Supercells Amerika en Italië
Het is voor stormjagers de ultieme droom: een trip naar het midden van de Verenigde Staten om op tornado’s te jagen. Of terwijl: een trip naar Tornado Alley! Europa heeft echter veel meer te bieden dan veel weerliefhebbers denken. Er zijn zelfs gebieden met vergelijkbare omstandigheden waar het soms behoorlijk los kan gaan. Stormjager Paul Begijn neemt je mee naar de Povlakte in Noord-Italië.
- Fotografiemateriaal nodig? Hier moet je zijn
Nog een paar maanden en dan begint het tornadoseizoen weer in de Verenigde Staten. Het tornadoseizoen in de VS loopt grofweg van april tot half juni, maar de laatste jaren worden ook steeds vaker tornado’s waargenomen in februari en maart. Steeds meer stormjagers uit Nederland en België rapen moed en geld bij elkaar om een trip naar de VS te plannen, maar voor de meeste stormjagers blijft het echter nog bij livestreamen en de chasers ter plaatse volgen via het wereldwijde web.
- Extra tips bij het digitaal fotograferen
Explosieve cocktail
In het centrale deel van de VS komen gemiddeld zo’n 1200 tornado’s per jaar voor. Over het algemeen begint het tornadoseizoen eerder in de zuidelijke staten. Vooral in de staten Texas, Iowa, Oklahoma, Kansas, South Dakota, Nebraska en het westen van Missouri zijn de omstandigheden in het voorjaar en de vroege zomer ideaal voor het ontstaan van tornado’s. In dit gebied, dat overwegend vlak is, komen soms alle ingrediënten samen die een perfecte cocktail vormen voor het ontstaan van zware onweersbuien van het type supercell.
In dit gebied komen drie luchtstromen bij elkaar. Warme en vochtige uit het zuiden, droge woestijnlucht uit het zuidwesten en koude bovenluchten uit het noordwesten. Deze luchtstromen worden min of meer bevorderd door de geografische ligging van de noord-zuid gerichte bergketens van de Rocky Mountains.
- Haal je eigen supercell in huis met dit indrukwekkend canvas. Gegarandeerd verwondering bij familie en kennissen
Deze situatie komt nergens zo uitgesproken en op zo’n grote schaal voor als in de VS. Vergelijkbare settings komen op kleinere schaal ook nog voor in het oosten van Australië, Bangladesh en Argentinië.
Sterke stijgstromen
Een van de belangrijkste ingrediënten voor het ontstaan van zware onweersbuien is vochtige en warme lucht. Doordat de warme en vochtige lucht onder de koude luchtmassa kruipt, wordt de warme lucht geforceerd om op te stijgen en kunnen zich in de stijgstroom zware buien vormen.
Een extra impuls voor het ontstaan van buien in de VS vormt een zogenaamde ‘dry line’, een scheidingslijn tussen de hete woestijnlucht uit het zuidwesten en de warme vochtige lucht uit het zuiden. Dit komt de stijgbewegingen van warme luchtpakketjes alleen maar ten goede.
Windschering
Om de onweersbuien ook een dynamisch karakter te geven speelt ook de wind op grotere hoogte een belangrijke rol. In een setting met een goede windschering kunnen makkelijk supercells ontstaan. We spreken van windschering als de wind aan de grond sterk verschilt met de wind op grotere hoogte. Het gaat niet alleen om een verschil in windrichting, maar ook in snelheid.
Om op hoogte een krachtige wind te brengen die eventuele buien extra kan forceren is straalstroom nodig. Dat is de wind op zo’n 9 à 10 kilometer hoogte die zich als een soort meanderende rivier over het continent beweegt. Doordat de straalstroom relatief vaak aanwezig is boven het Amerikaanse continent, is daarmee ook de kans op supercells groter.
Europa
Waar in de VS gemiddeld zo’n 1200 tornado’s voorkomen ligt het aantal tornado’s in Europa met 300 beduidend lager. Ook zijn tornado’s in Europa doorgaans minder krachtig. Toch zal het veel mensen nog verbazen dat er in Europa ruim 300 tornado’s per jaar worden waargenomen. Waar je in de VS een heel duidelijke targetgebied hebt voor tornado’s, is het gebied in Europa waar tornado’s voorkomen veel minder goed te definiëren en daarmee complexer.
Zoals gezegd is de situatie in Amerika uniek te noemen en komt nergens anders op de wereld voor. Toch zijn er gebieden met vergelijkbare omstandigheden die op grote lijnen aardig overeenkomen met de situatie in de VS.
