Waarom verkleuren bladeren?
2
De natuur begint volop in herfststemming te komen. Bomen en struiken laten prachtige kleuren zien, variërend van geel tot dieprood. De komende weken zullen de meeste bomen hun bladeren verliezen, maar tot die tijd is het genieten geblazen van de herfstkleuren. Maar waarom verkleuren bladeren precies tijdens de herfst? En waarom schieten de paddenstoelen plots uit de grond?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube
- Volg onze weerfoto’s op Instagram!
Fotosynthese in de bladeren
Net als dieren kennen ook bomen een vochthuishouding. Een boom neemt water op uit de grond via zijn wortels en scheidt water af aan zijn omgeving via de huidmondjes op de bladeren. Dit laatste gebeurt door middel van verdamping. Water is essentieel om een boom in leven te houden: zonder water droogt een boom uit.
Bovendien is water noodzakelijk om fotosynthese in gang te zetten, waarbij een boom belangrijke voedingsstoffen (glucose) aanmaakt. Bij fotosynthese worden water en koolstofdioxide middels zonlicht omgezet naar glucose/suiker en zuurstof (dat wij mensen weer inademen).
In het winterhalfjaar neemt een boom moeilijker water op dan in de andere helft van het jaar. Dat komt doordat de wortels minder goed functioneren bij lage temperaturen. Daarnaast bevriest water op het moment dat het kwik onder nul komt, wat de wateropname nog eens extra bemoeilijkt. Tegelijkertijd zou de verdamping (via de huidmondjes) gelijk blijven, wanneer de bladeren aan de bomen zouden blijven zitten. Een kleinere wateropname in combinatie met een gelijkblijvende verdamping zou ertoe leiden dat de boom binnen de kortste keren uitdroogt en afsterft.
Bladverkleuring
Om bovenstaande uitdroging te voorkomen, heeft Moeder Natuur iets bedacht. Gedurende het zomerhalfjaar produceert een boom continu chlorofyl, een stof die in bladgroenkorrels (oftewel chloroplasten) zit en de groene kleur in het blad veroorzaakt.
In het najaar neemt de lichtintensiteit van de zon sterk af, waardoor er minder chlorofyl wordt aangemaakt. De restant van chlorofyl die nog in het blad zit, wordt door de boom zelf uit de bladeren teruggetrokken en in de takken opgeslagen. Nu worden er andere kleurstoffen zichtbaar: anthocyaan, xantofyl en caroteen.
Deze drie stoffen zitten al vanaf het begin in de bladeren, maar de kleuren hiervan waren nooit zichtbaar vanwege de aanwezigheid van het chlorofyl. Anthocyaan veroorzaakt een rode kleur in de bladeren, xantofyl leidt tot gele kleuren en caroteen is oranje.
Behalve de lichtafname in de herfst heeft ook de temperatuur invloed op de bladverkleuring. In het algemeen geldt: wanneer de temperatuur lager is, begint de verkleuring eerder en verloopt deze ook sneller. Een koude nacht met grondvorst begin september kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de herfst in de natuur goed op gang komt. Desalniettemin komt het grootste deel van de bladverkleuring door de verminderde hoeveelheid licht.
Bladval
Dit is echter nog niet het hele verhaal. De bladeren mogen dan wel verkleurd zijn, ze zitten nog steeds aan de bomen en via de huidmondjes kan er nog altijd veel water verdampen. Ook daar heeft de boom iets op bedacht. De planthormonen abscisinezuur en auxine spelen een rol bij het wel of niet aanmaken van de zogenaamde ‘kurklaag’. Deze zondert het blad af van de boom en maakt het mogelijk dat het blad kan vallen.
Abscisinezuur zorgt voor de vorming van de kurklaag tussen de tak en de steel. Auxine verhindert juist het aanmaken van de kurklaag. Onder invloed van een kortere daglengte en lagere temperaturen wordt er minder auxine geproduceerd, maar juist meer abscisinezuur. De kurklaag kan zich daardoor in de loop van de herfst vormen tussen de tak en de steel. Wanneer het gaat waaien, valt het verkleurde blad met steel (achter de kurklaag) van de boom.
- Verzamel snel alle blaadjes in de tuin met deze handige hark!
Paddenstoelen schieten op uit de grond
Een paddenstoel is een schimmel die zich voor het grootste deel in de grond bevindt. In de bodem bevinden zich zwamvlokken die geactiveerd worden zodra er genoeg water valt. Schimmels zijn immers dol op vochtige omstandigheden. Af en toe regen, weinig zon en eerder koele temperaturen zijn de perfecte omstandigheden.
Sommige linkjes bevatten affiliate