De poolwervel houdt de gemoederen bezig. Al een tijdje is de kracht van de poolwervel namelijk erg zwak. Zeer interessant voor de fervente winterliefhebbers. Met een sterke poolwervel (lagedrukgebied boven de Noordpool) is de aandrijfmotor voor de zonale westelijke straalstroom gegarandeerd. Hiermee beleven we zachte winters waarbij hogedrukblokkades nauwelijks voorkomen. Al enkele weken ligt de situatie echter compleet anders tegenover de winter van 2015-2016.
De poolwervel is verschoven naar West-Siberië en deze situatie vergroot de kans op een geblokkeerd stromingspatroon (blokkade of omegablokkade) waarbij, als de hogedrukgebieden exact goed komen te liggen, koud winterweer garant staat. Grote vraag is of de weermodellen hierin meegaan of dat het net als de afgelopen winters zacht blijft waarbij het maar niet wil lukken om winterse omstandigheden te genereren.
Door het verschuiven van de poolwervel richting Siberië registreren we daar extreem lage temperaturen. Elders op de Noordpool is het op haar beurt veel te warm voor de tijd van het jaar. Enkele weken geleden tot zelfs 20 graden boven het normale waarden. Het effect op de permafrost is dan ook groot!
De vorige winter herinneren we ons allemaal. December was extreem zacht. We zagen dan ook een vrij ronde poolwervel georganiseerd liggen boven de Noordpool. Er vond constant koude advectie plaats op de noordelijke Atlantische Oceaan waardoor de straalstroom op volle toeren draaide. Ook zagen we weinig meanderingen in de straalstroom. Het noordoosten van de VS zag wel regelmatig koude-uitbraken door de Noord-Zuid positionering van de jet.
Vorm van de poolwervel
Normaal gesproken is de poolwervel overwegend rond van vorm. Als dit lagedrukgebied in een gezonde toestand verkeert, wordt de kou op grote hoogte, en ook aan de grond, vastgehouden rond de noordpool. Dit betekent dat winterweer in onze omgeving weinig kans maakt, maar niet helemaal uitgesloten is. De straalstroom draait op volle toeren en afhankelijk van de ligging van de drukgebieden hebben we overwegend te maken met een zachte (zuid)westelijke luchtcirculaties. Dit is ook het stromingspatroon wat overwegend bij ons klimaat hoort. Vandaar de term: zachte winters en overwegend koele zomers.
Januari 2010 kenmerkte zich met koud winterweer. Door een verstoorde poolwervel (veroorzaakt door een warmbloedig hogedrukgebied boven IJsland) kon arctische lucht afzakken naar West-Europa en dat hebben we geweten met sneeuw en ijsplezier! Let ook op de flinke hoeveelheden koude lucht over het uiterste NO van Amerika.
In sommige gevallen is de poolwervel echter verbrokkeld of extreem zwak. Vaak gebeurt dit door een plotselinge opwarming in de stratosfeer. Zelfs een split is dan mogelijk. Tijdens deze situaties ontstaan er vaak “leuke dingen” op de weerkaarten waarbij menig winterhart sneller gaat kloppen. De straalstroom gaat meanderen en koude-uitbraken kunnen zomaar plaats vinden in West-Europa. De winters van 2009 tot en met 2012 waren hier goede voorbeelden van.
Het Europees weermodel ECMWF verwacht lage temperaturen
Gezien de huidige atmosferische omstandigheden verwacht het toonaangevende Europees weermodel een flinke afwijking naar beneden in de temperatuur in de loop van de maand december. Vooral in de periode van 15 tot 25 december. Normaal gesproken zijn deze voorspellingen zeer gevaarlijk op deze termijn, maar met de huidige configuratie wil ik daar best in mee gaan. Het lijkt immers wachten totdat de puzzelstukjes goed vallen. Momenteel hebben we al te maken met een omegablokkade. Echter is dit een zogeheten warmbloedig hogedrukgebied.
Winterliefhebbers zien liever transportkoude dan een laf bolwerk dat alleen maar wat inversie en stralingskoude produceert. Voor het echte vuurwerk mag er nog wel wat veranderen in de huidige constructie. We weten allemaal dat de wind daarvoor moet draaien naar oostelijke richtingen en dat kan gebeuren als we een hogedrukgebied kunnen intekenen boven IJsland of Scandinavië. Het Europees weermodel lijkt dit te willen honoreren. Nu maar hopen dat deze virtuele voorpret ook werkelijkheid wordt! Het mag zeker gebeuren na 3 zachte winters, “we beg you”.
Voorspelling van het Europees weermodel voor de komende tijd is allesbehalve negatief te noemen. De kans op winterweer uit de brongebieden (Rusland) is betrekkelijk hoog in vergelijking met vorige winter 2015-2016.
Temperatuur Noordpool extreem hoog
De temperatuur op de Noordpool is ook al een tijdje zeer opvallend te noemen. Er zijn de afgelopen dagen zelfs temperaturen gemeten van 20 graden boven de normale waardes. Wetenschappers slaan hierdoor alarm. Ook dit heeft te maken met de zwakke polar vortex. Normaal vinden er natuurlijk altijd schommelingen plaats in de temperatuur, maar de duur is toch wel opvallend. Ook dit heeft consequenties voor de temperatuurverdeling op het noordelijk halfrond. Zo is het in Rusland al een behoorlijke tijd bitter koud. Er is altijd het yin en yang effect. De winterliefhebbers hopen op een stunt van Koning Winter.
Al weken is het veel te warm op de Noordpool en ook in delen van de VS. In Siberië is het echter veel te koud voor de tijd van het jaar. Een groot deel van Europa heeft momenteel te maken met een inversiehoog waardoor het daar ook kouder is dan normaal. Ontwaakt de Russische beer binnenkort?