Verstoorde poolwervel stuurt kou naar Europa
0
De uitzonderlijke kou die nu in Oost-Europa heerst is afkomstig van de poolwervel. Deze is al sinds maart verstoord, wat resulteert in een sterk meanderende Straalstroom en verschillende koude-uitbraken die delen van zowel Noord-Amerika, Siberië als Europa doen kraken onder vorst en sneeuw. Dit is opnieuw het geval in Oost-Europa, waar een intense koudebel huishoudt en schade toebrengt aan fruitbomen en bloeiende vegetatie, met als aandrijfmotor de verstoorde poolwervel.
Het klimaat in West-Europa en de Benelux in het bijzonder wordt sterk bepaald door de NAO in de Atlantische Oceaan, maar ontsnapt niet aan de grillen van de poolwervel, die de straalstroom beïnvloedt en elk voorjaar helemaal uit z’n draai geraakt.
De poolwervel houdt het voor dit jaar voor bekeken maar niet zonder nog eens goed na te trappen. De poolwervel gaf er in maart al de brui aan door een plotselinge stratosferische opwarming (sudden stratospheric warming), een natuurlijk fenomeen. De overblijvende ijskoude ‘flarden’ van de ‘ingestorte’ poolwervel zorgen in het voorjaar voor ernstige koude-uitbraken, maartse buien en aprilse grillen.
Van die maartse buien hebben we deze lente in de Benelux niet veel gemerkt. Maart was ongewoon warm, wat de bloei van verschillende plantensoorten en ook fruitbomen vervroegd kan hebben en de kans op vorstschade aanzienlijk heeft vergroot. Dit is helaas een steeds meer voorkomend fenomeen: vroeger dan normaal zeer mild lenteweer gevolgd door uitbraken van vrieskou.
- Meer over vorstschade deze dagen.
- Weersverwachting komende dagen: tegen volgend weekend weeromslag?
Poolwervel is verbrokkeld: kou na warmere lente
Het voorgaande is deels te wijten aan klimaatverandering, én aan poolwervel die in de lente stuiptrekkingen krijgt.
De poolwervel is een compacte ring van lucht op hoogte die krachtig boven de noordpool ronddraait. Door het toenemende zonlicht in de lente, begint deze aan kracht te verliezen en fragmenteert deze. Een polar vortex collapse zegt men in het Engels.
- In Noord-Amerika waren de ijskoude arctische lucht en warme vochtige lucht van de Golf van Mexico de ingrediënten voor een knallende cocktail van de tornado’s in maart en extreem weer en overstromingen begin april. Ook hier was de kwakkelende poolwervel een van de triggers.
Resterende koude van de poolwervel wordt afgevoerd naar lagere breedteliggingen
Het lijkt wat tegenstrijdig. De ijskoude poolwervel begeeft het maar tegelijkertijd wordt het koud. Dat wil zeggen, het wordt kouder in meer zuidelijk gelegen gebieden maar de noordpool zelf, die wordt warmer.
Terwijl de noordpool deze lente weer langzaamaan door de zon belicht wordt, wordt de ijskoude lucht op grote hoogte verjaagd. Maar die ijskoude lucht verdwijnt niet zomaar, die zakt naar beneden en wordt afgevoerd naar lagere breedteliggingen, onder andere Europa.
Het resultaat is ijskoud weer, vaak tot in de Benelux hoewel het daar deze keer wel veel milder blijft. Vooral Oost-Europa en de Balkan zijn nu in de greep van koning winter.
Koude in Turkije en Afrika
De kou trekt over de oostelijke landen waaronder Oekraïne, trekt verder zuid over de Balkan. In Turkije zullen de temperaturen meer dan 10 graden onder de gemiddelden liggen, vooral naar vrijdag toe. Deze koude lucht waaiert uit tot in Noord-Afrika. In oostelijk Noord-Afrika (Egypte en Libië), is het daarom ‘maar’ een heerlijke 20 tot 25 graden terwijl westelijk Noord-Afrika (vooral de Sahara) kreunt onder 40 graden. Een markant verschil, te wijten aan polaire grillen.
Gelukkig voor ons ligt er een krachtige hogedrukblokkade boven West-Europa, waarrond de straalstroom een grote lus maakt, zodat de Benelux maar beperkt met de kou te maken krijgt hoewel vriestemperaturen ’s nachts wel voor vorst kunnen zorgen.
Wat is de poolwervel?
De poolwervel is een groot gebied van lage luchtdruk dat zich hoog in de atmosfeer boven beide polen bevindt, met name boven de Noordpool en Zuidpool. Zeer koude lucht roteert op zo’n 10 tot 50 kilometer hoogte in de troposfeer en de stratosfeer. In de winter is de poolwervel het sterkst, doordat het zonlicht de polen dan nauwelijks bereikt en de lucht extreem afkoelt.
De poolwervel draait tegen de klok in op het noordelijk halfrond en werkt als een soort barrière: zolang deze sterk en stabiel is, houdt deze de koude poollucht ingesloten rond het noordpoolgebied. Wanneer de poolwervel echter verzwakt of uit balans raakt, bijvoorbeeld door opwarming in de stratosfeer, zakt de poolwervel in en ontsnapt de koude lucht naar het zuiden.
Dat kan leiden tot koudegolven en winterweer in Europa, Noord-Amerika of Azië, zoals we nu zien.