 een gebeurtenis zijn die normaal slechts eens in de 2.000 jaar zou voorkomen zonder klimaatverandering. Toch lijkt 2025 op koers om dit record bijna te evenaren.

Wat zijn de gevolgen?

Het zee-ijs rond de noord- en zuidpool fungeert als een gigantische spiegel, die een groot deel van de zonne-energie terug de ruimte in weerkaatst. Door de stijgende temperaturen krimpt deze heldere ijslaag echter, waardoor het donkere oceaanwater eronder meer warmte absorbeert en de planeet verder opwarmt. Sinds de vroege jaren 1980 is de natuurlijke verkoelende werking van het poolijs al met ongeveer 14% afgenomen, doordat het reflecterende ijsoppervlak kleiner wordt.

Hoewel de lage winteruitbreiding niet per se betekent dat het Arctische ijs het hele jaar op een dieptepunt blijft, zijn de langetermijntrends zorgwekkend. Met de Arctische regio die bijna vier keer sneller opwarmt dan het wereldgemiddelde, is een verdere achteruitgang in de komende decennia vrijwel onvermijdelijk. Volgens het IPCC zal de Noordpool ten minste één keer voor 2050 grotendeels vrij van zee-ijs zijn aan het einde van de zomer. Sommige recente studies suggereren zelfs dat dit moment nog eerder kan komen.

Het smeltende zee-ijs aan beide polen heeft ook invloed op lokale ecosystemen, zoals ijsberen en pinguïns. Daarnaast speelt zee-ijs een cruciale rol in de grote oceaancirculatie, het wereldwijde systeem van stromingen dat warmte verspreidt en onder andere het klimaat in Noordwest-Europa relatief mild houdt.