Sudden Stratospheric Warming op komst

Na een eerdere verzwakking van de poolwervel zijn de weermodellen het er nu over eens dat er een Major Sudden Stratospheric Warming aankomt. Wat betekent dit en zal het impact hebben op ons weer? Update in deze blog over het aankomende event.

• Weerliefhebber? Volg ons ook op Twitter en Facebook
• Volg de interessante weerberichten op Youtube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Wat is de Polar Vortex ook alweer?

De Polar Vortex, een cycloon (lagedrukgebied) met hoge snelheden, die we meestal bedoelen als het er over gaat, bevindt zich hoog in de atmosfeer, met name in de stratosfeer. Dat is een laag boven de troposfeer waarin het weer zich afspeelt. Voor de duidelijkheid splitsen we de polar vortex daarom meestal in een hoger deel, de stratosferische polar vortex (SPV), en een lager deel, de troposferische polar vortex (TPV).

Deze laatste kennen we beter als “de straalstroom“. Beide spelen een verschillende rol in het bepalen van en de invloed op “ons weer”. Op de afbeelding hieronder zijn beide vortices goed te zien.

Op de figuur is ook duidelijk te zien dat de SPV meer cirkelvormig en symmetrisch is. Dat komt omdat deze hoger boven de grond waait met daardoor minder obstakels in zijn stroming. De TPV is veel ongelijkmatiger/meanderend door de invloed van het terrein en sterke druksystemen die als obstakels fungeren.

Mechanisme en invloed op ons weer

Een sterke stratospherische polar vortex hangt samen met hoge windsnelheden en een (meestal) koude kern. Dergelijke sterke circulatie heeft de neiging om koudere lucht vast te houden in de poolcirkel, compact rond de kern, waardoor mildere omstandigheden een grotere kans hebben in Noord-Amerika en Europa.

Een zwakke SPV daarentegen gaat vaak gepaard met een zwakke straalstroom, of toch zeker met een grotere kans daarop. Dat betekent dat er een grotere kans is op koude lucht uitstroming naar lagere breedtegraden, met dus een toenemende kans op kouder weer in Noord-Amerika en Europa. Anderzijds kan een zwakke straalstroom ook leiden tot een persistente hogedrukrug met droger en warmer weer.

Met andere woorden, de extremen zijn vaak groter als we een zwakke straalstroom hebben. Daarom kan een Sudden Stratospheric Warming (SSW) zo bepalend zijn, omdat het in korte tijd een overgang kan betekenen van een sterke stroming naar een zwakke stroming.

Sudden stratospheric warming op komst

Zoals in de inleiding al geschreven, er komt een grote verstoring voor de stratosferische Polar Vortex dankzij een zeer sterke opwarming boven Siberië. We gaan hier nu niet in detail op in, maar deze opwarming is het resultaat van patroon van ruggen en troggen (hogedruk-lagedruk) in de troposfeer die energie/warmte de stratosfeer in pompt.

Wellicht zal in de periode 15-20 februari een Sudden Stratospheric Warming Event (SSW) plaatsvinden (wellicht, want de kans is geen 100%). De SPV wordt daarbij verplaatst (displaced) naar Scandinavië/Siberië en niet splitst. Desondanks keert de gemiddelde stratosferische circulatie om van W->O naar O->W waardoor we kunnen spreken over een officiële SSW. Op bovenstaande grafiek is te zien dat dit gebeurt rond het midden van de maand (negatieve waarde).

Invloed op het weer

De effecten van een dergelijke SSW kunnen pas dagen/weken na een SSW komen. Ze moeten immers van de hoge niveaus van de stratosfeer naar de lagere niveaus, waar ons weer is, migreren. Belangrijk is ook dat de stratosfeer en de troposfeer gekoppeld moeten zijn. Anders is er geen effect van de SSW.

Een typisch effect van een SSW is dat de instorting geleidelijk druppelt naar de troposfeer en dan aanleiding geeft tot hogedrukanomalie boven Groenland en de Noordpool. Als reactie daarop daalt de druk boven Europa en het oosten van de Verenigde Staten. Dit is een tendens die we ook zien in de langetermijnverwachting van GEFS en ECMWF. Beide tonen voor de periode eind februari – begin maart hoge druk boven de poolgebieden en lage druk in de lagere breedtegraden.

Wat het precieze effect hiervan op het weer in West-Europa zal zijn is nog koffiedik kijken. GEFS berekent de lagedruk ten westen van Europa waardoor we dominerend in de zachte luchtaanvoer zitten. ECMWF daarentegen berekent de lagedruk over Europa en maakt er een koudere maart van. De effecten zullen komende dagen wellicht zichtbaar worden op de numerieke weermodellen die we dagelijks gebruiken. Afwachten dus wat de invloed van de SSW zal zijn.