Povlakte
De boven beschreven situatie komt op kleinere schaal voor in Noord-Italië, een gebied dat ook wel te omschrijven is als de Povlakte (genoemd naar de gelijknamige rivier). Dat is grofweg het gebied tussen Milaan en de Adriatische Zee bij Venetië. Net als in de VS is dit gebied vrij vlak met enkele heuvels, veelal geschikt voor de druiventeelt. Aan de noordzijde liggende de imposante bergpieken van de Alpen en de Dolomieten. In het zuidoosten ligt de Adriatische Zee, met warmere lucht.
Deze situatie heeft daarmee gelijkenissen met de situatie in de VS, al is de lucht afkomstig uit de Golf van Mexico veel vochtiger van oorsprong en daarmee explosiever. Warme en vochtigere lucht, afkomstig van de Adriatische Zee en koude lucht uit de bergen komen samen boven de Povlakte. Hoewel de lucht vanaf de Adriatische Zee vaak minder warm en vochtig is van oorsprong als de lucht uit de Golf van Mexico, kan het contrast met de koude bovenlucht even groot zijn als in de VS.
Daarmee is de kans op onweersbuien sowieso al groter doordat warme lucht wordt gelift. De straalstroom, die met name in het voorjaar en najaar regelmatig aanwezig is, zorgt voor de nodige windschering waardoor supercells kunnen ontstaan. Net als in de VS komen ook in de Povallei zogenaamde ‘drylines’ voor, al zijn ze minder uitgesproken. Deze drylines situeren zich vaak in het westen en noorden, op de scheiding tussen droge (föhn) wind vanaf de bergen en vochtige lucht vanuit zee.
Door de geografische ligging en een combinatie van factoren komen boven de Povlakte in Noord-Italië regelmatig supercells voor in het voorjaar en zomer.
Een mooi voorbeeld van een zogenoemde dryline boven Noord-Italië, ontstaan op het scheidingsvlak tussen droge föhnwind uit de bergen en vochtige lucht vanaf de Adriatische zee.
Gardameer
Niet zelden krijgen we verhalen te horen van vakantiegangers die schade hebben opgelopen aan tenten, caravans en auto’s aan de zuidkant van het Gardameer. Dit wordt veelal veroorzaakt door hagel uit supercells of windschade bij zware onweersbuien. Het Gardameer is een geliefd meer bij veel toeristen en ligt in Noord-Italië. De noordkant wordt omsloten door hoge bergen, terwijl de zuidkant vlak is. Aan de zuidkant bevinden zich strandjes en vele campings.
De meteorologische omstandigheden in deze regio zijn tijdens het voorjaar, het eerste deel van de zomer en het najaar zijn vaak ideaal voor het ontstaan van zware buien. Bij voldoende windschering groeien buien in dit gebied en zuidelijker soms uit tot zware supercells, waarbij jaarlijks enkele tornado’s optreden.
Verwoestende tornado’s
Voor verwoestende tornado’s in de regio Povlakte hoeven we niet heel ver terug in de geschiedenis. Op 6 juni 2009 raasde een F3 tornado door de provincie Venetië en verwoestte ruim 200 huizen. 23 mensen raakten gewond. Op 3 mei 2013 werd de omgeving van Modena zwaar getroffen door een supercell met tornado. Meerdere huizen raakten zwaar beschadigd.
Op 8 juli 2015 werd het dorp Mira in de provincie Venetië zwaar getroffen door een tornado uit de F4 categorie. Mira ligt in het boven beschreven aandachtsgebied waar de omstandigheden die dag explosief waren voor het ontstaan van meerdere tornado’s, naar verluid zelfs 11. Daarbij was een dodelijk slachtoffer te betreuren en vielen minstens 35 gewonden.
- Beslissing gemaakt om in het buitenland te gaan jagen op tornado’s? Dan is Noord-Amerika een goede plaats. Via dit boek ontdek je wat je nog allemaal kan spotten tijdens een roadtrip
Meest recente tornado was begin november in de kustplaats Ladispoli, op zo’n 35 kilometer van de Italiaanse hoofdstad Rome. Daarbij kwamen twee mensen om het leven. Deze laatste tornado is overigens niet in het hierboven beschreven gebied gerapporteerd.
Bovengenoemde situaties vormen slechts een fractie van het aantal voorkomende tornado’s boven de Povlakte. Jaarlijks komen meerdere tornado’s voor in het gebied. Voor de liefhebber van heftige weerverschijnselen dus een prima uitvalsbasis waar je naast een heerlijke vakantie met een beetje geluk prachtige supercells kunt spotten.
De omgeving van Modena wordt op 3 mei 2013 zwaar getroffen door een tornado. De beelden spreken voor zich.
Sommige linkjes bevatten affiliate