“Maart roert zijn staart”, ook dit jaar?

Met maart op de kalender komt er een einde aan de meteorologische winter (december, januari en februari). Het is nu de beurt aan het voorjaar waarin de dagen steeds langer worden en de zon hoger aan de hemel komt te staan. Dit hoeft echter niet te betekenen dat we direct overschakelen op lenteweer. Vooral de eerste meteorologische lentemaand staat bekend om haar ‘gure’ weertype met sneeuwbuien. Niet voor niets luidt het gezegde “maart roert zijn staart“, oftewel in maart kan het nog behoorlijk winteren.

• Bekijk de weerberichten via Facebook: NoodweerBenelux
• Volg onze weerfoto’s via Instagram

De vraag is of het welbekende gezegde ook dit jaar weer opgaat. Wat is er op basis van de huidige weerkaarten te verwachten aan het begin van de aanstaande maartmaand? Welke impact heeft de stratosfeer op dit alles?

Uitwerking stratosferische opwarming in de troposfeer

Om de mogelijkheden voor koud weer in maart te kunnen voorspellen, dienen we niet alleen te kijken naar de lagere gedeelten van de atmosfeer (de troposfeer), maar ook naar wat er op grote hoogte (in de zogenaamde ‘stratosfeer’) allemaal gebeurt. Iets meer dan een maand geleden werd duidelijk dat er de stratosfeer rond 5 februari flink zou opwarmen. Een plotselinge, vrij snelle opwarming in de stratosfeer wordt ook wel een SSW (Sudden Stratospheric Warming) genoemd.

De SSW is er ook daadwerkelijk gekomen. Alleen zou deze nog twee tot drie weken tijd nodig hebben om zijn uitwerking te krijgen in de troposfeer. Op het moment van schrijven is het vrijdag 26 februari en bevinden we ons, zoals voorspeld, precies drie weken na het hoogtepunt van de SSW.

En wat blijkt, juist nu gaan de weerkaarten op betrekkelijk korte termijn flink op de schop. We zien hogedrukblokkades boven de poolstreken ontstaan waardoor lagedrukgebieden begin maart gedwongen worden een zuidelijkere koers te volgen. Dit vergroot bij ons de kans op een koude maand maart.

Nieuwe SSW in maart?

En het lijkt niet bij die ene SSW van begin februari te blijven. Zoals het er nu naar uitziet, komt er rond 5 maart een nieuwe opwarming in de stratosfeer. Het is eigenlijk een kopie van de vorige SSW, want ook ditmaal ligt het zwaartepunt boven Siberië. Op 30 kilometer hoogte (10 hPa) warmt daar op naar +4°C. Het heeft wel wat weg van een ‘final warming’, ware het niet dat een zuivere final warming pas na 21 maart plaatsvindt (wanneer de Noordpool weer zonlicht ontvangt).

De poolwervel, die momenteel al stukgeslagen is, krijgt daardoor wellicht nieuwe klappen te verduren. Nu is het voor de tweede helft van maart wel vrij gebruikelijk dat de poolwervel sterk in kracht afneemt. Bijzonderder is het dat de SSW van begin februari waarschijnlijk naadloos over lijkt te gaan in de volgende SSW. Iets dergelijks komt niet vaak voor.

De vraag is alleen of we van die tweede SSW nog kunnen profiteren. Voordat de effecten aan de grond merkbaar zullen zijn, bevinden we ons al eind maart. De zon wordt krachtiger, de daglengte neemt alleen maar toe en het Europese continent kan steeds verder opwarmen. Aflandige oostenwinden gaan eind maart niet meer onherroepelijk samen met koud weer.

Maritieme stromingen blijven daarentegen nog wel vrij lang koel/koud (de Noordzee warmt in het voorjaar trager op dan het continent). We zullen daardoor steeds vaker een noordwestenwind moeten hebben om koud weer naar de Benelux te transporteren, in plaats van een (noord)oostenwind.

• Bekijk het actueel weerbericht in uw streek

Al met al wordt het dus van groot belang waar eventuele hogedrukblokkades eind maart terechtkomen. Komen ze boven Scandinavië te liggen, dan kan het opwarmende continent overdag al goed zijn werk doen. De maximumtemperaturen komen in dat geval boven normaal uit. Komen de blokkades daarentegen op het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan te liggen, dan krijgen we met een noordwestelijke stroming wel vrij fris/koel weer voor de tijd van het jaar.

Weer op de lange termijn

Tot en met de maandwisseling blijft het droog en vrij koud, vooral in de nachten. Overdag ligt de temperaturen met 5 tot 7°C op een vrij normaal niveau voor eind februari, maar ’s nachts duikt het kwik vrijwel overal onder het vriespunt. Daarbij schijnt de zon flink en waait er een matige tot vrij krachtige noordoostenwind (3-5 Bft). Hierdoor kan het schraal aanvoelen.

De maandwisseling markeert meteen een weersomslag: waar februari droog en zonnig eindigt, gaat maart onbestendig van start. Lagedrukgebieden weten vanuit het westen weer onze regio te vinden, te beginnen op dinsdag 1 maart. Een front vanuit het westen probeert zachtere lucht over de Benelux uit te breiden, maar dit gaat niet zonder slag of stoot.

Aan de grond is het namelijk nog vrij koud. De regen die zich op het front bevindt, wordt op veel plaatsen voorafgegaan door (smeltende) sneeuw. Tijdelijk kan de sneeuw blijven liggen, met name in de Ardennen, Luxemburg en Zuid-Limburg. In de avonduren wordt het overal zachter en verdwijnt de sneeuw weer. Al vrij snel komen er buien voor in de plaats. Ook de dagen erna spelen buien een belangrijke rol in het weerbeeld. De bovenlucht wordt kouder (op 850 hPa tot beneden de -5°C) en dat betekent dat er ook weer hagel en (smeltende) sneeuw bij de buien kunnen optreden. Hiermee doet “maart roert zijn staart” zijn naam eer aan.

• Wat zijn aprilse grillen?

De weerkaarten voor eind volgende week zijn zeer interessant om te volgen. Als gevolg van de SSW die begin februari plaatsvond, lijkt een deel van de poolwervel af te komen zakken naar het zuiden. Tegelijkertijd begint zich boven Noord-Europa een hogedrukgebied op te bouwen. Tussen deze systemen draait de wind bij ons naar het noordoosten. Mocht deze ontwikkeling doorzetten, dan krijgen we een langere periode van koud maartweer met algemene nachtvorst zelfs overdag temperaturen van amper 5°C. Koud dus!

Hoe lang zal maart dit jaar “zijn staart roeren”? Het antwoord weten we over iets meer dan een maand.