Cumulonimbus, heerser der wolken
Vandaag opnieuw een episode van mijn reeks rond wolkenclassificatie. Na de intro hebben we alle wolken op de drie verschillende hoogtes besproken. Vandaag gaan we in op het enige wolkengeslacht die zich niet aan één hoogte houdt en tevens de wolk waarvoor de naam van onze website -noodweer- het beste in aanmerking komt: de cumulonimbus, oftewel het monster der wolken, de onweerswolk!
- Gepassioneerd door wolken en fotografie? We raden dit boek aan! (aff.)
Misschien herinneren jullie zich nog de vier soorten cumuli (4 fases) op een warme zomerdag in juni uit het tweede artikel? Indien de condities sterk onstabiel zijn, kan er in feite een vijfde fase aan toegevoegd worden. Wanneer een buienwolk donder, bliksem en/of hagel produceert, kunnen we spreken van een cumulonimbus. Voor het gemak ga ik deze meteorologische term vanaf nu afkorten met ‘CB’. Deze wolk heeft nog twee soorten.
Als de wolk nog steeds een bolle top heeft, spreken we van CB calvus. Meestal wordt de wolk op een latere fase vezelig, we spreken dan van CB capillatus. De cumulonimbus vertrekt vanuit een lage cumulus maar kan in extreme gevallen groeien tot een hoogte van meer dan 16 km!
Vaak nemen ze later de vorm van een aambeeld aan, we noemen dit ook wel eens CB incus in de terminologie. Reden voor deze vorm is vrij makkelijk te vertellen: eenmaal een onweer niet verder omhoog kan groeien moeten deze wolken horizontaal uitspreiden, zo krijg je een platte bovenkant.
Vormen van een cumulonimbus
Hoe ontstaan deze wolkenformaties?
Hoe ontstaat een onweer doorgaans? Voor onweer zijn er altijd drie basiselementen nodig: vochtigheid, onstabiliteit en lifting. Vochtigheid spreekt voor zich: zonder water zijn er geen wolken. Onstabiliteit betekent simpel gezegd de stijgende beweging die een warme luchtbel maakt. Lifting (of een trigger) tenslotte is een conditie waarin meerdere luchtlagen botsen en zo een opwaartse beweging extra motiveren en zo de onstabiliteit kan laten inzetten of ‘triggeren’.
Dit kan op meerdere manieren gebeuren: bijvoorbeeld bij een naderend koufront. Eenmaal het onweer daar is, kan het alle kanten uit. Er zijn drie manieren waarop onweer voorkomt: ofwel een enkele cel met een korte levensduur (max. 30-40 minuten), ofwel een complex met meerdere cellen (MCS), ofwel onweer met een sterk dynamisch karakter: de supercel.
Wat zijn de gevolgen?
Een CB kan alle types van extreem weer veroorzaken en moet steeds goed opgevolgd worden. Wat kan er allemaal mislopen? Hagel met de grootte van tennisballen, blikseminslagen, rukwinden, tornado’s… In feite al datgene waar wij bij Noodweer Benelux telkens voor op de uitkijk staan!
De MCS is bij ons het bekendste en meest voorkomende type van onweer, hoewel de supercel ons het meeste boeit. Het is dat type onweer dat het gevaarlijkste is. Het is een onweer dat ontstaat zoals eender welke onweer, maar wel in een atmosfeer die erg dynamisch van aard is; wat wil zeggen dat er veel verschil in windrichting en -kracht is per hoogtelaag. Zo kan de cel een mesocycloon ontwikkelen, in feite een roterende kolom.
Als de condities goed zijn kan deze roterende massa een tornado ontwikkelen. Bovendien gaat een supercel steeds gepaard met een erg hoge bliksemactiviteit en hagel kan ook makkelijk uitgroeien tot echte projectielen. Tenslotte is de hoeveelheid neerslag steeds aanzienlijk.
Ook bij andere onweders zijn er risico’s! Mijn motto is heel simpel: welk onweer er ook op je afkomt, er is altijd gevaar aan verbonden. Je weet maar nooit dat de bliksem plotseling inslaat bij een ogenschijnlijk ‘onschuldig’ onweertje! Neem daarom steeds je voorzorgen indien het begint te rommelen buiten, het kan plotseling zeer snel gaan!
Nu hebben we echt alle wolkengeslachten gezien! Maar de wondere wolkenwereld heeft wel nog wat meer te bieden dan deze 10 geslachten alleen. Er zijn nog een hele resem uitzonderingen die enkel in specifieke situaties ontstaan en deze gaan we in het zesde en laatste deel van deze reeks nog eens kort gaan bekijken. Tot binnenkort!
